Microsoft Word Cor 5 2col doc

 
101 
görü me  hakkına  riayet  edilmesi  sebebiyle  de 
askıya alma kabul edilebilir bulunmu tur. Her ne 
kadar  bu  karara  A HM’nin  dört  hâkimi  iddetle 
itiraz  etmi   olsa  da  alıkoyma  uygulamasının 
otomatik  olarak  yargı  gözetimine  tâbi  olmasının 
bu denli önemli bir süre ertelenmesini gerektiren 
durumlar  da  olabilmektedir.  Yine  de  bu  tür  bir 
adımın  istisnaî  özellik  ta ıması,  hem  bir  acil 
durumun 
gerçekten 
mevcut 
oldu unun 
kanıtlanması – ki bu da yargı gözetimine tâbidir 
–  hem  de  alıkonulan  ki ilerin  hassasiyetlerinin 
suiistimal  edilmesi  ihtimaline  kar ı  çe itli 
teminatlar  sa lanması  gere ine  i aret  edilerek 
vurgulanmı tır.  Ayrıca,  A HM’nin  bu  kararı 
yargı  gözetiminin  sınırsız  bir  süre  ertelenmesi 
yetkisini  vermez;  yedi  gün  izin  verilen  azamî 
süredir.  Bu  süre  kısıtlamasının  önemine  daha 
sonraki  bazı  davalarda  da  de inilmi   ve  15. 
Madde  çerçevesinde  sa lanan  askıya  alma 
imkânına ra men, bir terör tehdidinin özellikleri 
ve kapsamının ki inin mahkemeye çıkartılmadan 
önce  on  dört  ilâ  yirmi  üç  gün  boyunca 
alıkoyulmasını  haklı  kılmayaca ına  karar 
verilmi tir.
160
  Her  iki  davada  da  Türk  Devleti, 
terör  faaliyetlerinde  soru turmanın  yetkili 
makamlar  açısından  özel  sorunlar  çıkarttı ını 
ifade  etmi ,  ancak  A HM  söz  konusu  alıkoyma 
uygulamalarının yargı denetimine tâbi olmasının 
herhangi  bir  soru turmaya  ne  bakımdan  zarar 
verebilece ine  dair  bir  açıklama  getirilmemi  
oldu unu tespit etmi tir. Türkiye’nin 5. Madde 3. 
Paragraf  hükümlerine  uymamada  bu  askıya 
almayı  mazeret  olarak  öne  sürmesinin  kabul 
edilmemesinin  bir  ba ka  sebebi  de  yeterli 
alternatif teminatların bulunmayı ıdır; alıkonulan 
ki iler avukat ve doktorla (Demir davasında çok 
kısıtlı  olarak)  ya  da  yakınları  ve  arkada larıyla 
görü türülmemi tir  ve  mahkeme  tarafından 
alıkonulmalarının  yasal  olup  olmadı ının  tespit 
edilmesi  de  gerçekçi  bir  ekilde  mümkün 
olmamı tır.  Her  ne  kadar  Demir  davasında 
ba vuru  sahibinin  avukatı  kanalıyla  ikâyetçi 
olma  imkânı  söz  konusuysa  da,  bu  talep 
                                                 
160
 18 Aralık 1996 tarihli Aksoy-Türkiye davası; 23 Eylül 
1998 tarihli Demir ve Di erleri-Türkiye davası. 

---

 
102 
anla ılabilir  bir  ekilde  keyfî  uygulamaya  kar ı 
bir teminat olarak reddedilmi tir, zira alıkonulan 
ki iler  hiç  kimseyle  görü türülmemi   ve 
dolayısıyla,  kendileriyle  her  tür  irtibattan 
mahrum 
bırakılmı lardı. 
Her 
halükârda, 
Brannigan  ve  McBride  davasında  görüldü ü 
türden teminatların bulunması halinde bile, bu iki 
davada  mahkeme  huzuruna  çıkartılmadan  uzun 
süre  ki inin  alıkonulmasının  haklı  bulunma 
ihtimali  çok  dü üktür;  yargı  denetimi  ne  kadar 
gecikirse  ki inin  keyfî  muameleye  maruz  kalma 
riski o kadar artacaktır ve bu tür bir alıkoymanın 
ne  kadar  ciddî  olursa  olsun  bir  acil  durum 
neticesinde  gerekli  bulunma  ihtimali  de  o  kadar 
azalacaktır.  
Yargı  denetimi,  keyfî  alıkoyma  riskinin 
asgari  seviyeye  çekilmesi  açısından  çok  önemli 
bir  rol  oynamaktadır.  Objektif  olarak  haklı 
bulunmayan  bir  alıkoyma  uygulamasının  keyfî 
bir  uygulama  olması  kaçınılmazdır.  Halbuki, 
alıkoyma  i lemini  gerçekle tiren  mercilerin 
takibatın  devamı  için  davayı  mahkemeye  sevk 
etmek  üzere  gerekli  tüm
 
hazırlık  i lemlerinin 
tamamladı ı,  ancak  sonradan  bir  süre  bu 
i lemleri gerçekle tirmedi i durumlarda böyle bir 
durum  söz  konusu  olmayacaktır.  Bu  tespit, 
takibatın  net  bir  ekilde  kapsamlı  oldu u  ve 
davanın  mahkemeye  götürülmesinin  normal 
olarak  di er  davalardan  daha  uzun  bir  süre 
alaca ı haller için de geçerlidir. 
Bu  görü   A HM’nin,  yargı  gözetimi 
ihtiyacının  yalnızca  yetkili  mercilerin  alıkoyma 
uygulamasını  sürdürmek  istemesi  halinde  ortaya 
çıkaca ını  kabul  etmesiyle  de  peki mi tir.  De 
Jong,  Baljet  ve  Van  den  Brink-Hollanda 
davasında  da  açıklandı ı  üzere,  “alıkoyulma 
halinin yargı denetimine tâbi olmasının mümkün 
olmasından  önce,  alıkonulan  ki inin  ‘en  kısa 
sürede’  salıverilmesi”  halinde  5.  Madde  3. 
Paragraf  hükümleri  ihlâl  edilmi   olmaz.  Benzer 
bir  ekilde  Brogan-Birle ik  Krallık  davasında 
A HM,  Devletin  ya  “ki inin  en  kısa  sürede 
salıverilmesi ya da en kısa sürede bir yargı mercii 
huzuruna  çıkartılmasını  sa laması”  sorumlulu u 
vardır.  Ki iyi  salıvermek  için  yargı  onayı 
gerekmez.  Bunun  anlamı,  ki iyi  alıkoyan 

---

 
103 
mercilerin  alıkoyma  süresi  boyunca,  alıkoyma 
uygulamasının  devamının  gerçekten  haklı  olup 
olmadı ını de erlendirmesi, e er haklı de ilse de 
derhal  ki iyi  salıvermekle  yükümlü  oldu udur. 
Bu  yakla ım,  ilk  mahkemesinden  sonra  ki inin 
gözaltı  halinin  devam  etmesinin  haklı  olup 
olmadı ı  açısından  da  geçerlidir.  Daha  önce  de 
inceledi imiz  ekilde, yargılama öncesi alıkoyma 
halinin  uzatılması,  yalnızca  uzatılmaya  ili kin 
yeterli  sebepler  varsa  mümkündür.  Asıl  olan 
gereksiz  alıkoymayı  önlemek  oldu undan, 
ki inin  “en  kısa  süre”  içinde  mahkemeye 
çıkartılmaması  ve  alıkoyan  mercilerin  tavırları 
sebebiyle,  davanın  ko ulları  bakımından  uygun 
olan sürede mahkemeye intikal etmemesi halinde 
bu kural ihlâl edilmi  olacaktır. Bir dava özellikle 
karma ık  ya  da  askeriyenin  dahil  oldu u  bir 
davaysa ortalama bir davadan biraz daha uzun bir 
süre söz konusu olabilir; dolayısıyla davanın son 
derece basit bir dava olması ve ki inin do rudan 
mahkemeye  çıkartılmasını  engelleyen  herhangi 
bir  pratik  sebep  olmaması  halinde  daha  kısa  bir 
sürenin söz konusu olması gerekir.  
“En kısa süre”  artına riayet edilmesi, ya 
ba langıcından  itibaren  ya  da  zaman  içinde 
de i en  ko ullar  sebebiyle  keyfî  bir  hal  alan 
alıkoymada  hayatî  önem  ta ıyan  bir  teminattır. 
Alıkoyma uygulamasını gerçekle tiren mercilerin 
ki inin bir an evvel mahkemeye çıkartılması için 
gerekli  i lemleri  alelacele  yapması  gerekmez, 
ancak  gerekli  özenin  gösterilmesi,  yani  ki inin 
mümkün  olan  en  kısa  sürede  ve  kesinlikle  de 
daha  önce  belirtilen  süre  sınırlaması  dahilinde 
mahkemeye çıkartılmasının sa lanması gerekir.  
 
5.  Yargı  gözetiminin  devam 
etmesi 
 
Yargı  gözetimiyle  ilgili  son  bir  husus  da 
hâkim  tarafından  alıkoyma  halinin  devam 
ettirilmesinin  haklı  bulunup  bulunmadı ını 
belirlemek  üzere,  düzenli  aralıklarla  davanın 
incelenmesidir.  Bu  durum,  daha  önce  de 
belirtildi i  ekilde,  ko ulların  de i ebilece i, 

---