104
dolayısıyla bir soru turmanın ilk evrelerinde
alıkoyma hali gerekliyken bu durumun daha
sonraki bir a amada gerekmeyebilece idir.
Dolayısıyla,
alıkoyma
uygulamasını
gerçekle tiren mercilerin vazifesi, ki inin
alıkoyulma halinin devam etti i bir davayı
düzenli aralıklarla yargı gözetimine sevk etmektir
– bu aralıklar da bir ya da iki aydan uzun
olmamalıdır. Bu ekilde yargı gözetimi devam
etmezse – gözetimin devam etmesi en az ilk
yargı gözetimi kadar gereklidir – ki i,
Sözle meye uygun olmayan hallerde de
alıkonulmaya devam edilebilir. J ius-Litvanya
davasında ba vuru sahibinin tutukluluk halinin
devam etmesine ili kin olarak ileri sürülen
yegâne gerekçeler, i lenen suçun a ır bir suç
olması ve dava dosyasında ki inin aleyhinde çok
güçlü kanıtlar bulunmasıdır. A HM, ba vuru
sahibinin cinayet i ledi inden üphelenilmesinin
ilk ba ta alıkoyulmasını haklı kılmı olmakla
beraber, özellikle asliye mahkemesinin bu
üphelerin
kanıtlanamadı ından
hareketle
ba vuru sahibi hakkında beraat kararı vermi
olması da dikkate alınarak, ba vuru sahibinin
yakla ık on be ay tutuklu olarak alıkoyulmu
olmasının haklı olmadı ına ve dolayısıyla
ba vuru sahibinin alıkoyulmasının a ırı uzun
sürmü oldu una karar vermi tir.
105
VI. Bölüm:
Alıkoyma
uygulamasının yasallı ına
itiraz
Sözle menin 5. Madde 3. Paragraf
hükümlerinde yer alan ve ki iyi alıkoyan
mercilerin ba latması gereken yargı gözetimine
ilâveten, 5. Madde 4. Paragraf hükümlerinde de
alıkonulan ki inin alıkoyma uygulamasının
hukuka uygun olup olmadı ının süratle tespit
edilmesi ve alıkoyma uygulaması hukuka aykırı
ise ki inin salıverilmesine karar verilmesi için,
alıkoyma uygulamasına itiraz etme hakkından
bahsedilmektedir. 5. Madde 4. Paragrafta yer
alan yükümlülük, bir ki inin alıkoyulmasının
yasal olup olmadı ının tespit edilebilmesi için
habeas corpus türünde bir belge olması gerekti i
eklindedir. Bu maddede belirtilen yükümlülü ün
en önemli unsurları: yargı gözetiminin bir
mahkeme tarafından gerçekle tirilmesi, nizalı
dava ve hukukî yardım imkânı sa lanan sözlü bir
duru ma yapılması, alıkoyma uygulamasının
hukuka uygunlu unun en geni anlamda ele
alınması
ve
bu
gözetimin
süratle
gerçekle tirilmesi gere idir.
Sözle menin 5. Madde 4. Paragrafında
belirtilen yükümlülük, alıkoymanın gerekçesi ne
olursa olsun geçerlidir. Ulusal mercilerin, 5.
Madde 1. Paragraf hükümlerinde belirtilen
gerekçeler dahil olmak üzere tüm davalarda
ki inin mahkemeye ba vurmasını temin etmesi
gerekir.
161
1. Mahkemeye çıkma ihtiyacı
Sözle menin 5. Madde 4. Paragraf
hükümlerinde
açıkça
mahkemeye
atıfta
bulunulmu olması, bu durumun bir savcı
tarafından kararla tırılacak bir konu olup
161
Ancak, bu maddenin 5. Madde 1. Paragraf (f) fıkrası
çerçevesinde uygulanması kısıtlıdır.
106
olmadı ı tartı malarına mahal bırakmamaktadır.
Vodenicarov-Slovakya davasında A HM, ba vuru
sahibinin
savcılı a
tazminat
isteminde
bulunabilmesi imkânının, “savcının izledi i usul
yargı özelli i ta ımadı ı”
162
için 5. Madde 4.
Paragrafta öngörülen yükümlülüklerin yerine
getirilmesi anlamını ta ımadı ına karar vermi tir.
Varbanov-Bulgaristan
davasında,
ba vuru
sahibinin alıkonulması, bölge savcısının kararıyla
olmu , daha sonra aynı savcı, ba vuru sahibinin
bir
psikiyatri
hastanesine
kapatılması
do rultusunda ba vuru sahibi hakkında yürütülen
takibatta görev almı tır. Bölge savcısının kararı
yalnızca
üst
savcıların
kararıyla
bozulabilmektedir. Bu durumda A HM, 5.
Madde 4. Paragrafa aykırı bir ekilde, ba vuru
sahibinin alıkoyulmasının hukuka uygun olup
olmadı ının tespiti için mahkemeye ba vurma
hakkından mahrum bırakıldı ını tespit etmi tir.
163
162
21 Aralık 2000.
163
5 Ekim 2000.
Hukuka uygunlu un bir hâkim tarafından
incelenmesi ve 6. Madde hükümlerinde belirtilen
ve özellikle ba ımsızlık ve tarafsızlı a ili kin
olmak üzere, âdil yargılanmaya ili kin artların
yerine getirilmesi esastır. Hukuka uygunluk
incelemesini gerçekle tiren merciin bir ekilde
idareye
kar ı
sorumlu
olması
halinde,
ba ımsızlık artı tabii ki yerine getirilmemi
olacaktır. Öte yandan, alıkoyulmanın hukuka
uygunlu unu tespit edecek hâkimin daha önce bu
davaya bakmı olması halinde, örne in bu
hâkimin ki i ilk yakalandıktan sonra gözaltına
alınması do rultusunda karar veren hâkim olması
halinde, tarafsızlık artının yerine getirilmesi
üphelidir. Ancak bu durum A HM’yi, bu
görevin soru turmayı yürüten bir hâkim
tarafından gerçekle tirilmesi halini kabul edilmez
addetmeye sevk etmemi tir – her ne kadar bu tür
bir hâkimin soru turmayı etkin bir ekilde
gerçekle tirme görevi ve suçlanan ki inin
salıverilmesi gerekti ini savunabilecek durumda
olması arasında bir çeli ki varmı gibi görünse
de. Her durumda, mahkemenin özellikleri ne
Dostları ilə paylaş: |