Microsoft Word CumshudovaPakize2230az doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
26 baxımından zəruridir. Belə ki, özəl bölmənin infrastruktur obyektlərin xidmətlərinə olan təlabatlarının vaxt və miqyas baxımından düzgün müəyyən edilməsi bu ob- yektlərin tam yüklənməsinə gətirib çıxarır və qeyri-neft sektorunun inkişafının stimullaşdırılmasının mühüm amiləlrindən biri kimi çıxış edir. nfrastruktur sahə- lərin zəruri inkişaf səviyəsinə malik olmayan ölkələrdə təkrar istehsal prosesinin subyektləri arasında qarşılıqlı əlaqələr, müəssisələrin fəaliyyətinin ahəngdarlığı və birqərarlığı pozulur Belə ki, dövlətin qeyri-neft istehsal sahələrinin inkişafına şərait yaradan infrastrukutur obyektlərin yaradılmasına investisiya qoyuluşları bu sahələrin inkişafına özəl investisiya qoyuluşlarını stimullaşdırır. Bununla yanaşı, özəl bölmənin zəif inkişafı şəraitində, dövlət, iqtisadi inkişafı məhdudlaşdıran disproporsiyaların aradan qaldırılması məqsədilə investisiya qoyuluşları da həyata keçirə bilər. Neft gəlirlərinin yaranması dövlət tərəifndən belə investisiyaların həyata keçirilməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Qeyri-neft sektorunun inkişafına bu sahədə gəlirlik səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Belə şəraitdə, bu sektorda yaradılan istehsal subyektlərinin gəlirlərinin səviyyəsinə dövlət tərəfindən təsir etmə vasitələri mühüm əhəmiyyətə malikdir. Belə təsiretmə vasitələrindən biri vergi siyasəti vasitəsilə həyata keçirilir. Bu vasitələrə qeyri-neft sektorunda mənfəət vergisinin aşağı salınması, vergi güzəştlərinin tətbiqi, yeni müəssisələrə vergi tətillərinin verilməsi və s. aiddir. Dövlət bunların səviyyəsinə verginin tutulması, amortizasiya ayırmalarının hesablanması qaydaları və s. ilə təsir edərək investisiya qoyuluşlarına gəlirliyini azalda və ya artıra bilər. Təsərrüfat subyektlərində əsas kapitalın yeniləşdirilməsi üçün əsas maliyyə mənbələrindən biri amortizasiya fondudur. Amortizasiya ayırmaları köhnəlmə dərəcəsindən asılı olaraq əsas kapitalın dəyərindən yaradılan məhsul üzərinə keçən hissədir. Amortizasiya ayırmaları məhsulun maya dəyərinə daxil edilir və bundan vergi tutulmur. Buna görə də, dövlət amortizasiya normalarının həddini və hesablanma qaydalarını müəyyən etməklə müəssisənin xüsusi vəsaitlərinin həcminə təsir göstərir. Belə ki, müəssisənin xüsusi vəsaitləri ə sasən mənfəət və amortizasiya ayırmaları hesabına yaranır. Belə halda, vergiyə cəlb olunmayan amortizasiya ayırmalarının artımına imkan verməklə, vergiyə cəlb 27 olunan mənfəətin həcminin azaldılmasına nail olmaq mümkündür. Bu baxımdan, təsərrüfat subyektlərində sürətli amortizasiyanın tətbiqi onların investisiya qo- yuluşlarının səmərəliliyinin yüksəldilməsinə gətirib çıxarır. Sürətli amortizasi- yanın mahiyyəti ondan ibarətdir ki, amortizasiya ayırmaları əsas kapitalın fiziki köhnəlməsinə nisbətən daha tez zaman ərzində məhsulun maya dəyərinə daxil edilir. Yəni dövlət amortizasiya normalarını və amortizasiya ayırmalarının hesablanma qaydalarının dəyişməklə, müəssisənin vergidən azad olunan pul axınlarının həcminə təsir etməklə iqtisadi səmərəliliyin artımını müəyyən edən xalis pul axınlarının cari dəyərini yüksəltmək mümkün olur. Beləliklə, dövlət vergilər vasitəsilə firmaların amortizasiya fondunun və bölüşdürülməyən mənfəətinin həcminə təsir göstərməklə bu sahədə investisiya qoyuluşlarının səmərəliliyinin artırılmasını təmin edir. Qeyri-neft sektorunun inkişafının stimullaşdırılması yollarında biri də bu sahədə investisiya şoyuluşlarının dövlət təminat sisteminin formalaşdırılması ilə ə laqədardır. 28
AZƏRBAYCANDA QEYR -NEFT SEKTORUNUN NK ŞAFININ MÖVCUD VƏZ YYƏT N N Q YMƏTLƏND R LMƏS 2.1. Milli iqtisadiyyatın mövcud sahə sturukturu və ona təsir edən amillər Son illərdə Azərbaycanda dinamik inkişaf təmin edilmiş, qeyri-neft sahələri- nin və regionların davamlı inkişafına nail olunmaqla iqtisadiyyatın şaxələnməsi sü- rətlənmiş, özəl sektorun inkişafı üçün əlverişli investisiya və rəqabət mühiti yara- dılması istiqamətində tədbirlər davam etdirilmişdir. Son illərdə respublikada regionların sosial-iqtisadi inkişafının təmin edilməsi məqsədilə dövlət tərəfindən geniş spektrli tədbirlər həyata keçirilmiş, dövlət siyasətinin tərkib elementi kimi regionların sosial-iqtisadi inkişafına yönəlmiş proqramlar hazırlanmış və bu proqramlarda nəzərdə tutulan tədbirlər davamlı olaraq həyata keçirilməkdədir. Belə ki, qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafı, ölkə regionlarının tarazlı inkişafının təmin edilməsi, regionlarda kommunal xidmət və sosial infrastruktur təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə ölkə prezidentinin 2004- cü il 11 fevral tarixli 24 nömrəli fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər)" və ölkə prezidentinin 2009-cu il 14 aprel tarixli 80 nömrəli fərmanı ilə təsdiq edilmiş "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı" uğurlu icra edilmiş, Ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafının sürətləndirilməsi, iqtisadiyyatın diversifikasiyası, tarazlı regional və davamlı sosial- iqtisadi inkişaf istiqamətində 2004-cü ildən başlanmış tədbirlərin davam etdirilməsi üçün ölkə prezidentinin 27 fevral 2014-cü il tarixli 118 nömrəli fərmanına əsasən "Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı" qəbul edilmişdir. Bu proqramlar çərçivəsində həyata keçirilmiş tədbirlər nəticəsində ölkədə gündəlik tələbat malları ilə özünü təminetmə səviyyəsi, yerli resurs və xammalla işləyən və ixrac qabiliyyətli məhsullar istehsal edən sənaye komplekslərinin sayı, biznes mühitinin əlverişlilik səviyyəsi, investisiya qoyuluşları- nın həcmi, özəl müəssisələrin fəaliyyətinə verilən dəstəyin həcmi artmışdır. Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|