Microsoft Word din ve devlet elaqeler doc
Yüklə 482,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Rəbbin istəsəydi, yer üzərində olanların hamısı inanardı. Elə isə, insanları inanmağa sənmi məcbur edəcəksən” (Yunus 10/99)
- Maddə 10.
dövrlərlə əlaqələndirib onları qüvvədən düşmüş sayırlar, bir qismini də fərqli şəkildə izah edirlər. Quranı özünə uyğunlaşdırmağa çalışmağın doğru olmadığını onlar da bildiyi üçün özlərini arxayınlaşdırmaq məqsədilə dəstəkçilər axtarırlar. Özlərinə yaxın hesab etdikləri şəxsləri önə çıxarır, digərlərini isə diqqət mərkəzindən uzaqda tutmağa çalışırlar. Dövləti, yaxud hər hansı bir təşkilat və ya quruluşu təmsil etdiklərini iddia edərək güclü görünmək istəyirlər. Bu səhv istiqamətdir. Çünki din mövzusunda kim danışırsa danışsın, şəxsi mövqeyini ifadə etmiş olur. Din dövləti ifadəsi doğru olmadığı kimi, dinsiz dövlət ifadəsi də doğru deyildir. Dindarlıq və ya dinsizlik sadəcə fərdlərlə bağlı bir anlayışdır. Bu səbəblə heç kim din mövzusunda dövlətə aid bir təşkilat və ya qurumun adından danışa bilməz. Çünki bu təşkilat və qurumlar eyni inanca mənsub insanlardan təşkil olunmuş bir dini cəmiyyət deyildir. Hər hansı bir dini mövzuda həmin qurumların adından (onları təmsil etmək iddiası ilə tərc.) danışan şəxs öz inancını, rəyini o qurumlarda fəaliyyət göstərən bütün şəxslərin inancı, rəyi kimi göstərmiş olur ki, buna da heç kimin haqqı yoxdur. Dinlə bağlı hər bir müsəlmanı əlaqədar edən şeylər Quran ayələri, səhih (doğru) hədislər və icma ilə müəyyən edilmiş şeylərdir. İcma eyni dövrdə yaşayan İslam alimlərinin hamısının dinlə əlaqədar bir mövzuda yekdil mövqeyə gəlməsidir. 4. Din azadlığının təminatçısı Qurandır. Uca Allah bu barədə buyurur:
İnsanın xarici aləmi də daxili kimi azad olmalıdır. Məhz o zaman həqiqi şəxsiyyət qazanmış olar. 5. Dövlətin vətəndaşı ilə münasibətləri dini və ya ideoloji müstəvidə deyil, ədalət müstəvisində tənzimlənməlidir. Dövlətin əsas vəzifəsi ədalətin bərpası,
daxili və xarici təhlükəsizliyin təmin edilməsi, vətəndaşların əsas hüquq və azadlıqlarının həyata keçirilməsinə mane olan səbəbləri ortadan qaldırmaqdır. Dövlətin təzyiqi ilə iman gətirmiş görünənlər orqanizmin daxilinə qəbul etdiyi mikroba bənzəyir, güclənər-güclənməz xəstəlik törədirlər. İnanclarına təzyiq edilməyənlər isə vücuda vurulmuş peyvənd kimi ölkəni qoruma vəzifəsini öz üzərlərinə götürürlər. Osmanlı dövlətindəki dini azlıqların özlərini dini azlıq deyil, dövlətin şərəfli bir vətəndaşı sayması çox mühüm bir məsələ idi. Dövlət günəş kimi olmalıdır. Günəş necə müsəlman, xristian, yəhudi, zəngin, yoxsul arasında fərq qoymadan, dini, etnik, irqi, sosial və s. Diskriminasiyaya yol vermədən hər kəsə eyni məsafədə durursa, dövlət də vətəndaşlarına qarşı həmişə eyni məsafədə durmalıdır.
6. Laisizm 2 Fransada meydana gəlmişdir. Fransız dilində dini quruluşların hakimiyyətindən asılı olmayan təşkilata laik (laic və ya laique) qurum deyilir. 3
Bu ölkədə dini quruluş deyərkən Katolik kilsəsi başa düşülür. Laisizm mübarizəsi xristianlığa qarşı deyil, kilsəyə qarşı aparılmışdır. 7. Kilsə ilahi hakimiyyət adı altında hərəkət etdiyini irəli sürərək kralın, hökümətlərin tərkibinin və əyalətlərin icra hakimiyyəti başçılarının seçilməsi və vəzifəyə təyin edilməsi ilə əlaqədar səlahiyyətlərə malik olduğunu iddia edir 4 . ! 2 Burada “Laiqlik”dedikdə, sizin eşitdiyiniz və gördüyünüz şəkliylə və ya Türkiyədə pratik yönüylə tətbiq edilən laiqlik qəsd edilmir. Türkiyədə laiqlərin Atatürk ilkələri (əsasları) adıyla yeritmək istədikləri, elə teokratiyanın bir tərzidir. Mən teorikdəki laiqlikdən, insanları dini və ideoloji təzyiqlərdən xilas edib, sərbəst buraxan bir təşkilatdan bəhs edirəm. Fransada laiqlik dinə yəni xristianlığa qarşı deyil, kilisə hakimiyyətinin təzyiqinə qarşı ortaya çıxmışdır. Çox təəssüf ki, Türkiyədə bu məfhum istismar edilərək, dinə qarşı bir mübarizə tərzində əks etdirilmişdir. Kimsə də bizim laiqliyi mənimsədiyimizi düşünməsin. Məqsədimiz sadəcə həqiqətdə bir şeyin nə olduğunu, insanların bu məfhumları istismar edərək parçalanmamalarını saxlamaqdır. Niyyətimiz hər kəsin inanc və düşüncələrində sərbəst olduğunu, fərqli düşünə biləcəyini və buna baxmayaraq bir arada yaşamaları lazım olduğunu bildirməkdən ibarətdir. 3 Böyük Larousse Ensiklopediyası, “Laic” başlıqlı məqalə. 4 Tümer, Küçük, e.q.ə. s.256. Dövrümüzdə seçki üsulu ilə dövlət hakimiyyətində yer alan dövlət, hökümət başçısı və ya dövlət məmurlarına vəzifə icrasına başlayarkən and içdirməklə bu səlahiyyətlərini az da olsa sürdürməkdədir. Fransa tarixi kilsəyə qarşı aparılmış mübarizələrlə zəngindir. Kilsənin dövlət üzərindəki hakimiyyətini aradan qaldırmaq cəhdləri XIV əsrdə başlamışdır. 5
Müəssislər Məclisinin üzvləri tərəfindən hazırlanan və Avqust 1789-cu ilin avqust ayında qəbul edilən İnsan və Vətəndaş Hüquqları Bəyannaməsinin 10 və 11-ci maddələridir. Sözügedən maddələrdə deyilir:
9. Bu bəyannamə 1791-ci ildə qəbul edilən Fransa Konstitusiyasının Giriş hissəsini təşkil etmişdi. 6 Sözügedən konstitusiya katolik kilsənin imtiyazlarına son qoymağı, protestant, yəhudi və ya dini mənsubiyyəti olmayan vətəndaşların hüquq bərabərliyinin bərpasını, xüsusilə din və vicdan azadlığı ilə əlaqədar istənilən növ dini görüşə bərabərhüquqlu yanaşmanı qarşısına məqsəd qoymuşdu
7 . Çünki əks təqdirdə kilsə bir başqa din mənsubuna yaşamaq hüququ tanımazdı.
5 Böyük Larousse Ensiklopediyası, “Laic” başlıqlı məqalə. 6 Böyük Larousse Ensiklopediyası, “Laic” başlıqlı məqalə. 7 GRIC (Groupe de Rechercehes İslamo-Chretien = İslam-Xristiyan Araşdırmaları birliyi), Din və Dövlət, İslamochristana, 12, Roma, 1986, s. 49-72. Tərcümə M.Səid Xətiboğlu, İslami araşdırmalar jurnalı, c. III, 3-cü say, Ankara, 1989, s. 102. Yüklə 482,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|