Microsoft Word Din ve İdeoloji-Şerif Mardin yk doc
Yüklə 298,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
27
gerçek nedeni, imparatorlu un mali sorunlar çözememesiydi. Bunlar çözmek u runa yönetici seçkinler yava yava Osmanl patrimonyal yönetim biçimine ayk r dü en yeni örgüt biçimleri kabul etmek durumunda kald lar.
Yeni kurumlar n ortaya ç k nda bu, özellikle göze çarpmaktad r: Bunlar n en s n rl s ayan sistemi, en geni i me ruti hükümdarl kt .
20.yüzy lda Türkiye'nin kar la t zorluklar dört ana ba l k alt nda özetlenebilir: örnek bir medeni toplumu me rula t rman n önündeki engeller, bürokratik seçkinlerin halk isteklerini uygulama görevini yüklenmek konusunda isteksizlikleri, "arpal k" sisteminin kat l ve Türk ayd nlar n n kültürel ideolojisine, Paretocu bir anlamda giren karma k türevler örgüsü.
Gördü ümüz üzere, kurumlara ait siyasal ay r cal klar ve bütün Osmanl yurtta lar üstün otorite kar s nda arac l bir ili kiden çok, do rudan do ruya bir ili ki içinde bulunuyorlard . Bu eksik kademeye "mede ni toplum" dedik. ... Marx' n devletle toplum aras ndaki, "gerçekli i deneye dayanan çeli me"ye verdi i önemin Türk dü ünürlerince anla lmas henüz zordur, zira bu çeli me Türk ya ant s n n bir verisi de ildir. Kemalizm ideolojisi bunu inkar eder. Ortaya ç kan durum, bir s n flar kar tl n n dinami ini bo una arayan Türk Marx'ç lar için tamamen a rt c olmu tur. Daha yak nlarda, mahalli deneylerini Türk gerçekli inin incelenmesi için daha uygun bir model -Asya Üretim Tarz modeli- nda de erlendirmeye ba lam lard r.
1950'ye kadarki y llara renk veren, hükümet çevrelerinin özel te ebbüse kar üpheci denetleme tavr , bundan ç k yordu. "Medeni toplumun" günün birinde me ruiyet kazan p kazanmayaca henüz kestirilemez. Fakat Türkiye siyasetinin yak n gelecekte büyük ölçüde burada ana çizgileri verilmi olan çerçeve içinde anlam kazanmaya devam edece inden pek üphe edilemez.
kinci bir zorluk, büyük y nlar n siyasal kat lmas n kabul etmekte gösterilen isteksizlik olmu tur. Birçok Türk bürokratlar ve ayd n seçkinler, daha bat n n ya ad uzun hayal k r kl sürecinden geçmeden, siyasal temsilin, halk iradesi ve demokratik sistemin üstünkörü gizlenmi sahtecilikler oldu unu pek çabuk ke fettiler. Bu ke fin yap lmas ndaki h z, bir k l f uydurma çabas n n varl n akla getirmektedir. nsanlar n k lavuzsuz yapamayacaklar konusundaki tav r zor geçmektedir.
Türk iktisadi yap s n n biçimlenmesinde "arpal k" mükafatlar önemli gizli bir de i ken olmu tur. Türkiye'de devlet, yüksek memurlar na her zaman iktisadi f rsatlar sa lam t r; ak ll ca kullan l rsa, bunlar, özel te ebbüsçülük için do rudan do ruya i e at lmaktan daha iyi bir atlama ta olmaktad r. Bu, maa lar n yüksek olu undan de ildir. ... Türkiye'de özel sektörde ba ar göstermenin en iyi yolu devlet memuru olarak ba lamakt r.
Son olarak, Türk ayd nlar n n, tek bir ortak kültür yaratmak için halk kültürü köklerinden yararlanma yönündeki büyük çabalar , gerekli olan iki kültür aras ndaki ayr l giderme i inin yava , kesintili ve akla uygun olmayan bir yoldan ilerlemesine sebep olan bir kas lma ve ters züppelik içinde yürümektedir. Geleneksel seçkinler kültürünün narsisizmi ve k s rl , ay r c görü aç s onu modern bir demokrasi için 28
kullan s z yapm t r. Özellikle, seçkinlerin yapmac kl dilinin basitle tirilmesi gerekti. Bunu Türk modernle tiricileri anlad lar. Fakat bu yöndeki ilk çabalar n ba lamas ndan beri bir yüzy l geçmesine ra men, seçkinlerin dili ile halk n dili aras ndaki uçurum giderilememi tir. Tersine, Türk edebiyat n n dili, saray dilinin bir taklidi gibi olmu tur - çapra k, yapmac kl ve kat .
BE NC BÖLÜM CUMHUR YET DEVR NDE "VOLK" SLAMI
Cumhuriyetin özelliklerinin anlam n Osmanl yap lar nda aramak pek rastlanan bir tutum olmam t r.
... me ru toplum te ekkülü anlay n n Osmanl mparatorlu u'na giden önemli yap unsurlar aras n Herrschaft yönelimi, statü toplumunun de erleri ve halk kültürü ile ayd nlar kültürünün hala iki ayr kültür olarak kalm olmas ba ta gelir. ... Osmanl ayd n beraberinde ta d kültür kal plar n Cumhuriyet ayd n oldu u gün, tümüyle de i tirmemi tir.
Cumhuriyetin Herrschaft yönelimi, ba tan itibaren Cumhuriyetin içindeki iktisadi hayat kontrol alt na alma iste i eklinde gözükmü tür. Ticaretin ekalliyetlerin elinden al nmas bak m ndan kendisine önem verilen tüccar 1950'ye kadar ancak devlet kap s na olan etkisi oran nda birinci s n f vatanda olabilmi tir. ... Türkiye'de bir kapitalist zümrenin ç kamayaca inanc siyasal seçkinler aras nda yayg n olmu tur. Kapitalist zümrelere seçkinlerce Türkiye'nin toplum strüktürü bak m ndan" az ans tan nmas , asl nda onlara ans tan mamak iste inin ifadesi olmu tur. ... Zaman zaman Türkiye'de bir kapital birikmesinin devlet ç karlar n engelleyece i dü ünüldü ü zaman -varl k vergisi konusuna oldu u gibi- devlet pazar mekanizmas yoluyla kendisi kar ç kanlar yok etmeye tereddüt etmemi tir. Statü, Cumhuriyet Türkiy e'sinde de erlerin etraf nda döndü ü eksen olmu tur. Bürokrasinin ve ordunun tek parti devrindeki imtiyazl durumlar bunun bir belirtisidir.
Modern toplum, beraberinde getirdi i büyük çapta istihsal, geni haberle me örgütleri, farkl la ma ve ihtisasla ma dolay s ile toplum içindeki kimselerin toplum faaliyetlerine kat lmas na ba l d r.
Cumhuriyet idarecileri modern Türkiye'yi kurmaya do ru giden yollardan birinin iktisat oldu unu biliyorlard . Kurulacak olan modern farkl la m iktisadi yap n n her yönünü birden devletin kurmas n n ancak çok sert bir siyasal kontrol ile mümkün olaca n da idrak ediyorlard . Bundan dolay iktisadi i lerin yürütülmesinde siyasal yönden kontrol alt nda tutulan fakat mesleki faaliyetle rini otonom olarak yürüten bir iktisadi s n f meydana getirdiler. Bu s n f n kendisine verilen s n rl yetkileri a ma iste i ve çabas , Türkiye Cumhuriyeti'nin 1950'ye kadar i hayat n n ana temas n te kil etmi tir.
Osmanl toplumunun süregelen etkileri aras nda "arpal k" (prebendiel) sistemin devam n da saymak gerekir. ... üç ayr süreçte toplamak mümkündür (l) devlet kat nda olan kimseler, devletin iktisadiyata bankalar, demiryollar yoluyla girmi olmas dolay s yla i hayat na kolayl kla at labiliyorlard . (2) adamlar , salt i adam olarak,
Yüklə 298,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|