13
nformasiya texnologiyası aşağıdakı əsas əlamətləri ilə səciyyələnir:
prosesin işlənməsi obyektin verilənləri ilə həyata keçir;
prosesin məqsədi məlumatların alınmasını təmin etməkdir;
prosesin həyata keçirilməsində əsas vasitələr proqram,qurğu və proqramlı qurğular
hesab edilən hesablama kompleksləridir;
verilənlərin işlənmə prosesləri verilmiş əşya və obyekt sahəsinə uyğun əməliyyatlara
bölünür;
prosesin optimallıq meyarı informasiyaların isdifadəçiyə vaxtında təqdim
edilməsi,onun etibarlığı, doğruluğu və tamlığı hesab edilir.
nformasiya texnologiyasında ilkin material kimi informasiya çıxış edir. Son məhsul
kimi də həmçinin informasiya çıxış edir.Lakin bu zaman obyektin, prosesin və ya
hadisənin vəziyyəti haqqında kefiyyətcə yeni informasiya alınır. Bununla bərabər
informasiya texnologiyalarının əsas komponentləri bunlardır: verilənlərin toplanması
(ilkin informasiya), verilənlərin emalı, yekun informasiyaların əldə olunması və onun
istifadəçiyə göndərilməsi.
nformasiya texnologiyalarının aşağıdakı bir necə nəslini ayırd edirlər:
•
Ə
n qədim nəsli- qaya üzərində və ağac qabığında yazılar ;
•
Çap qurğusunun ixtirası ilə “kağızlı” nəsil (XV əsrin ortaları);
•
EHM-in meydana gəlməsi ilə yaranmış “elektron” nəsil (XX əsrin ortaları);
•
Fərdi EHM-lərin və telekommunikasiya vasitələrinin tətbiqləri ilə bağlı olan “yeni
informasiya texnologiyası” nəsli (1980-ci ilin ortalarından başlayaraq).
T-nin ə sasını üç texniki naliyyə t təş kil edir:
yeni informasiya toplayıcı vasitələrin-maşınoxuyucu daşıyıcıların meydana gəlməsi;
zaman və məkan məhdudiyyəti olmadan Yer kürəsinin istənilən
nöqtəsindən,informasiyaları qəbul edərək daşıyan,geniş əhali kütləsini əhatə edən
rabitə vasitələrinin (tv,süni peyk əlaqələri,telefon şəbəkələri və s.)inkişafı;
verilmiş alqoritm əsasında kompüterlərin köməyi ilə informasiyaların avtomatik
işlənməsi.
14
Yeni informasiya texnologiyası (kompüterli informasiya texnologiyası)- fərdi
kompüterlərin
və
telekommunikasiya
vasitələrinin
istifadəsinə
ə
saslanan
texnologiyadır.
Yeni informasiya texnologiyalarının üç əsas prinsipi mövcuddur ki, bunlar da
aşağıdakılardır:
- kompüterlə interaktiv (dialoq) rejimində işləmək;
- proqram məhsullarının inteqrasiyası (birləşdirilməsi, qarşılıqlı əlaqələndirilməsi);
- həm verilənlərin, həm də məsələnin qoyuluşunun dəyişdirilməsi prosesinin
çevikliyi[16,s.3-4].
nformasiya istehsalının texniki vasitələrinə onun aparat, proqram və riyazi
tə minatı daxildir. Bu vasitələrin köməyilə ilkin informasiya emal edilərək yeni
keyfıyyətli informasiyaya çevrilir.
Bu vasitələrin içərisində proqram vasitələrinin xüsusi yeri var. Proqram vasitələri
istifadəçi tərəfindən qoyulan məqsədə nail olmaq üçün müəyyən tip kompüterlərdə
qurulmuş bir və ya qarşılıqlı əlaqəli bir neçə proqram məhsulundan ibarətdir.
nformasiya texnologiyası onun üçün əsas mühit olan informasiya sistemləri ilə sıx
bağlıdır. nformasiya texnologiyası verilənlər üzərində əməllərin, əməliyyatların,
mərhələlərin aparılması üçün dəqiq reqlamentlənmiş qaydalardan ibarət olan prosesdir.
nformasiya texnologiyasınm əsas məqsədi ilkin informasiyanın məqsədyönlü emalı
nəticəsində istifadəçi üçün lazımi informasiyanı almaqdır.
nformasiya sistemi kompüterlərdən, kompüter şəbəkələrindən, proqram
məhsullarından, verilənlər bazalarından, insanlardan, müxtəlif növ rabitə vasitələ-
rindən və s. ibarət olan muhitdir. nformasiya sistemi, informasiya emalı sistemidir və
burada əsas məqsəd informasiyanın saxlanması, sorğulara görə axtarışı və seçilən
informasiyanı lazımi formaya salıb, istifadəçiyə çatdırılmasıdır.
Beləliklə, informasiya texnologiyası informasiya sisteminə nisbətdə,
informasiya cəmiyyətində informasiyanın çevrilmə prosesləri haqqında müasir
təsəvvürü ifadə edən daha geniş anlayışdır. nformasiya sisteminin uğurla
qurulmasının və fəaliyyətinin təminatı isə informasiya və idarəetmə texnologiya-
larından birgə və bacarıqla istifadə olunmasıdır.
15
Günümüzdə mövcud olan informasiya texnologiyalarını iki əsas növə ayırmaq
olar:
1) verilənlərin emalı texnologiyası;
2) idarəetmənin informasiya təminatı texnologiyası.
Verilənlərin emalı texnologiyası lazımi ilkin verilənlərə malik olan, emal üçün
alqoritmlər və digər standart prosedurlar olan strukturlaşdırılmış məsələlərin həlli
üçün nəzərdə tutulur. Bu səviyyədə informasiya texnologiyalarının və sistemlərinin
tətbiqi əmək məhsuldarlığını artırır, onu hesablama əməliyyatlarından azad edir.
darə etmə nin informasiya tə minatı texnologiyasının əsas məqsədi hər hansı
bir müəssisənin qərar qəbuletmə ilə bağlı olan bütün iştirakçılarını lazımi informasiya
ilə təmin etməkdir.
Müasir kompüterlərdə informasiyanın işlənməsi aşağıdakı kimi yerinə yetirilir.
Ə
vvəlcə tədqiq olunan obyekt və ya proses ətraflı olaraq araşdırılır.Sonra əsas
təsiredici amillər seçilərək toplanılır. Əldə olunan bu məlumatlar kompüterə daxil
edilir və daxil edilmiş məlumatlar sistemləşdirilir və emala göndərilir. Emal
prosesindən sonra alınmış nəticələr çıxış qurğularına və ya informasiya daşıyıcılarına
göndərilir. Göründüyü kimi ümumilikdə informasiyanın müasir kompüterlərdə
işlənməsi vahid proses olmaqla bərabər, ayrı-ayrı yerinə yetirilən və özünəməxsus
xüsusiyyətləri ilə seçilən proseslərdən ibarətdir. nformasiya adətən tədqiq edilən
proses və ya obyektə uyğun ilkin sənədlərdən və təcrübələrdən əldə edilərək toplanır.
Toplanmış informasiyanın saxlanılması və ötürülməsi məqsədilə isə kodlaşdırmadan
istifadə edilir[16, s.5].
Ümumiyyətlə, əsas informasiya proseslərinə məlumatların yığılması, onların
qeyd edilməsi və kodlaşdırılması, çoxaldılması, ötürülməsi, saxlanması, axtarılması,
təhlili və istifadə edilməsi aiddir. Bu informasiya prosesləri içərisində məlumatların
yığımasının texniki səviyyəsi xeyli aşağı, əməliyyatların həcmi isə yüksək olur.
nformasiyaların yığımasından sonra onun müxtəlif sənədlərdə, məlumat
daşıyıcılarında qeyd edilməsi və əks etdirilməsi əməliyyatları baş verir.
lkin informasiyanın qeydiyyatı ilə nəticə informasıyanın qeydiyyatını bır-
birindən fərqləndirmək lazımdır. lkin informasiyanın toplanması və qeydiyyatı adətən
Dostları ilə paylaş: |