E) Kommunikativ vərdiş (diplomat nə ifrat söhbətcil – həmsöhbətini bezdirməmək üçün, nə
də ünsiyyətdən qaçan, qaraqabaq olmalıdır. Əhalinin müxtəlif təbəqələri ilə ünsiyyət üçün
lazımi sözləri tapmağı bacarmalıdır. Söz ehtiyatı və bu ehtiyatdan səmərəli şəkildə istifadə
etmək – diplomat üçün ən mühüm keyfiyyətlərdən biridir)
14. Diplomat peşəsi. Şəxsi keyfiyyətlər
Şə
xsi keyfiyyətlər (bəzilərini mənimsəmək mümkün olsa da, əksəriyyəti insanın
tə
biə
tində
olmalıdır)
A) Müstəqil düşüncə (şablon əsasında hərəkət edən və lazım gəldikdə, sərbəst düşünüb qərar
verməyi bacarmayan şəxs diplomat kimi çalışa bilməz)
B) Mehribanlıq, insanları cəlbetmək bacarığı (xoşünsiyyətli, anlayışlı, həyatsevər, nəzakətli);
C) intellektual maraqlılıq, yeni nəsə öyrənmək həvəsi (əldə etdiyi ilə kifayətlənməyən insan);
D) liderlik keyfiyyətləri (insanları arxasınca aparmaq bacarığı, digər insanları düzgün
qiymətləndirmək üçün psixoloq olmaq);
E) təmizkarlıq (fiziki – geyim və s.) və mənəvi – işgüzar dürüstlük, prinsipiallıq və s.)
15. Status-kvo anlayışı
Status-kvo – Müəyyən anda mövcud olmuş və ya mövcud olan faktiki və ya hüquqi
vəziyyət. Status-kvonu bərpa etmək baş vermiş dəyişikliklərə qədər mövcud olmuş vəziyyətə
qayıtmaq. Qeyd: Sülh sazişinin bağlanması zamanı tərəflər müharibə nəticəsində əldə etdiyi
ə
raziləri qarşılıqlı surətdə geri qaytarmaq barədə razılığa gəlirlərsə, onlar «status-kvo ante
bellum», yəni müharibədən əvvəl mövcud olmuş vəziyyəti bərpa edirlər.
16. Diplomatiyanın elementləri
«Siyasi realizm» mə
ktə
binin banisi H.Morgentau diplomatiya elminin
dörd
elementini qeyd edir:
1.
Diplomatiya real yaxud potensial olaraq sərəncamında olan gücünü nəzərə
alaraq öz məqsədlərini müəyyən etməlidir;
2.
Diplomatiya digər dövlətlərin real yaxud potensial olaraq sərəncamlarında
olan güclərini nəzərə alaraq onların məqsədlərini qiymətləndiirməlidir;
3.
Diplomatiya bu müxtəlif məqsədlərin nə dərəcədə bir-birləri ilə uzlaşdığını
müəyyən etməlidir;
4.
Diplomatiya məqsədlərini reallaşdırmaq üçün bütün mümkün vasitələrdən
istifadə etməlidir.
17. Diplomatın bir ölkədə fəaliyyət göstərmə müddəti. Vətəni «unutmaq» təhlükəsi
Diplomatın fəaliyyət müddətinin məhdudlaşdırılması onun Vətənlə olan bağlarının
zəifləməsi təhlükəsindən irəli gəlir. Uzun müddət bir ölkədə çalışan diplomatın iki ölkə
arasında münasibətlər gərginləşdiyi halda, hansı dövlətin tərəfini seçməsinə dair sual
yarana bilər, yaxud bu cür vəziyyətlərdə o, loyallıq prinsipini pozmağa daha çox meyilli
olur. Buna görə vaxt meyarı üzrə rotasiya bir norma kimi qəbul edilib. Lakin, bir qayda
olaraq, səfirin çalışdığı dövlətdəki təcrübəsindən gələcəkdə də faydalanmaq məqsədi ilə,
onu, bir müddət Vətənində saxlayıb, əvvəl çalşıdı regionda başqa bir dövlətə diplomatik
missiya ilə göndərirlər.
18. Dürüstlük və diplomatiya. Diplomatların dürüstlüyə münasibəti keçmişdə və müasir
zəmanədə
Orta əsrlə diplomatları bu prinsiplərə riayət edərək diplomat sənətini cəmiyyətin gözlərində
nüfuzdan salmışdılar.
Öz «Diplomat» kitabında ingilis diplomatı O.Nikolson yazır: «16-18
ə
srlərin diplomatları çox vaxt onlara qarşı şübhələrin yaranmağına əsas verirdilər; onlar saray
adamlarına rüşvət verir, üsyan etməyə qızışdırır və üsyanları maliyyələşdirir, ərazilərində
yaşadıqları dövlətlərin daxili işlərinə zərərcəsinə qarışır, yalana əl atır, oğurluq, casurluq, xəbərçiliklə
məşğul olurdular».
Diplomatiyanın vasitələri olan inandırma və güzəşt o zaman effektli ola bilərlər ki, insanlar
sizin vədlər və sübutlarınıza inanırlar. Bu heç də o demək deyil ki, diplomat bildiyi hər şeyi
danışmalıdır. O, həqiqəti, yalnız həqiqəti söyləməlidir, lakin bütün həqiqəti açmamalıdır. Lazım
gəldikdə o, min cür üsullarla cavab verməkdən boyun qaçıra bilər. Yalan nəinki diplomatı və onun
fəaliyyətini, həm də onun təmçil etdiyi dövləti də nüfuzdan salır
.
19. Nikolsonun diplomat peşəsinə baxışları
Harold Nikolson (1886-1968-ci illər) – ingilis diplomatı, yazıcısı və publisisti, siyasi xadimi.
1909-1928-ci illə
r ə
rzində
Madrid, stambul, Tehran, Berlin və
Londonda müxtə
lif diplomatik
və
zifə
lə
rdə
çalış
mış
dır. Sonrakı illə
rdə
siyasi fə
aliyyə
tlə
məşğ
ul olmuş
, ngilis parlamentinin üzvü
seçilmiş
dir.
Nikolson özü ideal diplomatın zəka, bilik və müşahidə qabiliyyətindən başqa aşağıdakı
keyfiyyətlərə malik olmasını vacib hesab edirdi: dürüstlük, dəqiqlik, təmkinlik, aramlılıq,
təvazökarlıq, loyallıq. Nikolson diplomat üçün ən böyük nöqsanın şöhrətpərəstlik olduğunu
düşünürdü.
20. Hərbi baza anlayışı
Hə
rbi baza – Hər hansı bir ölkənin başqa ölkədə olan qoşunları, silahları, hərbi sursatı və
onların yerləşdiyi ərazi. Bir qayda olaraq Hərbi baza yerləşdikləri dövlətin yurisdiksiyasına tabe
olmur. Hərbi bazalar güclü dövlətlərin bu və ya digər dövləti yaxud regionu nəzarət altında saxlamaq
məqsədi ilə yaradılır.
21. Restitusiya və ekstradisiya anlayışları və diplomatiya
Restitusiya – beynəlxalq hüquqda məğlub dövlətin müharibə vaxtı qanunsuz olaraq işğal
etdiyi ərazidən çıxardığı əmlakın geri qaytarılması
Ekstradisiya – cinayətkarların vətəndaşları olduğu, yaxud ərazisində cinayət əməli
törətdikləri dövlətə digər dövlət tərəfindən qaytarılması. Ekstradisiya dövlətin hüququdur, vəzifəsi
deyil.
22. Anklav və yarımanklav anlayışları