Microsoft Word dissertasiyaa docx

105 
 
köçürülür. 
-
 Mərkəzi  Bank  öz  əməliyyatları  üzrə  faiz  dərəcələrini  pul  bazarının  likvidlik 
vəziyyətini  nəzərə  alaraq  özünün  açıq  bazar,  yenidənmaliyyələşdirilmə  və  depozit 
ə
məliyyatları  üzrə  faiz  dərəcələrini  təsbit  etməklə  və  ya  hərraclarda  tələb  və  təklif 
ə
sasında müəyyənləşdirir. 
-
 Mərkəzi  Bankı  özünün  pul-kredit  siyasətini  yürütdüyü  zaman  bu  siyasətin 
yenidənmaliyyələşdirmə  faiz  dərəcələri,  məcburi  ehtiyyat  normaları  və  açıq  bazarda 
qiymətli kağızlarla bank əməliyyatları kimi alətlərindən istifadə edir. 
-
 Dünya  maliyyə  böhranının  ölkə  iqtisadiyyatına  təsirini  azaltmaq  məqsədilə 
Mərkəzi Bank pul və maliyyə sabitliyi siyasətinin əsas istiqamətləri iqtisadi artımın və 
inkişafın  başlıca  şərti  olan  makroiqtisadi  sabitliyin  qorunmasına,  bank  sektorunda 
maliyyə    sabitliyinin  təmin  olunmasına  və  maliyyə  vasitəçiliyinin  dərinləşməsinə 
yönəltmişdir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

106 
 
ST FADƏ ED LM Ş ƏDƏB YYAT 
1.
  Azərbaycan  Respublikasmın  Mərkəzi  Bankı  haqqında  Azərbaycan 
Respublikasının Qanunu. (10 dekabr 2004-cü il.) 
2.
  Banklar haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu (16 yanvar 2004-cü 
il) 
3.
  Bank  işi  və  elektron  bankçılıq.  Ə.Abbasov,  Z.Məmmədov,  R.Rzayev, 
Ş
.Həmişəyeva. Qanun, 2003 
4.
 
R.A.Bəşirov Bank işi Bakı 2007 
5.
  Beynəlxalq  valyuta-kredit  münasibətləri  və  xarici  ölkələrin  pul-kredit 
sistemi. Z.Məmmədov. Bakı-2001 
6.
  Abdullayev  Ş.Ə.  Azərbaycan  Respublikasında  bank  resurslarının  idarə 
olunması. Sank - Peterburq 2002-ci il. 
7.
 
R.V.Əsgərova Pul, kredit və banklar Bakı 2007 
8.
 
 M.Bağırov “Banklar və bank əməliyyatları” Bakı- 2003 
9.
 
Ş
.Ə Abdullayev., R.Y. Əsgərova. «Bank işi» Dərslik Bakı 2009 
10.
  Ş.Ə  Abdullayev. Azərbaycanda bank sistemi və bank resurslarının idarə 
olunması. Bakı 2001-ci il. 
11.
   Деньги, Кредит, Банки О.Ю.Свиридов Ростов на Дону 1999 
12.
  Banks&Business октябрь 2004 Информационно-аналитический журнал  
13.
  О. Лаврушин ”Банковское дело” Москва 2007  
14.
  С. Галицкая “Деньги, кредит, финансы” Москва 2003  
15.
  Иришев Б. К.  Денежно-кредитная политика: концепция и механизм. 
Алма
-Ата: Гылым, 1990.  
16.
  Багиров  М.М.    ‘’Кредитная  система  Азербайджанской  республики‘’ 
(монография). 439 с. СПб. Г.У.Е.ф. Санкт петербург, 1995. 
17.
 Journal of “Monetary Economics”. May 2015 
      18 .
http://www.ibar.az
 
     19. www.ilkaddimlar.com 

---

107 
 
20.
   С.А.Бартенев  “Экономические  теории  и  школы  (история  и 
современность
)”. Москва 1996 
21.
   Н.М.Зубко,  А.Н.Каллаур  “Основы  экономической  теории”. 
Минск
 2007 
22.
 
Дж
.М.Кейнс  “Общая  теория  занятости,  процента  и  денег”.  Москва 
1978. 
23.
 
 К.Макконнелл,  С.Брю  “Экономикс:  принципы,  проблемы  и 
политика
”. Москвa 2003 
24.
 
 М.И.Плотницкий “Макроэкономика. Москва 2002 
25.
 
 Л.С.Тарасевич,  П.И.Гребенников,  А.И.Леусский  “Макроэкономика”. 
Москва
 2003 
26.
 
 Н.К.Бункина,  А.М.Семенова  “Экономическая  политика”.  Москва 
1999 
27.
 
 Р.А.Амвросов,  К.А.Араненов,  А.С.Богданов  “Курс  экономических 
теорий
”. Киров 1998 
28.
 
 Р.Дорнбуш, С.Фишер “Макроэкономика”. Москва 1997 
29.
 
 Л.Г.Ходов  “Основы  государственной  экономической  политики”. 
Москва
 1997  
30.
 
 Р.Барр “Политическая экономия”. Москва 1995  
31.
 
www.google.az 
32.
 
www.cbar.az 
33.
 
 www.anl.az 
34.
 
www.banker.az 
35.
 
www.wikipedia.org 
36.
 
www.kayzen.az 
37.
 
www.banks.com 
38.
 
www.banco.az 
39.
 
www.economy.gov.az 
40.
 
www.vergijurnalı.az 

---

108 
 
41.
 
www.fiu.az 
42.
 
www.wordpress.com 
43.
 
www.azerbaijans.com 
44.
 
www.azericard.com 
45.
 
 www.library.adau.edu.az 
46.
 
www.azerbaijan-news.az 
47.
 
www.az.apa.az 
48.
 
www.biznesjurnal.com 
49.
 
www.dissercat.com 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

109 
 
Mehdibəyli Günay Əbülfəz qızı 
                        “ Mərkəzi Bank və onun əməliyyatları” 
                                             XÜLASƏ 
Dissertasiya  işi  Azərbaycan  Respublikasının  Mərkəzi  Bankı  və  onun  yerinə 
yetirdiyi  bank  əməliyyatları,  Mərkəzi  Bankın  pul-kredit  siyasətinə,  bu  siyasətin 
aparılması üçün istifadə edilən alətlər dəstinə həsr edilmişdir. 
Işin əsas məqsədi Mərkəzi Bankın ölkə iqtisadiyyatında rolunu, qloballaşan dünya 
böhranının  ölkə  iqtisadiyyatına  təsir  səviyyəsini,  bu  təsirin  qarşısının  alınmasında 
Mərkəzi  Bankın  roluna,  Mərkəzi  Bankın  apardığı  pul-kredit  siyasətinin  səmərəliliyini, 
ölkənin  mərkəzi  bankı  ilə  kommersiya  bankları  arasındakı  qarşılıqlı  əlaqəsinin  müasir 
vəziyyətini araşdırmaqdan ibarətdir. 
Dissertasiya işi giriş, üç fəsil, nəticə və ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. 
      I  fəsildə  dünya  ölkələrinin  mərkəzi  banklarının,  həmçinin  Azərbaycan 
Respublikasının  Mərkəzi  Bankının  ölkə  iqtisadiyyatındakı  rolu  dəqiqləşdirilmiş, 
dövlətin  Mərkəzi  Bankın  idarə olunmasında  iştirakı  və  Mərkəzi  Bankın  məqsəd  və 
vəzifələri araşdırılmışdır. 
          II  fəsil  müasir  iqtisadi  şəraitdə  Mərkəzi  Bankın  yerinə  yetirdiyi  aktiv  və 
passiv  əməliyyatlara,  Mərkəzi  Bankın  resurslarının  formalaşması  və  onların 
yerləşdirilməsinə həsr edilmişdir. 
         III fəsil Mərkəzi Bankın pul-kredit tənzimlənməsində rolu adlanır. Bu fəsildə 
pul-kredit siyasətinin səmərililik göstəriciləri və makroiqtisadi nəricələri təhlil edilmiş, 
dünya  maliyyə  böhranının  ölkə  iqtisadiyyatına  təsiri  və  ölkənin  antiböhran  siyasəti 
araşdırılmışdır. 
 
 
 
 
                    
 
 

---

110 
 
                 Mehdibəyli Günay Əbülfəz qızı 
              “Центральный Банк и его Операции”. 
                                                     
РЕЗЮМЕ
 
Диссертационная
 
работа
 
посвящена
 
теме
 
о
 
направлениях
 
усовершенствования
  Национального  Банка  в  банковской  системе  и  в  развитии 
Азербайджанской
 экономики, а также его операциям. 
Основная
  цель  состоит  в  выявлении  социально-экономического  развития,  в 
целости
  роль  и  значение  Центрального  Банка  в  процессе  формирования  новой 
социально
-экономическо  системы,  усовершенствования  денежно-  кредитной 
политики
 в методике анализа направлений и проблем, а также его регулировании. 
Работа
  состоит  из  введения,  трёх  глав,  выводов,  списка  использованной 
литератур
. 
В
  первой  главе  показана  выявление  центральных  банков,  сущность  и  роль 
центральных
 банков, изучена характеристика Центрального Банка, его функции и 
обязанности
, специфика деятельности и структура банка. 
Во
 второй главе изучена операции Центрального Банка, характеризованы его 
активные
  и  пассивные  операции,  взаимоотношения  и  операции  Центрального 
Банка
 с коммерческими банкоми. 
В
 третьей главе затронуты вопросы усовершенствования денежно-кредитной 
политики
,  инструменты  денежно-кредитной  политики  Центрального  Банка, 
исследованы
  макроэкономические  результаты  этой  политики,  разработаны 
направления
  его  усовершенствования,  в  целости  антикризисное  политика 
Центрального
 Банка. 
 
 
 
 
 
 
 

---

111 
 
        Mehdibəyli Günay Əbülfəz qızı 
                                      “Central Bank and its operations” 
                                                       Summary 
Dissertation  work  dedicates  to  the  bank  operations  held  by  Central  Bank  of 
Azerbaijan  Republic,  money-credit  policy  of  the  Central  Bank  and  total  tools’  set  for 
realizing of all above mentioned policy. 
The  main  aim  of  the  work  is  to  show  the  role  of  Central  Bank  in  the  country 
economy,  the  influence  level  of  globalized  crises  to  the  world  economy,  the  role  of 
Central Bank in the stimulating of this crises, efficiency of money-credit policy hold by 
Central  Bank  and  investigating  modem  situation  of  mutual  cooperation  among 
commercial banks and central bank of the republic. 
Dissertation  work  includes  introduction,  three  chapters,  resume  and  the  list  of 
literature. 
The  first  chapter  covers  and  exacts  information  about  central  banks  of  the  world 
governments,  also  central  bank  of  Azerbaijan  Republic  and  its  role  in  the  country 
economy, participation of  the  country  in the  ruling  of  Central  Bank, at the  same  time 
aims and responsibilities of the Central Bank. 
The  second  chapter  dedicates  the  active  and  passive  operations  in  the  economic 
situation  realized  by  Central  Bank,  formulation  and  using  forms  of  Central  Bank 
resources. 
The  third  chapter  is  called  the  role  of  Central  Bank  in  money-credit  stimulating. 
This chapter analyses proficiency indicators and macroeconomy conclusions of money-
credit policy,  influence  of  world  finance  crises  to  the  country  economy  and  anticrises 
policy of the government.  
 
                 
   
 
 
 

---

112 
 
Azərbaycan  Dövlət  qtisad  Universitetinin  magistrı  Mehdibəyli  Günay 
Ə
bülfəz  qızının  magistr  ixtisas  və  elmi  dərəcəsi  almaq  üçün  təqdim  olunmuş 
dissertasiyasına  
                                          R E F E R A T  
 
Mövzunun  aktualığı.Bank  sisteminə  malik  istənilən  ölkənin  pul-kredit 
sistemlərinin əsasını mərkəzi banklar təşkil edir. 
Müasir dövlətin bank sistemində mərkəzi bankın əsas rolu və mövqeyi bu ölkədə 
bazar iqtisadiyyatının səviyyəsi və xarakteri ilə müəyyənləşir ki, bu münasibətləri sabit 
hesab  etmək  düzgün  olmazdı.Bunun  ən  parlaq  tərənnümü  bazar  münasibətlərinin 
müxtəlif  mərhələlərində  mərkəzi  bankın  rolunun  dəyişməsidir.Mərkəzi  Bank  banklar 
bankı  və  pul-kredit  tənzimləmə  orqanı  olmaqla  dövlətin  iqtisadi  inkişafının 
məqsədlərinə  və  mürəkkəb  iqtisadi  proseslərə,  o  cümlədən,  məcmu  milli  məhsulun 
həcminə,  inflyasiya  tempinə,  milli  valyuta  məzənnəsinə,  investisiya  prosesinə  təsir 
göstərir.Bildiyimiz kimi mənfəət əldə etmək Mərkəzi Bankın məqsədi deyildir.Mərkəzi 
Bankın fəaliyyətinin əsas məqsədi öz səlahiyyətləri daxilində qiymətlərin sabitliyininin 
təmin  edilməsidir.Həmçinin  faliyyətinin  məqsədlərindən  biri  də,  bank  və  ödəniş 
sistemlərinin  sabitliyini  və  inkişafını  təmin  etməkdir  Bazar  iqtisadiyyatlı  ölkələrdə 
mərkəzi  banklar  özlərinin  həyata  keçirdikləri  əməliyyatları  vasitəsilə  kommersiya 
banklarının  fəaliyyətinə  iqtisadi  metodlarla  təsir  etməklə  bu  məqsədlərinə  nail  olmuş 
olurlar. 
Digər tərəfdən mərkəzi bank bazar infrastrukturunun mühüm tərkib elementi olan 
kredit  sisteminin  fəaliyyətini  həyata  keçirən  və  tənzimlənməsini  təmin  edən  bir 
orqandır. Bu funksiyaları həyata keçirmək üçün mərkəzi banklar bank nəzarəti və bank 
ə
məliyyatlarının tənzimlənməsi üsullarından, məcburi normativlərdən və s. vasitələrdən 
istifadə  edirlər.  Beləliklə  Mərkəzi  Banklar  öz  əməliyyatları  vasitəsilə  ölkənin  bank 
sisteminin  yüksək  səviyyədə  fəaliyyət  göstəməsinə,  onun  sabitliyinin  qorunmasına, 
milli  valyutanın  alıcılıq  qabiliyyətinin  yüksək  səviyyəsinə,  inflyasiyanın  mötədil 
səviyyəsinin qorunmasına, bununla da makroiqtisadi sabitliyə nail olurlar ki, bütün bu 
sadalananlar “Mərkəzi Bank və onun əməliyyatları” mövzusunun öyrənilməsinin boyük 

---

113 
 
ə
həmiyyət kəsb etməsindən xəbər verir. 
Ölkə iqtisadiyyatının  inkişafında  mərkəzi bankların  rolu,  bu bankların  pul- kredit 
sisteminin  tənzimlənməsi  istiqamətində  dünya  iqtisadçılarının  müxtəlif  elmi  əsərləri 
mövcuddur.Bu  sahədə  Azərbaycan  alimlərindən  Ş.Ə.Abdullayevin,  M.M.  Bağırovun, 
R.A.  Bəşirovun  ,Ə.M.Abbasovun,  M.M.Sadıqovun,  M.X.Həsənlinin,  R.M.Rzayevin, 
Z.F.Məmmədovun,  E.M.Sadıqovun,  R.V.Əsgərovanın,  digər  ölkələrin  alimlərindən 
D.Rikardonun,  C.Milin,  A.Marşalın,  C.M.Keynsin,  L.Erxardın,  F.Xayekin,  V.Smitin, 
V.Klausun,  C.Dornun,  A.Andersonun,  A.Reynoldsun  və  başqalarının  əsərlərində 
müxtəlif, hətta qeyri-standart yanaşmalar mövcuddur. 
Müasir  şəraitdə  Azərbaycanda  baş  verən  bir  sıra  proseslər,  banklararası  və  pul 
bazarındakı  yaranmış  xüsusiyyətlər,  bank  sektorunda  və  qiymətli  kağızlar  bazarında 
rəqabətin  səviyyəsi  və  s.  pul-kredit  siyasətinin  dünya  təcrübəsindən  məlum  olan 
müxtəlif alətlərinin ölkəmizdə də tətbiq edilməsini və bu alətlərin tətbiqinin vəziyyətdən 
asılı olaraq daha da təkmilləşdirilməsini tələb edir. Bununla əlaqədar müəllif tərəfindən 
Mərkəzi  Bankın  əməliyyatları  ölkənin  sosial-iqtisadi  inkişafına  təsir  vasitəsi  kimi 
öyrənilir. 
Magistr  dissertasiyasının  əsas  məqsədi  Azərbaycan  Respublikasının  Mərkəzi 
Bankının yerinə yetirdiyi əməliyyatların iqtisadi proseslərə təsir mexanizmlərini tədqiq 
edərək iqtisadiyyatda onun rolunu qiymətləndirməkdən ibarətdir. 
Dissertasiya  işində  qarşıya  qoyulmuş  məqsəddən  irəli  gələrək  aşağıda  göstərilən 
məsələlərin tədqiqi nəzərdə tutulmuşdur: 
-
 
mərkəzi bankların təkamülü və təşkilati formaları; 
-
 
mərkəzi bankların funksiyaları; 
-
 
mərkəzi bankların passiv əməliyyatları; 
-
 
mərkəzi bankların aktiv əməliyyatları; 
-
 
bank sisteminin inkişafında Mərkəzi Bankın strategiyası. 
-
 
bank sisteminin tənzimlənməsində Mərkəzi Bankın vəzifələri; 
-
 
Mərkəzi Bankın pul-kredit tənzimlənməsində rolu; 
-
 
Mərkəzi Bankın maliyyə bazarlarına təsiri; 
Dissertasiya  işinin  predmeti  bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində  Mərkəzi  Bankın 

---

114 
 
iqtisadiyyata təsir mexanizmləridir, işin obyekti isə Mərkəzi Bankın fəaliyyətidir. 
    Tədqiqatın elmi yeniliyi : 
-
    Mərkəzi  Bankın  çeşidli  pul-  kredit  siyasəti  alətləri  dəstindən  səmərəli  istifadə 
etməklə kredit bazarındakı likvidliyə təsir göstərir. 
-
  Mərkəzi Bankın kredit təşkilatları üçün müəyyən etdiyi iqtisadi normativlərin və 
bank nəzarətinin təkmilləşdirilməsi. 
Dissertasiya işinin metodoloji və nəzəri əsaslarını iqtisad elminin klassiklərinin  
ə
sərləri, Azərbaycan və xarici ökə alimlərinin Mərkəzi Bankların əməliyyatları, pul- 
kredit  tənzimlənməsi  və  digər  fəaliyyət  sahələrində  elmi-tədqiqat  işləri,  pul-kredit 
siyasəti  üzrə  Milli  Məclisin  qəbul  etdiyi  hüquqi  sənədlər,  Nazirlər  Kabinetinin  və 
Azərbaycan  Prezidentinin  Mərkəzi  Bankın  pul-kredit  siyasəti  sahəsində  qərar  və 
sərəncamları,  Mərkəzi  Bankın  normativ  sənədləri  və  analitik  materialları,  müxtəlif 
statistik məlumatlar mənbələri təşkil edir. 
Dissertasiya  işinin  birinci  fəslində  mərkəzi  bankların  təkamülü  və  təşkilati 
formaları, dünyanın ayrı-ayrı dövlətlərinin mərkəzi banklarının inkişaf mərhələləri, əsas 
xüsusiyyətləri,  Azərbaycan  Respublikasının  Mərkəzi  Bankının  əsas  vəzifələri  və 
funksiyaları  araşdırılır,  bank  sisteminin  tənzimlənməsində  mərkəzi  bankların  rolu, 
onların vəzifələri təhlil olunur. 
ş
in ikinci fəslində Mərkəzi Bank tərəfindən yerinə yetirilən əməliyyatlar araşdırılır 
və 
təsnifləşdirilir.Mərkəzi 
Bankın 
resurs 
mənbəyi, 
emissiya 
mexanizmi 
araşdırılmışdır.Həmçinin  bu  fəsildə  Mərkəzi  Bankın  aktiv  əməliyyatlarının  tədqiqi  də 
ə
sas məsələ kimi götürülmüşdür. 
Işin III fəsli Mərkəzi Bankın əsas funksiyası olan pul-kredit tənzimlənməsinə həsr 
edilmiş, Maliyyə bazarına, depozit, dövlət qısamüddətli istiqrazları, valyuta, banklarası 
pul  bazarına,  kredit  qoyuluşlarına  Mərkəzi  Bankın  əməli  tədbirləri  təhlil  olunur,  bank 
sisteminin  inkişaf  strategiyası,  burada  nəzərdə  tutulan  tədbirlər  araşdırılır.  Magistr 
dissertasiyasının sonunda nəticələr və ədəbiyyat siyahısı verilir. 
Tədqiqatın  aparılması  üçün  informasiya  mənbəyi  kimi  müəllif  Azərbaycan 
Respublikası,  Rusiya  Federasiyası  və  digər  ölkə  müəlliflərinin  monoqrafık  əsərləri  və 

---

115 
 
digər  elmi  ədəbiyyat  ilə  yanaşı  Azərbaycan  Respublikası  Mərkəzi  Bankının  rəsmi 
materiallarından,  ABŞ-ın  Federal  Ehtiyat  Sisteminin,  ngiltərə,  Fransa,  Yaponiya, 
Almaniya  mərkəzi  banklarının  rəsmi  materiallarından,  müxtəlif  ,  internet  saytlarının 
iqtisadi materiallarından və s. mənbələrdən istifadə etmişdir.