Microsoft Word dr tezim orjinal son ornek doc

 
25 
niteliğindeki  dilsel  karînelerin  yanısıra  metin  dışı  hâricî  karînelerin  de  dikkate 
alınması icab eder
112
.  
Nassların yalnız ruhunu itibara alarak ve sırf maslahat düşüncesiyle hareket 
etmek  de  beraberinde  sakıncalar  meydana  getirmektedir.  Nitekim  zahirî  anlamdan 
ayrılmayı  gerektirecek,  şer’î,  aklî,  lugavî  ve  örfî  delâlet  bulunmadıkça  nassların 
zahirî delâleti gereğince amel etmenin vacip olduğu, ancak bu karinelerden birisinin 
bulunması  durumunda  nassın  tevîl  edilebileceği  neticede  sırf  maslahat  düşüncesine 
dayanarak nassların  zahirine  aykırı te’vilin  yapılamayacağı  ve  bunun  caiz  olmadığı 
ifade  edilmiştir
113
.  Dolayısıyla  mana  ve  maksada  göre  yorum  yapılıp  hüküm 
çıkarılırken,  ya  lafzın  delaletlerinden  biri  tercih  edilecek,  yahut  da  Şâri’in  lafzı 
devamlı  bağlayıcı  kılmadığına  dair  bir  delil  bulunacaktır
114
.  Zira  nassın  ilahî, 
objektif, kendi anlamı ve delalet tabakalarını gözardı ederek, hükümleri salt göreli ve 
öznel  bir  yöntemle  oluşturmak  da  belirsizliğe  ve  kaosa  neden  olacaktır
115
.  Bu 
bakımdan  nassların  lafzını  bir  kenara  bırakıp  sadece  maksada  itibar  edilmesinin, 
hüküm  istinbatında  hatalı  sonuçlara  yol  açabileceğine  dikkat  çekilerek,  bu  yöntem 
esas  alındığında  meselâ  içki  içip  sarhoş  olmayan  veya  zina  yapıp  menisi  rahme 
yerleşmeyen bir kimseye had gerekmeyeceği gibi bir sonucun ortaya çıkacağı ifade 
edilmiştir
116
.  
Görüldüğü  gibi  yalnız  lafzı  veya  yalnız  manayı  merkeze  alan  yaklaşımlar 
bünyelerinde  bir  takım  problemler  barındırmaktadır.  Dolayısıyla  dengeyi 
sağlamaktan  uzak  birer  uç  yaklaşım  olarak  ortada  durmaktadırlar.  Zira  nassı, 
doğduğu şartlardan ve Şâri’in genel ve özel gayelerinden koparan bir yaklaşım, katı 
lafızcı yaklaşımdan ibarettir. Diğer taraftan nassları ortaya çıktığı dönemin şartlarına 
indirgeyen  yaklaşım  ise gayecilik  elbisesine  bürünse  de  nassların fonksiyonunu âtıl 
hale  getiren  bir  yaklaşımdır.  Bu  yaklaşımlardan  birincisi  nassı  öncesinden,  ikincisi 
ise sonrasından koparmaktadır
117
.  
                         
112
   Aybakan, “ slâm’da Dinî Bilginin Doğası”, s. 62. 
113
   el-Bûtî,  M.  Sâid  Ramazan,  Davâbıtu’l-Maslaha  fi’ş-Şerîati’l- slâmiyye,  ed-Dâru’l-Muttahıde, 
Beyrût, 1992, s. 127.  
114
   Erdoğan, Ahkâmın Değişmesi, s.89.  
115
   Kılıç, Sadık, “Nesnellikle Öznellik Arasında Yorum”, s. 109.  
116
   Koşum, Yöntem Sorunu, s. 92.  
117
   Tan,  slam Hukukunda Yorum Çeşitleri, s. 89.  

---

 
26 
Nassları  anlama  ve  yorumlamada  lafız  ve  mana  arasında  denge  kurmayı 
amaçlayan  yöntemlerin,  nassa  da  gereken  önemi  vermesi  ve  nasslarda  gözetilen 
manayı  ortaya  çıkarmayı  amaç  edinmesi  nedeniyle  daha  tutarlı  ve  kabûle  şâyân 
olduğunu söyleyebiliriz. Zira “kanunun akla uygun objektif irade ve gayesi, ilkönce 
kanunun  lafzında,  kelimelerinde  ortaya  çıkar.  Kanunun  yorumunda  lafza  takılıp 
kalınmamalıdır.  Lafız,  sadece  bir  hareket  noktasıdır.  Ancak,  yorumda  kelimelerden 
tamamıyla uzaklaşmak ta doğru değildir”
118
. Dolayısıyla hem lafza hem de maksat ve 
gayeye  gereken  değer  verilmelidir.  Zaten  yorumlamada  lafız  ve  mana,  birbirinden 
bağımsız  olarak  düşünülmemesi  gereken  iki  temel  unsurdur
119
.  Nitekim  bu  manada 
Ramazan  el-Bûtî,  nassların  lafız  ve  ruhunu  (maksadı)  insanın  beden  ve  ruhuna 
benzetmektedir.  Ona  göre,  nasıl  ki,  ruhun  bekası  için  bedenin  korunmasına  ihtiyaç 
varsa, nassın ruhuna itibar için de lafzının korunmasına ihtiyaç vardır. Lafzın delalet 
ettiği mana iptal edilerek ruha itibar etmek bir gafletten ibarettir
120
.  
bn  Kayyım  (ö.  751)  da,  lafızların  taabbûdî  olmadığını,  lafızların  bizatihi 
kendileri  kastedilmeyip,  onların  ancak  manaları  için  birer  vesileden  ibaret 
olduğunu
121
  dolayısıyla  hem  lafza  hem  de  manaya  hakkının  verilmesi  gerektiğini 
belirterek, lafız ve mana arasında denge kurulmasının önemine dikkat çekmektedir
122
  
Ş
u  halde  bir  tefsir  faaliyetinde  nasslar  yorumlanırken  hukuk  sisteminin 
genel  amaçları,  o  konudaki  diğer  nasslar  ve  ilkeler  göz  önünde  bulundurularak, 
bütüncül  yaklaşım  muhafaza  edilmeli  ve  tefsir  faaliyetinin  lafza  bağlı  olarak 
yapılması  halinde,  nassın  mana  ve  gayesi  bunu  haklı  göstermelidir
123
.  “Bu  nedenle 
nassın çözümlenmesi ve yorumlanmasında izlenmesi en uygun yol, eş zamanlı olarak 
hem “metn”in a-priori delalet imkanlarını, hem de metn’in kendisine karışıp onunla 
bütünleşmek  durumunda  olduğu  dış  realiteyi,  beşerî  vakıa  ve  oluş  ufkunu  göz 
önünde bulunduran okuma biçimi olacaktır..”
124
. 
                         
118
   Çağıl, Hukuk Başlangıcı, s. 195. 
119
   Tan,  slam Hukukunda Yorum Çeşitleri, s. 109.  
120
   Bûtî, Davâbıtu’l-Maslaha, s. 125.  
121
   bn Kayyım, Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye,  ‘lâmu’l-Muvakkıîn, Dâru’l-Ciyl, 
Beyrût, 1973, I. 167, 171.  
122
   bn Kayyım, A.g.e., I. 172. 
123
   Köse, Saffet, “ slam Hukuk Düşüncesinin Bazı Problemleri”, s. 50.  
124
   Kılıç, Sadık, “Nesnellikle Öznellik Arasında Yorum”, s. 109.  

---