Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
B U L U D X A N X Ə L İ L O V 186 Tarixlərin yarpağında təvazölüdür, Hər anında, hər çağında təvazölüdür. Qabilin xarakterində kişilik, sözündə bir kəsər var. Ona görə o, hər cür asanlıqla kiməsə baş əyməyi, kimə- sə tabe olmağı sevmir və bəlkə də sevməkdən qabaq be- lə şeylər onun təbiətinə uyuşmur. Ancaq o, el-obaya və ən başlıcası torpağa münasibətdə tamamilə fərqlidir. Özü demişkən: Körpə, yaşıl çəmənlikdə nəhəng lalə tək, Mən baxıram bağrı yanıq Yanardağıma. Qürur ilə baş əyirəm səcdə edərək Bu elimə, bu obama, bu torpağıma. Qabil yaradıcılığında “Vətən” mövzusu bir obyekt kimi həm seçim, həm də bu seçilmişləri tərənnüm et- mək, bundan başqa, çoxlarının diqqətini cəlb etməyən- ləri diqqət mərkəzində saxlamaq, zahiri parıltıya aludə olmamaq baxımından çox cəlbedicidir. Bunun səbəbi onunla bağlıdır ki, Qabil Vətənin nəyindən yazırsa, onu yüksək səviyyədə, sözün yaxşı mənasında plagiat etməyi bacarır. Hətta onu plagiatlıqdan daha çox Qabi- lin haqqında yazdıqlarını yaxşıya çevirməyi bacarması adlandırardım. Bu məqamda Nobel mükafatçısı Tomas Eliotun “Məxfi meşə” adlı essesində yazdıqlarını xatır- latmaq istərdim. O yazırdı: “Yetişməmiş şairlər təqlid edir, yetkin şairlər oğurlayır, pis şairlər oğurladıqlarını təhrif edir, yaxşı şairlər isə onu daha da yaxşıya çevirir Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 187 və ya necəsə fərqləndirirlər.” Bu mənada Qabil sözün həqiqi mənasında yaxşı şairdir. Axı o, həm də istənilən mövzuda yazarkən onun yazdığı bir mətn parçası kimi mövcud olanların (ona qədər mövcud olan mətnlərin) daxili proporsiyasını dəyişir. Mən buna ədəbi evolyusiya deyərdim ki, bunu Qabil bacarır və öz üslubunun ənənəsinə çevirə bilir. Bunu onun şeirlərinin əksəriyyətində müşahidə etmək olur. Sadəcə olaraq “Duz” şeirinə fikir verək: Duz! Hər yerdə dolu, Hər yerdə ucuz. Ucuzdur iynədən-sancaqdan. Düymədən, daraqdan, Acı siqaretdən, Şit qaletdən. Duz! Qışda qar da Duzdan baha olur. Bir parça Buz... Qonşudan duz istəyəndə Adam utanmır heç, Rişğənd ediləcəyinə İnanmır heç. Duz üstündə heç kimin Tamahı sürüşməyib. Duz üstündə bir kişi Bərkə-boşa düşməyib. B U L U D X A N X Ə L İ L O V 188 Duz Duz Duz! Hər yerdə dolu, Hər şeydən ucuz... Bəli, Qabil mətndə daxili proporsiyanı dəyişir, ədəbi evolyusiya yaradır və bununla da öz üslubuna (//üslub ənənəsinə) qol-qanad verir. Yeri gəlmişkən, bu qeyri-adi üslub onun şifahi nitqində də qorunur. Qabil şifahi danışığında da vaxtından qabaq dəfələrlə götür-qoy etmədən, məqsədli bir işə çevirmədən, danışacaqları barədə saatlarla baş sındırmadan sərbəst və asan bir yolla hamıya məlum olan həqiqətləri hamıdan fərqli şəkildə, hamının etiraf və təqdir edəcəyi formada deyə bilir, başqalarına çatdırır. Onu tanıyanların hər biri, yəqin ki, onun ali məclislərdəki nitqini dinləyiblər. Hə- min nitq nə böyükdə, nə kiçikdə, nə vəzifəlidə, nə vəzi- fəsizdə qıcıq doğurmayıbdır. Bu cür üslub hər kəsə nə- sib olmayan qeyri-adi üslubdur ki, o da Qabilin qisməti kimi ona mənsubdur. Bunun bir səbəbini həm də onda görmək olar ki, Qabil öz dəyərini dəyər kimi cəmiyyətə vaxtında təqdim etməyi bacarıbdır. Ona görə də heç zaman dəyərə etiraz etmək mümkün olmadığı kimi, Qabilin dəyərinə də yuxarıdan baxmaq, yaxud da hesablaşmamaq barədə düşünməyə ehtiyac olmayıbdır. Qabil mübariz şairdir. O, Azərbaycanın bütün ağrı- larını ürəyindən, beynindən keçirərək poeziyanın dili ilə mübarizə aparmağı bacarır. Mübarizədə hədəfləri düz- Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 189 gün seçir. Qətilik və əminliklə, çəkinmədən və geri çə- kilmədən öz sözünü deyir. Təbii ki, poeziyanın dili ilə. Hətta elə poetik söz deyir ki, o, aforizmə çevrilir. Onun “Çalsın Azərbaycan haray zəngini”, “Təndir”, “Türkün qəbri”, “Mərsiyə”, “Qeyrət, a vətəndaşlar”, “İnanmaq öz yerində...”, “Çalma qaboy”, “Nisbi sakitlik nədir?”, “Özgədən çək gözünü”, “Xəcalət”, “Çadırlar”, “Çadırla- ra alışmayın”, “Rəqs”, “Ümid sənədir ancaq...” və s. şeirlərinin hər biri siyasi-ideoloji mübarizənin poeziya- nın dili ilə, poetik şəkildə ifadəsidir. Bu, Qabil yaradı- cılığında çox yaxşı alınır, uğurlu və təsirli görünür. Siyasətçilər də bəzən belə mövzulara toxunmamağa üstünlük verirlər. Çünki, həqiqəti söyləmək o qədər də asan başa gəlmir. Ancaq Qabil bu baxımdan o qədər məlumatlıdır ki, onun poeziyasında siyasi-ideoloji mü- barizə siyasətçinin də, siyasətdən kənarda olanın da qəbul edəcəyi həqiqət olur. Məsələn: Qəlbi yanan xalqa bircə qurtum su, Lap bircə gilə də, qətrə də bəsdir. Bütün sualların cavabıdır bu: − Xalq var, xalqdan başqa hər şey əbəsdir. Yaxud: Tutulub vahimədən nitq bu gün, dil bu səhər, Bəzəyib Abşeronu qanlı qərənfil bu səhər, Bakı fəryad eləyir, gözdən axır sel bu səhər. Gəmilər nalə çəkir, ərşə çıxır zil bu səhər, Gecəni atəş ilə qırmızı dan eylədilər, Xalqımı-millətimi güllə-baran eylədilər! Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|