Microsoft Word edebiyashar-30. 11. 16. doc
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 155 oxumurlar. Bunun bir neçə obyektiv və subyektiv səbəbi vardır. Obyektiv səbəbi onunla bağlıdır ki, mövcud test sistemi imkan vermir ki, şagirdlər dərslikdə olan bədii əsərlərin məzmununu, təhlilini, ideyasını öyrənsinlər və mənimsəsinlər. Başqa bir tərəfdən isə informasiya kom- munikasiya texnologiyaları vasitələrinin məişətimizə daxil olması şagirdlərin böyük əksəriyyətinin vaxtını əlindən alır. O mənada əlindən alır ki, şagirdlər infor- masiya kommunikasiya texnologiyaları vasitələrinin əsirinə çevrilir, onun imkanlarından istifadə qaydalarını xeyirlərinə istifadə edə bilmirlər. Şagirdlərin böyük əksəriyyəti informasiya kommunikasiya texnologiyaları vasitələrindən bilgi əldə etmək əvəzinə, daha çox vaxt itirmək, gününü ötürmək, oyun oynamaq və s. məqsədi ilə istifadə edirlər. Bu da nəticə etibarilə şagirdlərin vax- tını alır, onların bədii əsər oxumaq imkanını məhdud- laşdırır. Ona görə də yaxşı olar ki, orta məktəbdə oxu- yan şagirdlər üçün bədii ədəbiyyat oxumaq barədə vahid tələblər qoyulsun. Həmin tələblərə görə, proqramda olan bədii əsərləri oxumayan, şeir parçalarını əzbərdən bil- məyən şagirdlərə qiymət vermək olmaz. Necə ki, keç- mişdə ən zəif şagird belə Nizamidən, Nəsimidən, Fü- zulidən, Xətaidən, Səməd Vurğundan və digərlərindən müvafiq şeir parçalarını əzbərdən bilirdilər. Həm də proqramda olan nəsr əsərlərini oxuyur, məzmununu bilir və ideyasını anlayırdılar. İndi isə ən güclü hesab olunan, yüksək qiymət alan şagird hər hansı bir şairin istənilən bir şeirini başdan ayağa qədər əzbər bilmir. İstənilən bir yazıçının hər hansı bir əsərini başdan ayağa qədər oxu- B U L U D X A N X Ə L İ L O V 156 mur. Necə ki biz oxu mədəniyyətini bərpa etməmişik, oxu vərdişini yaratmamışıq, onda bədii zövqü və intellektual səviyyəsi olan şagirdlərdən, gələcəyin bədii təfəkkürə malik vətəndaşlarından danışmaqda ehtiyatlı olmalıyıq. Biz robot deyil, vətəndaş hazırlayırıq. Həmin vətəndaş isə bədii əsər oxumasa, onda quru, humanistlikdən uzaq, dünyagörüş baxımından zəif, insani hislərdən məhrum olar. Bu haqda hər bir kəs, xüsusilə mütəxəssislər, ziyalılar fikirləşməli və çıxış yolu istiqamətində əlindən gələni əsirgəməməlidir. Bir daha qeyd edirəm ki, orta məktəb proqramında olan bədii əsərləri oxumayan şagirdə orta məktəb attestatının verilib-verilməməsi barədə düşünmək lazımdır. Orta məktəbdə işi elə qurmalıyıq ki, şagird heç olmazsa, proqramda olan bədii əsərləri oxusun və mənimsəsin. Ona görə də hazırda orta məktəbdə dil-ədəbiyyat müəllimlərinin öhdəsinə düşən vəzifələr birə-beş qat artır. Onlar indi şagirdlərə bədii əsərlər oxutmaq yolunda müxtəlif vasitələrə əl atmalıdırlar. Disputlar, diskusiyalar, müzakirələr təşkil etməlidirlər. Yaxşı olar ki, orta məktəblərdə fəaliyyət göstərən ədəbiyyat dərnəklərinə geniş meydan verilsin. Ədəbiyyat dərnəklərinə ən fəal, bacarıqlı, işgüzar ədəbiyyat müəllimləri rəhbərlik etməlidir. Eyni zamanda yaxşı nəticə əldə etmək üçün onların əməyi lazımi səviyyədə stimullaşmalıdır. Bu gün bədii əsərlərdən uzaq düşən şagirdlər müs- təqil danışmaq və yazmaq bacarıqlarını da itirirlər. Ona görə ki, bədii əsər oxumayan şagirdin lüğət tərkibi də Ə B Ə D İ Y A Ş A R Ə D Ə B İ Y Y A T 157 kasad olur. O, danışanda çətinlik çəkir, fikrini ifadə et- mək üçün sözlər tapa bilmir. Bir sözlə, şagirdin şifahi nitqi qüsurlu olur. Bədii əsər oxumayan şagirdin bədii zövqü zəif olduğundan o, yazı mədəniyyətində də qü- surlu olar. Fikrini yazılı şəkildə ifadə edə bilmir. Bədii zövq olmadan şagird fikrini bədii şəkildə ifadə edə bilməz. Daha doğrusu, yazılı nitqini qura bilməz. Ümu- miyyətlə, bədii zövqü bədii əsərlər formalaşdırır. Bədii əsərləri oxumayan şagirdlərin isə şifahi və yazılı nitqi qüsurlu olur. Məhz bu ciddi qüsurları aradan qaldrmaq istiqamətində görüləcək bəzi işləri vacib sayırıq. Birincisi, ibtidai siniflərdə tədris olunan bədii əsərlərin standartları elə asan və sadə olmalıdır ki, onu hər bir ibtidai sinif şagirdi mənimsəmiş olsun. İkincisi, ibtidai siniflərdən yuxarıda, yəni yuxarı siniflərdə ən vacib bədii əsərlər dərsliklərə salınmalıdır. Üçüncüsü, dərsliklərə salınmış bədii əsərlərin şa- girdə milli ruhda, vətəndaş kimi, dünyagörüş əldə etmə- si istiqamətində nə verəcəyini nəzərə almaq lazımdır. Mövzu dairəsi üzrə ən vacib ədiblər və onların əsərləri dərsliklərdə özünə yer almalıdır. Dördüncüsü, həm ibtidai siniflərdə, həm də yuxarı siniflərdə şagirdlərin bədii ədəbiyyata marağını artırmaq üçün bədii qiraətlər keçirilməlidir. Bu gün bədii qiraət müsabiqələrinə çox böyük ehtiyac var. Beşincisi, vaxtilə orta məktəblərdə fəaliyyət göstə- rən dərnəklərdən biri də özfəaliyyət dərnəkləri idi. Bu dərnəklərdə səhnəciklər hazırlanır və şagirdlərin ifasın- B U L U D X A N X Ə L İ L O V 158 da təqdim olunurdu. Məhz bu özfəaliyyət dərnəklərinin işini gücləndirmək lazımdır. Altıncısı, yaradıcılıq fəaliyyəti olan şagirdlərin (şeir, hekayə və s. yazan) həvəsini artırmaq üçün divar qəzetlərinin işini fəallaşdırmaq olduqca vacibdir. Yeddincisi, respublikada uşaqlar üçün çap olunan qəzet və jurnalların sayının və tirajının çoxalması işin xeyrinə olar. Səkkizincisi, orta məktəb uşaqları üçün çap olunan kitablara – bədii əsərlərə xüsusi yer ayrılmalıdır. Doqquzuncusu, şair və yazıçılarla görüşlərə xüsusi fikir verilməlidir. Bu görüşlərin sayı artırılmalıdır. Onuncusu, ali məktəblərin filologiya fakültələrin- də oxunması məcburi olan bədii əsərlərin siyahısı tərtib olunmalı və tələbələrin həmin bədii əsərləri oxuması məcburi sayılmalıdır və s. 30.09.2014 Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|