Microsoft Word Elmi Mecmue 21
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Mirniyaz Mürsəl oğlu Mürsəlov 26 hərfləri “Əlif-ləm-mim” əslində surənin adıdır. Lakin ənənəvi olaraq bu surənin adı sözü gedən surənin məşhur kəlmələrindən olan “Bəqərə” deyə adlandırılmışdır. 19
Mövlazadə Məhəmməd Həsən İsmayıl oğlu Şəkəvi Mövlazadə Məhəmməd Həsən İsmayıl oğlu Şəkəvi 1854-cü ildə Şəkidə anadan olmuşdur. O, ilk təhsilini Şəki mollaxanasında almışdır. Təhsilini sonra Gəncə mədrəsəsində davam etdirmiş, mədrəsəni bitirdikdən sonra Məhəmməd Həsən bir il Gəncə Cümə Məscidində molla kimi çalışmışdır. O, sonralar təhsilini davam etdirmək qərarına gəlir və bu məqsədlə İraqa gedir. Burada Məhəmməd Həsən dini təhsilini daha da zənginləşdirir. 1891-ci ildə Qafqaza qayıdır və hicri və miladi təqvimlərini birgə olaraq fars dilində çap etdirir. 1893-cü ildə Tiflisdə yerləşən “Müsəlman dini məktəbi”ndə İslam dininin qaydaları (Şəriət qanunları) üzrə dərs deməyə başlayır. Sonralar o, qazi kimi Cəbrayıl, Gəncə, Tiflis və Kutaisidə çalışır. 908-ci ildə Məhəmməd Həsən Mövlazadə Qafqaz bölgəsi üzrə ilk Şeyxülislam seçilir.
20
1908-ci ildə Məhəmməd Həsən Mövlazadənin “Kitabul-bəyan fi təfsiril-Quran” adlı kitabı çap olunur. İki hissədən ibarət olan bu kitabda o, Quranın tərcüməsi və təfsirini vermişdir. Bununla da o, Quranı azərbaycan dilinə tərcümə edən ilk azərbaycanlı din alimi olmuşdur. Onun bu kitabı 1990-cı ildə Bakıda yenidən nəşr olunmuşdur. 21
Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi “Kitabul-bəyan fi təfsiril-Quran” iki cilddən ibarətdir. Birinci cild 492, ikinci cild isə 538 səhifədir. Şəkəvi də Bakuvi kimi öz təfsirini əski əlifba ilə yazmışdır. Müəllif birinci cildin əvvəlində “Məcməul-bəyan”, “Safi”, “Təfsiru Fəxri Razi”, “Beyzavi”, “Cəlaleyn”, “Əbus-Suud”, “Məsalik” və s. kimi bəzi mötəbər təfsir və fiqh kitablarından istifadə etdiyini bildirir. 22
Şəkəvi də bəzən Quran ayələrini digər ayələrlə təfsir etmişdir. Məsələn, əl-Əraf surəsinin 187-ci ayəsini “(Ya Rəsulum!) Səndən o saat (qiyamət) haqqında soruşurlar
19 Hacı Mirməhəmməd Kərim Mircəfər əl-Ələvi əl-Hüseyni əl-Musəvi əl-Bakuvi, Kəşfül- həqaiq ən nükətil-ayati vəd-dəqaiq, s. 30. Bakı, Şərq-Qərb mətbəəsi, 2014. 20 http://az.wikipedia.org 21 Z.M.Bünyadov, V.M.Məmmədəliyev, Qurani-Kərim məalı, Ön söz, s. XL. Bakı, Qismət, 2006. 22
Yüksek lisans. Marmara Universitesi, 2002. Son dövr Azərbaycan müfəssirləri 27 ki, nə vaxt qopacaq? De: “O ancaq Rəbbimə məlumadur. (Qiyamətin) Qopacağı vaxtı Allahdan başqa heç kəs bilə bilməz...” əl-Cin surəsinin 27-ci ayəsi ilə “Bəyənib seçdiyi Peyğəmbərdən başqa!...” təfsir etmişdir. 23
ər-Rəd surəsinin7-ci ayəsini “...Sən ancaq (insanları Allahın əzabı ilə) qorxudansan. Hər tayfanın (doğru yol göstərən) bir rəhbəri (peyğəmbəri) vardır!” “Təfsiru- kəşşafda” keçən İbn Abbasdan rəvayət olunan bir hədislə təfsir edir. Hədisdə bu ayə nazil olduğu zaman rəvayət olunur ki, Həzrət Mübarək əlini Əmirul-muminin Əli (ə.s.)-ın sinəsinə qoyub dedi: “Mənəm qorxudan, Əli isə hidayət edəndir. Ya Əli, səninlə hidayətə çatar hidayət tapanlar.” 24
əl-İsra surəsinin 1-ci ayəsini “Bəzi ayələrimizi (qüdrətimizə dəlalət edən qəribəlikləri və əcaiblikləri) göstərmək üçün bəndəsini (Peyğəmbər əleyhissəlamı) bir gecə (Məkkədəki) Məscidülhəramdan ətrafını mübarək etdiyimiz (bərəkət verdiyimiz) Məscidüləqsaya (Beytülmüqəddəsə) aparan Allah pakdır, müqəddəsdir. O, doğrudan da, (hər şeyi) eşidəndir, görəndir!” təfsir edərkən nəql edir ki, Müaviyə ibn Əbi Süfyan dedi: “Peyğəmbər (s.ə.s.)-in miracı həqiqi yuxulardandır.” Həzrət Peyğəmbərin zövcəsi həzrət Aişə demişdir: “Mirac gecəsində həzrət Peyğəmbərin cəsədi yox olmadı.” 25
Müfəssir təfsirində İsrailiyyat xəbərlərinə də yer vermişdir. Məsələn, əl-Bəqərə surəsinin 36-cı ayəsini “...Biz də (Adəmə, Həvvaya və Şeytana): “Bir-birinizə düşmən kəsilərək (buradan kənar olub yer üzünə) enin...” təfsir edərkən belə rəvayət edir: Adəm və Həvvanın övladları ilan və Şeytan ilə düşməndir. İlan və Şeytan da onlarla düşməndir. O dövrdə ilan heyvanların ən gözəllərindən idi. Əli və ayağı var idi. Xudavəndi Aləm onun əlini və ayağını alıb sürünərək yerimək və torpaq yeməklə, Həvvanı uşaq doğmaq, uşağı doqquz ay qarnında gəzdirmək və heyz görməklə, Adəmi isə əhlinin ruzisinə borclu olmaqla cəzalandırdı. 26
Müfəssir əhkam ayələrini izah edərkən mənsub olduğu Şiə məzhəbinin görüşləri ilə
23 Məhəmməd Həsən Mövlazadə Şəkəvi, Kitabul-bəyan fi təfsiril-Quran, I c., s. 299. Bakı, Azərnəşr, 1990. 24 Molla Muhsin Məhəmməd ibn Mürtəza Kaşani, Təfsirus-safi, III c., s. 59. Beyrut, Müəssəsətu Aləmi lil-Mətbu, 1982. 25 əz-Zəməxşəri, əl-Kəşşaf an həqaiqit-tənzil və uyunil-əqavil fi vücuhit-təvil, II c., s. 437. Beyrut, Darul-fikir, 1977. 26 Məhəmməd Həsən Mövlazadə Şəkəvi, Kitabul-bəyan fi təfsiril-Quran, I c., s. 13. Bakı, Azərnəşr, 1990. Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|