Microsoft Word Elmi Mecmue 21
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
Mirniyaz Mürsəl oğlu Mürsəlov 22 şəhərdəki Şah Abbas məscidində axund olmuş, 1904-1918-ci illərdə Bakı quberniyasının qazısı vəzifəsini icra etmişdir. Eyni zamanda bu müddət ərzində o, Bakı quberniyasının Şiə Məclisinin başçısı vəzifəsini də daşımışdır. 2
Təbrizdə gördüklərim” əsəridir. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi o, 1881-ci ildə təhsilini başa vuraraq Bakıya dönərkən bir müddət İranda olmuş, Tehran və Təbriz şəhərlərini gəzmişdir. Daha sonra bu səfər əsnasında yaranmış təəssüratları qeyd olunan əsərdə öz əksini tapmışdır. Ancaq təəssüf ki, bu əsər 1930-cu illərdə Azərnəşr mətbəəsində müəmmalı bir şəkildə yoxa çıxmışdır. 3
Qızı Təzəxanım əsərin əlyazmasını nəşr olunması üçün Azərnəşrə aparmış, onlar isə mətndəki Allah və Peyğəmbər kəlmələrinin əsərdən çıxarıldığı halda mümkün olacağını bildirmiş, Bakuvi isə bu şərtlə razılaşmamışdır. Sonralar əlyazma yoxa çıxmışdır. Bakuvinin əsərlərinin çox hissəsini tərcümələr təşkil edir. O, görkəmli fəqih və ilahiyyatçı olması ilə yanaşı, peşəkar bir tərcüməçi olmuşdur. Onun tərcümələri arasında ən çox Corci Zeydanın əsərləri daha çox yer tutur. Onun ilk tərcümə etdiyi və günümüzə qədər gəlib çatan tərcüməsi “On yeddi Ramazan” kitabıdır. Kitabda həzrət Əli (ə.s.)-ın şəhadəti və xəvariclərlə bağlı hadisələrdən bəhs olunur. Yezid ibn Müaviyənin xilafəti və həzrət Hüseyn (ə.s.)-ın şəhadətindən bəhs edən digər tərcümə əsəri “Kərbəla yanğısı” adlanır. Bu əsər H.Z.Tağıyevin maddi dəstəyi ilə nəşr edilmişdir. Digər bir tərcüməsi yenə də Corci Zeydanın “Ərmənusə əl-misriyyə” əsəridir. 1911-ci ildə o, əsərin tərcüməsini tamamlamış və sonda “Fətatu Qəssan” adlı digər bir əsəri tərcümə edəcəyini düşündüyünü qeyd etmiş, ancaq daha sonra “Səlib müharibəsi” adlı əsəri daha əhəmiyyətli saymış və onu tərcümə etmişdir. 4
maddi dəstəyi ilə nəşr edilmişdir. Əsərdə həzrət Osmanın qətli, həzrət Əlinin (ə.s.)-in xilafəti, Cəməl və Sıffeyn döyüşləri, Təhkim hadisəsi qələmə alınmışdır.
2 Hacı Mirməhəmməd Kərim Mircəfər əl-Ələvi əl-Hüseyni əl-Musəvi əl-Bakuvi, Kəşfül- həqaiq ən nükətil-ayati vəd-dəqaiq, s. 6. Bakı, Şərq-Qərb mətbəəsi, 2014. 3 Sabuhi Şahavatov, Ulumu`l-Kur`an Açısından Bakuvi Tefsirinin Özellikleri, Yüksek lisans tezi, s. 38. İstanbul, 2010. 4 Nizami Məhərrəmov, Məmmədəli Babaşov, Qafqaz Müsəlmanlarının Atası, Ədəbiyyat qəzeti. Bakı, 1991. Son dövr Azərbaycan müfəssirləri 23 Bakuvinin tərcümə etdiyi digər əsərlər “Fətatu Qəssan”, “Əbu Müslim əl- Xorasani”, “Harun ər-Rəşidin bacısı Abbasə”, “Əmin və Məmun qardaşları”dır. Təəssüf ki, yaxın qohumunun evində saxlanılan bu əsərlər 1940-cı illərdə yox olmuşdur. 5
Mir Məhəmməd Kərim ağanın ölümü haqqında bir neçə görüş vardır. Mərhum akademik Ziya Bünyadovun “Qırmızı terror” adlı kitabında və DTK-nın arxiv sənədlərində bildirilir ki, 15030 №-li məhkəmə qərarı ilə 83 yaşlı Mircəfərov Mir Məhəmməd Kərim Mircəfərzadəyə antisovet fəaliyyətlərinə görə güllələnmə hökmü verilmişdir. 6 Başqa bir görüşdə oğlu Mircəfər Mir Məhəmməd Kərim ağanın 20 oktyabr 1956-cı ildə beyninə qan sızması nəticəsində öldüyü bildirilmişdir. Nizami Məhərrəmov və Məmmədəli Babaşova görə Bakuvi həbs olunduqdan sonra iki nəfər tərəfindən qaçırılmışdır. Sonralar onun Qazaxıstan səhralarında olması məlum olmuşdur. Bir dəfə sel əsnasında körpü dağılmış, sahildə susuz və qidasız qalan məhbuslar ot yeməyə məcbur olmuş, Bakuvinin zəifləmiş vücudu buna tab gətirməyib faciəli bir şəkildə dünyasını dəyişmişdir. 7 Bu görüşlərin hansının daha doğru olduğu bizə məlum olmasa da bir şeyi aydındır ki, görkəmli Azərbaycan müffəsiri Bakuvi faciəli bir şəkildə ölmüşdür. Ailəsinin yeganə təsəllisi isə ona ölümündən sonra 15 iyun 1960-cı ildə Azərbaycan SSR Ali Məhkəməsinin bəraət verməsidir. Bakuvinin yazmış olduğu və günümüzə qədər gəlib çatan “Kəşfül-həqaiq ən nükətil-ayati vəd-dəqaiq” əsəri 3 cilddən ibarət olub əski əlifba ilə yazılmışdır. Birinci cild əl-Fatihə surəsi ilə başlayıb Tövbə surəsi ilə, ikinci cild Yunus surəsi ilə başlayıb Ənkəbut surəsi ilə, üçüncü cild isə ər-Rum surəsi ilə başlayıb ən-Nas surəsi ilə bitir. Hər cildin əvvəlində müəllifin müqəddiməsi vardır. 8
ildə isə üçüncü cildi “Kaspi” qəzetinin Buxariyyə mətbəəsində nəşr olunmuşdur. Daha sonra bu əsər Hacı Əbdülməcid tərəfindən h. 1339-cu ildə fars dilinə tərcümə edilmiş və ilk dəfə Tehranda nəşr olunmuşdur. 1349, 1354, 1358 və 1361-ci illərdə təkrarən nəşr olunmuşdur. 1373-cü ildə Təbrizdə heç bir dəyişiklik edilmədən orijinal şəkildə ikinci dəfə nəşr olunmuşdur. Bakuvinin bu əsəri daha sonra Əhməd
5 Ahmet Dolunay, Gerçeğin Doğuşu, s. 18-19. İstanbul, Merkür Yayınları, 2000. 6 Ziya Bünyadov, Qırmızı Terror, s. 279-280. Bakı, 1983. 7 Nizami Məhərrəmov, Məmmədəli Babaşov, Qafqaz Müsəlmanlarının Atası, Ədəbiyyat qəzeti. Bakı, 1991. 8 İsmayılov Mehman, 20. Yüzyılda Azerbaycan'da yapılan Kur'an ve tefsir çalışmaları, s. 48- 49, Yüksek lisans. Marmara Universitesi, 2002. Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|