Microsoft Word Elmi Mecmue 24-son doc

 
Hz. Peygamber'in gönderdiği seriyyelerin karakteristik özellikleri ve Sîfülbahr seriyyesi 
19 
nûru ve adâletini ulaştırıp onları aydınlığa çıkarmak, hak ile batılı birbirinden ayırıp 
hakkı üstün kılmak ve dünyevî nimetlerden daha çok Allah’ın rızasını kazanmak 
gayesini gütmüştür
12
. 
Hz. Peygamber'in gazveleri başta olmak üzere gönderdiği seriyyelerde asıl he-
def, insanları öldürmek, ganimet elde etmek, bölgeyi tahrip etmek, savaşlardan şahsî 
çıkar, maddî kazanç sağlamak veya intikam almak değil, aksine zulmü ortadan kal-
dırmak, inanç hürriyetini sağlamak, insanları hidayete kavuşturmak ve her türlü hak-
sızlığı gidermekti. Buradan hareketle Hz. Peygamber’in gazve ve seriyyeleri genel 
olarak ele alındığında  İslâm’da savaşın sebebinin inanmayanların müslümanlara 
savaş açması, karşı tarafın İslâm’a ve müslümanlara yönelik düşmanlığı ve İslâm’ı 
yaşama ve tanıtma özgürlüğünün kısıtlanması olduğu söylenebilir
13
. 
Hz. Peygamber'in gönderdiği seriyyeler gerek strateji ve savaş taktikleri gerekse 
dinî ve siyasî sonuçları bakımından büyük önem taşıdığı gibi kalıcı ve düzenli askerî 
gücün oluşumunda planlı tatbikat rolü oynamış, ayrıca askerî ve idarî açıdan da 
uygulamalı eğitim imkânı sağlamıştır
14
. 
Hz. Peygamber'in gönderdiği seriyyelerin büyük bir kısmında asker sayısı 8 ile 
100 kişi arasında değişkenlik göstermektedir. Bunun yanında asker sayısı 200, 300 
ve 500’lü rakamlara ulaşan, hatta Mûte’yi de seriyyeler listesi içine alırsak 3000 
kişilik askerî birliklerden oluşan büyük seriyyeler de vardır. 
 
B-  Seriyyelerin Genel ve Başlıca Gönderiliş Sebepleri 
Kaynak ve araştırmaların sayıları hakkında farklı bilgiler verdiği
15
 Hz. Peygam-
ber'in gönderdiği seriyyelerin önemli bir kısmı müslümanlara karşı düşmanlık besle-
yen ve onlara karşı her türlü siyasî ve iktisadî ambargo uygulayan veya saldırı hazırlı-
ğında olan düşmanlar üzerine olmuştur. Özellikle Mekke müşriklerinin başını çektiği 
                                                 
12
  Osman Aydınlı, Aşere-i Mübeşşere’den Ümmetin Emini Ebû Ubeyde b. el-Cerrâh, s. 99-100. 
13
 Mahmudov, “Sebep ve Sonuçları Bağlamında Hz. Peygamber’in Savaşları”, s. 71-72. 
14
 Özdemir, “Seriyye”, s. 565. 
15
 Mesela İbn Hişâm (II, 608-9) büyüklü küçüklü seriyyelerin sayısını 38 olarak haber verirken, Vakıdî  
(I, 4-7) ve İbn Sa‘d’ın (II, 5-6) her ikisi de bu sayıyı 47 olarak kaydetmektedirler. Bununla birlikte 
aynı eserlerde Vakıdî 55, İbn Sa‘d ise 57 seriyye hakkında bilgi vermektedir. Yine muahhar 
tarihçilerden  Şemseddin eş-Şâmî seriyyelerin sayısını 70 olarak gösterirken (Sübülü’l-hüdâ ve’r-
reşâd, VI, 3) bu konu üzerinde çalışma yapan araştırmacılardan Elşad Mahmudov ise seriyyelerin 
sayısını 91 olarak tespit etmektedir (“Sebep ve Sonuçları Bağlamında Hz. Peygamber’in Savaşları”, 
s. 72, 74). Seriyyelerin sayısı hususunda bu ihtilafın sebebi, bir kaynakta var olan seriyyenin bir 
başka kaynakta zikredilmemiş olması; seriyye olarak kabul edilen askerî faaliyetlerde ortak bir 
kabulün bulunmaması, yani bir kaynakta seriyye olarak kabul edilen bir vâkıanın bir başka yerde bu 
konuya dâhil edilmemesi veya zaman, mekan ve durum bakımından aynı ve birbirine benzer iki 
seriyyenin bir seriyye altında zikredilmiş olması kuvvetle muhtemeldir (Mahmudov, a.g.m., s. 74). 

---

 Osman Aydınlı  
20 
bu düşmanlık, ayrıca onlarla ittifak ve dayanışma içinde olan veya bazı maddî bek-
lentiler karşılığında Medine ve dışındaki yahudilerle işbirliği yapan diğer müşrik kabi-
lelerden geliyordu. Nitekim Hz. Peygamber Mekke müşriklerinin saldırı ve düşman-
lıklarına son vermeleri için civar kabilelerle kurduğu diplomatik ilişkiler yanında 
müşrik Kureyş kervanlarını takip ve iktisadî baskı hedefli 7 seriyye
16
 göndermiştir. 
Ayrıca gerek Mekke müşrikleriyle gerekse Yahudilerle işbirliği içinde müslümanlara 
karşı düşmanca hareketler içine giren Hevâzin, Süleym, Gatafân, Esed ve Arabistan’ın 
kuzeyindeki Bizans’a bağlı Gassânî arapları başta olmak üzere bunlar üzerine de 14 
seriyye
17
 yollamıştır. Müslümanların düşmanlarıyla işbirliği yapıp onlara yardım ve 
yataklık edenleri cezalandırmak üzere de 7 seriyye
18
 gönderdiği gibi Medine üzerine 
saldırı teşebbüsünde bulunanları takip etmek üzere 1 seriyye
19
 göndermiştir
20
. 
Müslümanlara karşı düşmanca faaliyetler içine giren, saldıran veya saldırı plan-
layanlar üzerine gönderilen bu seriyyelerle, özellikle Kureyş kervanlarının geçtiği 
Suriye ticaret yolunu kontrol altına alıp onlara iktisadî açıdan büyük bir darbe vur-
ma, düşmanca faaliyet içine giren diğer kabilelere de gözdağı verip bölgede müslü-
manların etkinliğini artırma ve üstünlüğü ele geçirme hedeflenmiştir
21
. 
Rasûlullâh’ın gönderdiği diğer bir grup seriyye, elçi dokunulmazlığı gibi evren-
sel kabul gören uluslararası bir kuralı çiğneyerek gönderdiği elçilere zarar veren 
                                                 
16
 Kureyş kervanlarını takip ve onlara gözdağı veren bu seriyyeleri şöyle sıralayabiliriz: Hamza b. 
Abdülmuttalib komutanlığında ‘Îs Seriyyesi, Sa‘d b. Ebî Vakkâs komutanlığında Harrâr Seriyyesi, 
Abdullah b. Cahş komutanlığında Batn-ı Nahle Seriyyesi, Zeyd b. Hârise komutanlığında Karede 
Seriyyesi, Ubeyde b. Hâris komutanlığında Râbiğ Seriyyesi, Ebû Ubeyde b. el-Cerrâh komutanlığına 
Sîfülbahr (Habat) Seriyyesi (eğer Cüheyne üzerine gönderildiği rivayetlerini (mesela bkz. Vâkıdî, 
Kitâbu’l-meğâzî, II, 774) değil de Kureyş kervanını takip rivayetlerini (mesela bkz. Buharî, Megazî, 
65) esas alırsak), Zeyd b. Hârise komutanlığında ‘Îs Seriyyesi. 
17
 Bu seriyyeler: Ebû Ubeyde b. el-Cerrâh komutasında Zülkassa Seriyyesi,  Zeyd  b.  Hârise 
komutasında Vâdilkurâ ve Medyen Seriyyeleri,  Ömer b. Hattâb komutasında Türebe Seriyyesi,  Ebû 
Bekir b. Ebû Kuhâfe komutasında Necid ve Benî Kilâb Seriyyeleri, Ali b. Ebû Tâlib komutasında 
Zâtüsselâsil, Benî Süleym ve Benî Has‘am Seriyyeleri, Ebû Seleme b. Abdülesed komutasında Katan 
Seriyyesi, Beşîr b. Sa‘d komutasında Yümn ve Cinâb Seriyyeleri, Alkame b. Mücezziz komutasında 
Habeş Seriyyesi, Ebû Âmir el-Eş‘arî komutasında  Evtâs Seriyyesi ve Amr b. el-Âs komutasında 
Zâtüsselâsil Seriyyesi'dir. 
18
 Bu seriyyeler: Ali b. Ebû Tâlib, Beşîr b. Sa‘d ve Gâlib b. Abdullah komutalarında ayrı zamanlarda 3 
defa gönderilen Fedek Seriyyeleri, Zeyd b. Hârise komutasında Benî Süleym Seriyyesi, Ukkâşe b. 
Mihsân komutasında Gamr Seriyyesi, Gâlib b. Abdullah komutasında Kedîd Seriyyesi, Hâlid b. Velîd 
komutasında Dûmetülcendel Seriyyesi’dir. 
19
 Hicretin 2. yılı başlarında Mekkeli müşriklerden Kürz b. Câbir el-Fihr’in Medine dış mahallelerine 
yaptığı baskın sonucu yağmacıları yakalamak ve cezalandırmak üzere gönderilen seriyye. 
20
 Mahmudov, “Sebep ve Sonuçları Bağlamında Hz. Peygamber’in Savaşları”, s. 62-63. 
21
 Bkz. Özdemir, “Seriyye”, s. 565. 

---