Microsoft Word Elmi Mecmue 24-son doc

 
Hz. Peygamber'in gönderdiği seriyyelerin karakteristik özellikleri ve Sîfülbahr seriyyesi 
25 
rivayeti ile ters düşseler bile, Câbir b. Abdullah’dan başka bir tarikle gelen ve 
Vâkidî’de de bulunan bu haber Vâkidî’nin önceki rivayetiyle ters düşmemektedir. 
İbn Hacer bu seriyyenin niçin ve kimin üzerine gönderildiği konusunda gelen 
her iki haberin de zâhirde birbiriyle tenâkuz oluşturmadığını ve her iki rivayeti de 
birleştirmenin mümkün olduğunu, böylece bu seriyyenin hem Cüheyneliler, hem de 
oradan geçecek Kureyş kervanına baskın yapmak için gönderildiğinin anlaşılabilece-
ğini söyler. Fakat İbn Hacer Vâkidî ve İbn Sa‘d’ın bu seriyyeyi 8. yıl Recep ayında 
göstermelerinin, bu seriyyenin Kureyş kervanına baskın düzenlemesini imkansız 
kıldığını, çünkü o sıra müslümanlar ile Mekkeli müşrikler arasında Hudeybiye And-
laşması’nın bulunduğunu, bu durumda bu seriyyenin Hudeybiye’den önce olması 
gerektiğini belirtir. İbn Hacer bununla beraber, bu seriyyenin herhangi bir olayla 
karşı karşıya gelmemesi ve bir yere baskın düzenlemeyip belirli bir yerde bir ay gibi 
bir süre beklemesinden bu birliğin, Cüheyneliler’in o sıra Kabeliyye topraklarından 
geçecek Kureyş kervanına yapmayı düşündükleri baskını önleyip, Kureyş kervanını 
(aralarında bulunan barış antlaşmasından dolayı) korumak üzere gittiği ihtimalinin 
de bulunduğunu söyler. Bu durumda İbn Sa‘d’ın verdiği tarih ile olayın oluş tarzı 
arasında bir tenâkuzun oluşmayacağını belirtir
46
. Fakat bize göre, İbn Hacer’in, bu 
birliğin Kureyş kervanının korunması için gidebileceği ihtimali pek inandırıcı 
değildir. Çünkü Hudeybiye Musalahası’nın böyle bir maddesi olmadığı gibi, 
antlaşmanın Medineliler’e böyle bir yükümlülük getirdiğinden hiç bahsedilmez. 
Zürkânî eserinde İbn Hacer’in bu değerlendirmelerini verdikten sonra bu olayın, 
bazı ilim ehli tarafından, sulhun bozulması ile Mekke’nin Ramazan ayındaki fethi 
arasında cereyan ettiğini, bu durumda bu seriyyenin her iki gâye için, yani hem 
Cüheyneliler’le savaşmak, hem de Kureyş kervanına baskın yapmak için gönderil-
mesinin mümkün olduğunun söylendiğini belirtir
47
. 
Fakat biz Zürkânî’nin ilim ehlinden bazılarına atfen aktardığı bu ihtimalin iki 
bakımdan imkansızlığına inanıyoruz. Çünkü Vâkidî, Hudeybiye Musalahası’nın 
bozulmasına sebep olan Beni Bekirler’in Kureyş’in de yardımı ile Huzaa kabilesine 
                                                 
46
 İbn Hacer, IX, 139-140. 
47
Şerhu’l-Mevâhibü’l-ledünniyye, II, 280-281. Zürkanî aynı yerde, Sîfülbahr’da niçin bir savaşın vukua 
gelmediğinin sebebi üzerinde durarak, önceden yapılmış bazı yorumları  sıralar.  İlim ehlince 
yapıldığını bildirdiği bu yorumlardan biri, bu ay haram aylardan olduğu için baskın yapılamadığıdır. 
İkinci bir yorumu yapanlar ise çatışmanın olmayışını haram bir ayla irtibatlandırmazlar. Onlara göre 
bu konudaki ayet neshedilmiştir. Üçüncü bir yorumu yapanlar ise, birliğin oraya Recep ayında değil 
de Şâban ayında ulaştığı, dolayısıyla haram aydan çıktıklarını söylemişlerdir. 

---

 Osman Aydınlı  
26 
saldırması olayının, hicretin 8. yılı Şâban’ın 2’sinde vuku bulduğunu zikreder
48
. Bu 
rivayete göre, bu birliğin gönderildiği hicri 8. yıl Recep ayında Hudeybiye 
Andlaşması’nın halen yürürlükte olması gerekir. Dolayısıyla belirtilen bu tarihte 
Ebû Ubeyde seriyyesinin, aradaki anlaşma sebebiyle Kureyş kervanına baskın 
yapması mümkün değildir. Bu durumda Vâkidî’deki rivayette belirtildiği gibi bu 
seriyye ancak Cüheyneliler üzerine gitmiş olmalıdır. 
Diğer taraftan bu seriyyenin Hudeybiye Andlaşması’nın bozulması ile Mek-
ke’nin fethi zamanı arasında gönderilmesi süre bakımından da mümkün değildir. 
Çünkü Mekkeliler’in Hudeybiye Andlaşması’nı bozduğu hicri 8. yıl  Şaban’ın 2’si 
ile Rasûlullâh (s.a.v.)’ın Mekke üzerine fetih için yürüdüğü hicri 8. yıl 10 Ramazan 
tarihleri arasında 38 gün gibi bir zaman vardır. Daha sonra da göreceğimiz gibi, bu 
seriyyenin Medine’den çıkıp 5 günlük yolu gitmesi, orada en az 15 gün açlıkla 
mücadele etmesi, sonra buldukları dev gibi bir balıktan 15 gün veya 1 ay süreyle 
yiyerek sahilde gözetleme yapıp konaklamaları ve tekrar 5 günlük yolu geri 
dönmeleri, 40 günlük bir zamanı aşmaktadır ki, eğer bu birlik Hudeybiye Musalaha-
sı bozulduktan sonra yola çıkmışsa Rasûlullâh (s.a.v.) Mekke’ye hareket ederken 
Medine’ye ulaşmamış olması gerekir. Halbuki biz, Ebû Ubeyde ve beraberindeki as-
haptan ileri gelenlerin, Mekke’nin fethi için Hz. Peygamberle birlikte Medine’den 
hareket ettiğini biliyoruz. Böylece Vâkidî ve diğer pek çok siyer ve megâzî eserle-
rinde yer alan, seriyyenin hicri 8. yıl Recep ayında Cüheyneliler’in bir kolu üzerine 
gönderildiği rivayetinin daha doğru olması gerektiğine inanıyoruz. 
Vâkidî’deki rivayette bu seriyyenin Cüheyneliler’in bir kolu üzerine olduğu 
zikredilirken, bu kabileye hangi maksatla bir birlik gönderildiğinden bahsedilmez. 
Asım Köksal’ın da işaret ettiği gibi
49
, Vâkidî bu olaydan kısa bir süre önce hicri 8. 
yıl Rebiülevvel ayında Ka‘b b. Umeyr’in 14 kişilik bir seriyyenin başında Zâtıatlah 
üzerine gönderildiğini, Kudaa kabilesinin oturduğu bu bölgede heyetin saldırıya 
uğradığını ve biri hariç diğerlerinin şehit edildiğini kaydeder
50
. Cüheyne kabilesi de 
Kudaa’nın bir koludur. Yine bu olaydan bir süre sonra Cemâziyelevvel ayında vuku 
bulan Mûte savaşında, içlerinde Behrâ, Beliyy, Belkâyn gibi Kudaalılar’a mensup 
kabileler Bizans saflarında müslümanlara karşı savaşmışlardı
51
. Bu durum bize, 
Rasûlullâh (s.a.v.)’ın Kudaa kabilesinin bu düşmanca girişimleri ve onlara mensup 
                                                 
48
 Vâkıdî, II, 783. 
49
Asım Köksal, İslam Tarihi, VIII, 121. 
50
 Vâkıdî, II, 753; İbn Sa‘d, II, 127-8. Bu seriyyenin nereye, niçin gönderildiği hususunda daha geniş 
bir değerlendirme için bkz. Köksal, İslam Tarihi, VIII, 121-123. 
51
 Vâkıdî, II, 760. Ayrıca bkz. İbn Haldûn, el-İber, II, 41. 

---