Microsoft Word Elmi Mecmue 24-son doc

 
Hz. Peygamber'in gönderdiği seriyyelerin karakteristik özellikleri ve Sîfülbahr seriyyesi 
31 
keserek yiyorlardı
77
.  İbn Sa‘d’da bulunan bir rivayete göre onlar aynı zamanda 
dönüşte de yemek için kestikleri bazı parçaları tuzlayıp kurutarak pastırma haline 
getirdiler. Bu etleri Medine’ye dönerken yiyerek tekrar bir açlıkla karşı karşıya 
gelme tehlikesinden kurtuldular
78
. 
Gerek siyer ve megâzî gerekse hadis eserlerinde yer alan rivayetlerde, bu balığın 
büyüklüğü konusunda insanı hayrette bırakacak anlatımlar vardır. Bu rivayetlere göre 
Ebû Ubeyde (r.a.) balığın büyüklüğünü ölçmek için sahabilerden balığın göz çukuruna 
oturmalarını istemiş, balığın göz çukuruna 13 kişi sığmıştır. Daha sonra balığın 
yüksekliğini ölçmek için iki kaburga kemiğini diklemesine çatmış, en uzun boylu 
sahabinin semerlenmiş yapılı bir deve üzerinde kemiklerin altından geçmesini istemiş, 
deve ve binicisi kemiklerin hiç bir yerine değmeden karşı tarafa geçmiştir
79
. 
Kaynaklarda seriyyenin balıkla beslendiği süre için 12 gün, yarım ay, 18 gün, 
20 gün ve bir ay gibi rakamlar yer almaktadır. İbn Hacer bu rivayetleri teker teker 
ele alıp değerlendirmiş ve en doğrusunun 18 gün olabileceği sonucuna ulaşmıştır
80
. 
Ebû Ubeyde’nin komutasındaki bu birlik, sahilde geçirdiği bir ayı  aşkın bir 
zamandan sonra herhangi bir hadise olmadan geri dönmüştür
81
. Muhtemelen düş-
man, müslümanların karşısına çıkmaya cesaret edememiş, böylece düşmana gözdağı 
verilerek istenilen sonuç elde edilmiştir. Nitekim Hz. Peygamberin gazveleri ve gön-
derdiği seriyyelerin gâye ve hedefleri kısmında da işaret ettiğimiz gibi, bu İslâm 
                                                 
77
 Müslim, Sayd ve  Zebâih, 17. Ayrıca bkz. Ebû Dâvud, Et’ıme, 46. 
78
 İbn Sa‘d, III, 411. 
79
 Vâkıdî, II, 774; İbn Hişâm, II, 633;  İbn Sa‘d, III, 411; Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 303-4; Buhârî, 
Zebâih, 12; Müslim, Sayd ve  Zebâih, 17; Nesâî, Sayd, 35. İbn Hacer’de kemiklerin altından geçen 
sahabinin, uzunluğu ile meşhur olan Kays b. Sa‘d b. Ubâde olduğu belirtilmektedir (Fethu’l-Bârî bi 
şerhi Sahîhi’l-Buhârî, IX, 140). Gerek o kadar insanın bu balıktan günlerce yemesi, gerekse Ebû 
Ubeyde’nin balığın büyüklüğünü değişik metodlarla ölçmesi Anber denilen bu balığın bir tür büyük 
bir balina olduğunu göstermektedir. İbn Manzur, bunun oldukça büyük bir balık olduğunu ve 
derisinden “anber kalkanı” denilen bir cins kalkan yapıldığını belirtirken (Lisânü’l-Arab, IV, 610), 
İbn Hacer de büyüklüğüne işaret etmek için bu balığın 50 arşın (yaklaşık 26 metre) uzunlukta 
olduğunu belirtir (IX, 141). Davudoğlu her ne kadar bu balığa “mavi balina” demişse de (Sahîh-i 
Müslim Tercüme ve Şerhi, IX, 169) balığın özellikleri onun, ağırlığı 180 tona kadar ulaşabilen 
kuvvetle muhtemel bir “ispermeçet balinası” (Bu balık hakkında geniş bilgi için bkz. Gelişim-
Hachette, Alfebetik Genel Kültür Ansiklopedisi, V, 2068) olabileceğini akla getirmektedir. 
80
 Fethu’l-Bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî, IX, 141. 
81
 İbn Sa‘d, II, 132. Ayrıca bkz. İbn Seyyidinnâs, II, 216. İbn Sa‘d (II, 132) ve Nesâî’de (Sayd, 35) yer 
alan bir rivayette ise  Rasûlullâh’ın, onlara niçin geç kaldıklarını sorduğunda, “Kureyş kervanını takip 
ediyorduk” şeklinde cevap verdikleri zikredilir. Elşad Mahmudov da (“Seriyye”, DİA, XXXVI. 156)  
gerek hadis eserlerinde gerekse İbn Sa‘d’da geçen bu rivayeti esas alıp bu seriyyenin Kureyş 
kervanını takip için gittiği rivayetlerini tercih etmiştir. Halbuki yukarıda da açıkladığımız gibi bu 
seriyyenin Kureyş kervanını takibi imkansız olup, büyük bir ihtimalle müslümanlara karşı düşmanca 
hareketler içine giren Cüheyne kabilesinin bir kolunu te’dib için gitmiştir. 

---

 Osman Aydınlı  
32 
seriyyesinin, karşılarına çıkmayan ve sinmiş olan düşmana fırsattan istifade saldır-
mak veya âni bir baskın vermek yerine gözdağı verip güven ortamını sağladıktan 
sonra geri dönmüş olması kuvvetle muhtemeldir.  
Hz. Peygamber’in geç kalmaları sebebiyle haklarında tedirgin olduğu birlik
82
 
sağ sâlim geri dönünce, Rasûlullâh’a başlarından geçenleri, sahile vuran balık karşı-
sında Ebû Ubeyde’nin tutumunu ve ondan yemek zorunda kaldıklarını anlattılar. 
Bunun üzerine Rasûlullâh (s.a.v.): “O, Allah’ın size gönderdiği bir rızıktır!” deyip, 
yanlarında ondan bir parça kaldıysa kendisine de vermelerini istemiş, kendisine ba-
lıktan bir parça getirilince ondan yemiştir
83
. Bu davranışıyla Ebû Ubeyde’nin vermiş 
olduğu kararın yerinde olduğunu göstermiştir. 
Bu arada Kays b. Sa‘d’ın yaptıkları haber verilince Hz. Peygamber onu: “O, cömert 
bir evin ehlindendir” diye övmüştür. Sa‘d b. Ubâde de oğlunun yaptığı hareketi öğrenince 
çok memnun olmuş ve onu tebrik etmiştir. Ardından Medine’ye gelen Cüheyneli’ye alaca-
ğını verdikten sonra, oğlu Kays’a da çok verimli dört hurma bahçesi hediye etmiştir
84
. 
 
D- Değerlendirme 
Hz. Peygamber’in gazveleri ve kendisinin katılmayıp da ashabından birisinin 
komutası altında gönderdiği askerî ve siyasî faaliyetler olan seriyyeleri, kısa zaman-
da elde edilen büyük başarının yanında dünya tarihinde en az insan kanının döküldü-
ğü, en dikkat çekici askerî ve siyasî harekâtların başında gelir. 
Hz. Peygamber bu siyasî ve askerî harekâtlarda hiçbir zaman savaşa sebep olan 
ve ilk saldıran bir kişi olmadığı gibi, ciddi bir sebep olmadan herhangi bir askerî 
faaliyete de girişmemiştir. Onun bu askerî ve siyasî faaliyetlerde asıl gayesi, müslü-
manlara yönelik düşmanca hareketleri bertaraf etmek; barış için gerekli şartları sağ-
lamak, insan hak ve hürriyetlerini garanti altına almak ve İslâmî tebliğin önündeki 
engelleri kaldırmaktı. O, bu harekâtlarla önce her türlü barış ve güven ortamını sağ-
lamaya çalışmış ve savaşa en son başvurup en az sayıda insan kanı dökerek Arap 
toplumunu bir kardeşlik ve din çatısı altında birleştirmiştir. Böylece zulüm ve karan-
lık içinde kalmış insanlara İslâm’ın adâleti ve nurunu ulaştırıp kendisine verilen risâ-
let görevini hakkıyla yerine getirmiştir. 
                                                 
82
 İbn Sa‘d, II, 132. 
83
 İbn Hişâm, II, 633;  İbn Sa‘d, III, 411; Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 311; Buhârî, Megâzî,, 65;Şerike, 1; 
Müslim, Sayd ve  Zebâih, 17; Ebû Dâvud, Et’ıme, 46; Nesâî, Sayd, 35. 
84
 Vâkıdî, II, 775-6. Sa‘d b. Ubâde bunu bir vesika halinde yazıp oğluna verdi. Kays da bu vesikayı Hz. Ebu 
Ubeyde’ye getirip şahit olmasını istedi. Ebu Ubeyde de bu isteği kabul edip vesikaya şahit  olarak yazıldı (A.g.e.). 

---