Microsoft Word Elmi Mecmue 24-son doc

 
Hz. Peygamber'in gönderdiği seriyyelerin karakteristik özellikleri ve Sîfülbahr seriyyesi 
21 
düşmanları cezalandırmak için gönderdiği seriyyelerdir. Hz. Peygamber bu amaçla 3 
ayrı seriyye
22
 göndermiştir
23
. 
Hz. Peygamber zekat vermeyi reddedenleri cezalandırmak amacıyla 1 seriyye
24
, 
gerek düşmanı gâfil avlamak ve gerekse fazla kan dökülmeden istenilen sonuca ulaş-
mak için varmak istediği hedefi şaşırtmak gayesiyle de 1 seriyye
25
 göndermiştir.  
Bu seriyyelerin yanında müslümanlara düşmanlık besleyen kabilelerin kötülük-
lerinden emin olmak ve düşman hakkında gerekli bilgiler edinmek için istihbarat 
(haber toplamak) amaçlı seriyyeler gönderilmiştir. Bu amaçla Hz. Peygamber'in 9 
seriyye
26
 gönderdiği bilinmektedir
27
. 
Rasûlullâh (s.a.v.), İslâm’ı tebliğ için yola çıkan, ancak saldırı ve ihanete uğrayan 
Bi’rimaûne ve Recî‘ Seriyyelerine rağmen İslâm’ı tebliğ ve dinin yayılması için her 
fırsatı değerlendirmiş ve bu amaçla bir çok seriyye
28
 göndermiştir. Ayrıca bu dinin 
yayılmasının önündeki en büyük engellerden biri olan puta tapıcılığın kökünü Arap 
yarımadasından kazımak için de putların imhasına yönelik seriyyeler
29
 göndermiştir. 
Böylece Hz. Peygamber başta gazveler olmak üzere gönderdiği seriyyelerle 
Arap yarımadasının büyük kısmında İslâm’a ve müslümanlara karşı düşmanca hare-
ket edenlerin direnişini kırmış, putperestliği yoketmiş,  İslâmî tebliğin önündeki 
engelleri kaldırmayı başarmış ve bölgede müslümanların siyasî hakimiyetini tesis 
etmiştir
30
. 
                                                 
22
 Zeyd b. Hârise komutanlığında Mûte ve Benî Cüzâm Seriyyeleri ile Dahhâk b. Süfyân  komutanlı-
ğında Kuratâ Seriyyeleri. 
23
 Mahmudov, “Sebep ve Sonuçları Bağlamında Hz. Peygamber’in Savaşları”, s. 63. 
24
 Uyeyne b. Hısn komutanlığında Benî Temîm Seriyyesi. 
25
 Ebû Katâde el-Ensârî komutanlığında Batn-ı İdam Seriyyesi. 
26
 Tespit ettiğimiz istihbarat amaçlı gönderilen bu seriyyeler: Muhammed b. Mesleme komutanlığında 
Zülkassa Seriyyesi, Besbes b. Amr komutanlığında Bedir Seriyyesi, Abdullah b. Cahş komutanlığın-
da Batn-ı Nahle Seriyyesi, Büreyde b. Husayb komutanlığında Benî Mustalik Seriyyesi, Zübeyr b. 
Avvâm komutanlığında Benî Kureyza Seriyyesi, Abdullah b. Revâha komutanlığında Hayber 
Seriyyesi, Havvât b. Cübeyr komutanlığında Benî Kureyza Seriyyesi, Abbâd b. Bişr komutanlığında 
Hayber (2 defa) ve Hudeybiye Seriyyeleridir. 
27
 Mahmudov, “Sebep ve Sonuçları Bağlamında Hz. Peygamber’in Savaşları”, s. 63.   
28
 Münzir b. Amr başkanlığındaki Bi’rimaûne ve Âsım b. Sâbit başkanlığındaki Recî‘ Seriyyeleri'ne ek 
olarak Hâlid b. Velîd başkanlığında Benî Cezîme ve Benî Hâris Seriyyeleri, Ali b. Ebû Tâlib başkan-
lığında Yemen Seriyyesi, Kâ‘b b. Ümeyr başkanlığında Zâtüatlâh Seriyyesi,  Hâlid b. Saîd b. Âs 
başkanlığında ‘Urene Seriyyeleri bu gaye için gönderilen seriyyeler arasındadır. 
29
 Bu seriyyeler: Uzzâ ve Vedd putlarının yokedilmesi için ayrı ayrı 2 defa gönderilen Hâlid b. Velîd 
Seriyyeleri, Füls putunun imhâsı için Ali b. Ebû Tâlib Seriyyesi, Menât putunun imhâsı için Sa‘d b. 
Zeyd Seriyyesi,  Zülhalasa putunun imhâsı için Cerîr b. Abdullah Seriyyesi, Suvâ‘ putunun imhâsı 
için Amr b. el-Âs Seriyyesi, Zülkeffeyn Putunun imhâsı için Tüfeyl b. Amr ed-Devsî Seriyyesi ve Lât 
Putunun imhâsı için Ebû Süfyân b. Harb - Muğîre b. Şu‘be komutanlığındaki Seriyyelerdir. 
30
 Bkz. Mahmudov, “Sebep ve Sonuçları Bağlamında Hz. Peygamber’in Savaşları”, s. 69. 

---

 Osman Aydınlı  
22 
 
C- Sîfülbahr (Habat) Seriyyesi
31
 
Seriyye kavramı, seriyyelerin karakteristik özellikleri ve genel olarak gönderiliş 
sebepleri üzerinde özetle durduktan sonra, bunlar içinde, gerek ismi ve gönderiliş 
tarihi gerekse komutanı ve gönderiliş sebebi hakkındaki tartışmaların yanında çok 
ilginç olaylara sahne olan “Sîfülbahr Seriyyesi”ni incelemeye çalışacağız. 
Öncelikle bu seriyyenin İslâm tarih kaynaklarında iki isimle kaydedildiğini gör-
mekteyiz. Bazı kaynaklarda seriyye Kızıldeniz sahilinde bir mevkiye gönderilmesin-
den dolayı  “Sîfülbahr Seriyyesi” veya “Sâhilülbahr Seriyyesi”diye isimlendirilir-
ken
32
, bir takım kaynaklarda ise sefer esnasında vuku bulan açlık sebebiyle birliğin 
ağaç yaprağı (habat) yiyerek hayatta kalmaya çalışmasından dolayı “Habat Seriyye-
si” diye isimlendirilmiştir
33
. 
Seriyyenin komutanı olarak siyer ve meğazî müellifleri neredeyse ittifakla, muha-
cirlerden ve Hz. Peygamber'in en yakın ashabından Ebû Ubeyde b. el-Cerrah (r.a.)’ı 
işaret ederken
34
, Taberî bu seriyyenin komutanı olarak birinci rivayetinde Ebû Ubeyde 
b. el-Cerrah’ı, ikinci rivayetinde ise ensardan Kays b. Sa‘d’ı göstermektedir
35
. 
Taberî’deki bu farklı rivayeti nakleden İbn Hacer’in de işaret ettiği gibi, bu birliğin 
komutanının Kays b. Sa‘d olduğu şeklindeki anlayış, haberi nakleden kişinin, seriyyenin 
                                                 
31
 Bu bölüm, “Habat Seriyyesi”, İLAM Araştırma Dergisi, c. I, sa. 1, s. 141-151 (Ocak-Haziran 1996) 
İstanbul 1996. ünvanlı çalışmamızın tekrar gözden geçirilmiş ve geliştirilmiş şeklidir. 
32
 Mesela bkz. İbn Hişâm, II, 632. Bu arada  bizim söz konusu ettiğimiz bu seriyyeden önce, aynı şekilde 
Cüheyne kabilesinin deniz sahili arazisindeki ‘Îs mevkisine hicretin 1.yılında Hz. Peygamber’in Hamza b. 
Abdülmuttalib komutasında Mekke ticaret kervanını sıkıştırmak için ilk olarak gönderdiği seriyyenin adı 
da kaynaklarda “Sîfülbahr Seriyyesi”olarak geçmektedir (Bkz. Vâkıdî, I, 9-10; Taberî, II,  402). Dolayısıyla 
bu seriyye, hem yer hem de ad olarak aynı ismi taşıyan, ancak hicri 8. yılda gönderilen bizim 
bahsedeceğimiz seriyye ile karıştırılmamalıdır.  Ayrıca Hudeybiye Antlaşması’nda, müslüman olup 
Medine’ye sığınanların Mekke’ye iade edilmesini öngören maddesi gereğince hicri 6. yılda Mekke’de 
müşrik zulmünden kaçan, ancak anlaşma gereği Medine’ye giremeyen Ebû Basîr’in Sîfülbahr’de 
mevzilenerek Kureyş kervanları için bir tehdit unsuru olduğunu da (Elşad Mahmudov, “Sîfülbahr 
Seriyyesi”, DİA, XXXVII, İstanbul 2009, s. 156) belirtmek isteriz. 
33
 Bkz. Vâkıdî, II, 774; İbn Sa‘d, II, 132.  Habat’ın bir yer ismi olduğunu söyleyen Yâkût el-Hamevî, 
bu yerin Cüheyne kabilesinin deniz tarafına gelen topraklarında Kabaliyye bölgesinde bulunduğunu 
ve Medine’ye 5 günlük uzaklıkta olduğunu kaydeder (Mu‘cemü’l-büldân, II, 344). Yani Yâkût bu se-
riyyenin vuku bulan bir olay sebebiyle değil de, gittiği yerin ismine nisbetle böyle bir isimlendirmeye 
tabi tutulduğunu ifade etmektedir. Ancak biz konu ile ilgili rivayetleri incelediğimizde seriyyenin 
Habat isminde bir yere gitmesinden değil, orada vuku bulan olaydan dolayı bu isimle anıldığı, daha 
sonra olayın geçtiği bu yerin, seferin ismine nispetle “Habat” diye meşhur olup bu şekilde isimlendi-
rilmeye başladığı sonucuna vardık (Bkz. Aydınlı, s. 64). 
34
 Bkz. Vâkıdî, II, 774; İbn Hişâm, II, 632; İbn Sa‘d, III, 411; Ahmed b. Hanbel, Müsned, III, 311; Buhârî, 
Meğâzî, 65; Müslim, Sayd ve  Zebâih, 19; Belâzûrî, Ensâbü’l-eşrâf, I, 381; İbn Seyyidinnâs, Uyûnü’l-
eser fî fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer, II, 216; İbn Kesîr, es-Sîratü’n-nebeviyye, III, 522.   
35
 Taberî, Târîhu’r-rusûl ve’l-mülûk, III, 32-33. 

---