Microsoft Word etraf muhit cavab az doc

 

27 

Bu  yaxınlaradək  təbiətdən  istifadə  sistemində  daha  geniş  yayılmış  və  aktiv 

inzibati  metodlar  fəaliyyət  göstərirdi.  Onlar  dövlətin  təbii  resurslara  inhisarçı 

sahibkarlıq etdiyi şəraitin, hüquqi normaların müəyyən edilməsi və maraqlı idarə - 

təbiətdən  istifadə  edənlərin  ətraf  mühitə  təsiri  nəticəsində  istifadə  olunurdu.  Belə 

bir  vəziyyətdə  yalnız  inzibati  idarəetmə  ağır  iqtisadi  sanksiyalardan  (müəssisə 

sadəcə  müflis  edənlər)  istifadə  etməyərək  hər-hansı  səviyyədə  ekoloji-qəza 

vəziyyətləri  dayandırmağa  imkan  verirdi.  nzibati  idarəetmənin  ümumsistem 

funksiyalarına adətən aşağıdakı fəaliyyət növləri daxildir:  

•

 planlaşdırma, o cümlədən məqsədlərin, vəzifələrin formalaşdırması, onların 

icra  edilməsi  üçün  zəruri  ehtiyatların  (maddi,  maliyyə,  kadr)  müəyyən  edilməsi, 

prioritetlərin formalaşdırılması, nəticələrin proqnozlaşdırılması; 

•

 qarşıda duran işin ətraflı təsnifatı ilə təşkilati tədbirlərin həyata keçirilməsi; 

•

 kadrların seçilməsi və yerləşdirilməsi, yeni tapşırıqları və qoyulan tələbləri  

nəzərə almaqla onların ixtisasının artırılması; 

•

 təsərrüfat  fəaliyyətinin  texnoloji  və  sanitar-gigiyenik,  eləcə  də,  buraxılan 

məhsulun və ətraf mühitin keyfiyyətinin normalaşdırılması; 

•

 nəzarət və uçot  funksiyalarının icra edilməsi, təbiətdən istifadənin müxtəlif 

növlərinin  lisenziyalaşdırılması,  ətraf  mühitin  monitorinqinin  həyata  keçirilməsi, 

ekoloji qaydaların, normativ-hüquqi aktların hazırlanması və s. 

 

28. Ətraf mühitdən istifadənin inzibati idarəedilməsi və ekoloji standartları 

          nzibati  idarəetmənin  əsas  təsir  dairəsi  təbiəti  mühafizəsinin  dövlət 

orqanları tərəfindən istifadə olunan standart, norma, normativ, qanun, qərar, 

təlimatlardır,  o  cümlədən  təbiətdən  istifadəyə  dair  icazə  və  qadağalar, 

məhdudlaşdırmalar,  limitlər,  təsərrüfat  subyektlərinin  fəaliyyətinə  nəzarət 

sistemi və s. ibarətdir.  nzibati idarəetmədə əsas yeri hər idarəetmə obyektləri 

üçün vahid və icbari ekoloji norma və tələblərin müəyyən edilməsini nəzərdə 

tutan  ekoloji  standartlar  sistemi  tutur.  Ekoloji  standartlar  ətraf  mühitin 

çirklənməsinin bütün aspektlərini əhatə edir və buna müvafiq olaraq onların 

müxtəlif növləri mövcuddur:   

      1) Ətraf mühitin keyfiyyət standartları, hava və su hövzəsinin, torpaq və digər 

təbii mühitlərin mümkün vəziyyətini nizama salır.   

     2)  Müəyyən  istehsal prosesinin  ətraf mühitə  təsir  etmə  standartları  –  emission 

standartlar  –  bu  nöqtə  mənbəyindən  (borudan)  tullantıların  (atılmaların) 

səviyyəsini təmizləyici avadanlıqdan istifadə etdikdən sonra nizama salır..  

        3)  Texnoloji  standartlar  texnikaya,  avadanlığa,  istehsal  proseslərinə  və  ya 

təmizləmə texnikasına dair müəyyən ekoloji tələbləri müəyyən edir.   

       4)    Məhsulun  keyfiyyət  standartları,  və  ya  əmtəə  standartları  (ərzaqların, 

məhsulların,  xammalın  ekoloji  yararlı  olması).  Məsələn,  qida  məhsulların,  içməli 

suyun və s. tərkibində bu və ya digər qatqıların olma standartı və s.  

         MDB  ölkələrinin  dünya  iqtisadiyyatına  inteqrasiyası  beynəlxalq  birlik 

tərəfindən hazırlanmış vahid norma və qaydalara riayət edilməni tələb edir.  

---

 

28 

       Ekoloji  standartlardan    (normativlərdən)  başqa,  inzibati  tənzimləmə  hüquqi 

vasitələrin,  çirklənmədə  günahkar  olanlara  qarşı  inzibati  təsir  tədbirlərinin 

(qadağa,  məhdudlaşdırmalar,  lisenziyalar  və  s.)  geniş  istifadəsini  təmin  edir. 

Beləliklə, məhsulun istehsal edilməsinə dair birbaşa qadağalar və ya ilkin ehtiyat-

lardan  istifadə,  onların  qadağası  həyat  üçün  zəruri  olduğu  halda  istifadə  edilir. 

Vyana  konvensiyası  və  Monreal  protokoluna  əsasən  20-ci  əsrin  sonunadək  ozon 

qatını məhv edən xlorftorkarbonun istehsalı və onun istifadəsi tam olaraq qadağan 

edilmişdir.          Torpaq,  su,  tullantılardan  istifadəyə  dair  sertifikatlar  təbiətdən 

istifadə edənlər tərəfindən adətən onlar üçün təsir limitləri müəyyən edildiyi zaman 

verilir.  Sertifikat  konkret  torpaq  sahəsinin,  meşənin,  müəyyən  su  həcmindən 

istifadəyə,  zəhərli  maddələrinin  bir  qisminin  atılmasına  və  s.  müvəqqəti  və  ya 

daimi  istifadəsinə  hüquq  verir.  Lisenziya  alası  sahədə  aktivləşmək  və  ya 

tullantıları  qanuni  şəkildə  atmaq  istəyən  təbiətdən  istifadə  edənlər  üçün  icazə  və 

lisenziyalar  zəruridir.  Lisenziya  və  icazələr  müəyyən  müddət  üçün  verilir  və 

müəyyən edilmiş müddətdən sonra yeniləşdirilir.  

 

29. Ətraf mühitdən istifadəyə dair sertifikatı, lisenziya və limitlər 

Xüsusi  lisenziyalar  –  təbiətdən  istifadənin  idarəedilməsi  üzrə  səlahiyyətli  dövlət 

orqanları tərəfindən verilmiş sənədlər müəyyən edilmiş yerdə və müəyyən şərtlərə 

görə bir növ təbiət resursundan istifadəyə hüquq verirlər. Bu, yeraltı sərvətlərdən 

istifadəyə,  sudan,  meşədən  və  torpaqdan  istifadəyə  verilən  lisenziyalardır, 

çirkləndirici maddələrin atılmasına, yığılmasına, tullantıların yerləşdirilməsinə, ov 

heyvanların vurulmasına və balıqların tutulmasına verilən icazələrdir. 

   Təbiətdən  istifadənin  idarəedilməsinin  mühüm  vasitəsi  ekoloji  lisenziyalaşmadır, 

yəni  təsərrüfat  subyektlərinə,  səlahiyyətli  orqanlar  tərəfindən  verilmiş,  xüsusi 

icazələrin  təqdim  edilməsi  və  verilmiş  ekoloji  məhdudiyyətlər,təbiət-resurs  limitləri 

zamanı,  fəaliyyətin  ayrı-ayrı  növləri  ilə  məşğul  olmaq  üçün  hüququ  təsbit  etməkdir. 

Lisenziyalaşma,  cəmiyyətin  maraqlarına  və  insanların  səhhətinə  toxuna  bilən,  ətraf 

mühitə və zərərin qarşısının alınması təsərrüfat subyektləri fəaliyyətinin mənfi təsirin 

maksimal  dərəcədə  azalması  məqsədilə  həyata  keçirilir.  Hal-hazırda  Rusiyada 

"təbiətdən  istifadə  lisenziyalaşma"  və  "təsərrüfat  fəaliyyəti  növlərin  lisenziyalaşma" 

mövcuddur. Son illərdə mürəkkəb və kifayət qədər ziddiyyətli lisenziyalaşma sistemi 

formalaşmışdır. Təbiətdən istifadəsinin lisenziyalaşma sisteminə aşağıdakılar daxildir: 

•

 səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən resursların bir növündən istifadə hüququ 

(hasilat,  müsadirə,  müsadirəsiz  istifadə)  və  həmçinin,  tullantılar  və  onların 

yerləşdirilməsi üçün verilən lisenziyalar. Onlara yer təkinin istifadəsi, sudan istifadə, 

torpaq  və  meşələrdən  istifadə,  çirkləndirici  maddələrin  tullanmasına  icazə,  ov 

heyvanlarının vurulması və balıq üçün lisenziyalar aiddir; 

          *ekoloji  tələbləri,  məhdudiyyətləri,  təbii  resursların  istifadəsinin  son  hədd 

həcmlərini  və  müəssisələr  üçün  təbii  mühitin  çirklənməsini  təyin  edən,  təbiətdən 

istifadənin kompleks lisenziyaları. 

 

          darəetmə  mexanizmin  ən  mühüm  hissəsi  onun  təşkilatı  strukturları  – 

hakimiyyət  orqanı  sistemi  və  təbiətdən  istifadənin  idarə  edilməsidir.  Təbiətdən 

---