Microsoft Word firidun met doc

Ôèðèäóí áÿé Êþ÷ÿðëè 

 

42 

*** 

Bir millətin malını, dövlətini və hətta vətənini əlindən alsan 

ölüb itməz, amma dilini alsan fot olar, ondan bir nişan qalmaz. 

 

*** 

Azərbaycan türklərinin Sədisi, Hafizi, Şekspiri yoxdur, ancaq 

onun Vaqif, Vidadi, Nəbati, S.Ə.Şirvani kimi əvəzsiz şairləri var. 

Həmin  şairlərin min bir əziyyətlə yazdığı  əsərlər itib-bat-

maqdadır. Bunları toplayıb nəslə çatdırmaq lazımdır. 

 

*** 

Sadəlik, təbiilik və real həyata yaxınlıq Məmmədquluzadə 

hekayələrinin  əsas məziyyətidir. Hər  şeydən görünür ki, müəllif 

öz xalqının həyatını və dünyagörüşünü yaxşı bilir və incə müşa-

hidə qabiliyyətinə malikdir. Onun bilavasitə həyatdan götürülmüş 

hekayələri boş fantaziyanın məhsulu deyildir. Məmmədquluza-

dənin başqa bir məziyyəti də onun müşahidə etdiyi həyatı canlı və 

anlaşıqlı dil ilə  Şərq yumorunun aydın xüsusiyyətləri ilə verə 

bilməsidir ki, bu da oxucunun nəzərini hər şeydən çox cəlb edir. 

 

*** 

F.B.Köçərli M.Füzulinin “Leyli və  Məcnun”  əsəri haqqında 

yazır... Füzuli özü türk (azərbaycanlı-A.A.) oğlu olmağina görə 

öz ana dilini artıq sevib də ona rövnəq verməyi baş vəzifələrdən 

birisi hesab edərmiş... və həqiqətdə demək olar ki, türk dilinə röv-

nəq verən, onu xar və xasakdan təmizləyib bir göyçək və  səfalı 

çəmənə bənzədən Füzuli olubdur və bununla biz türklərin üstündə 

sərfi-himmət və qeyrət göstərdiyini  şair özü bir məqamda belə 

bəyan edir: 

Ol səbəbdən farisi ləfzilə çoxdur nəzm kim, 

Həzmi-nazik türkü ləfzilə ikən dişvar olur. 

Ləhceyn-türkü qəbuli-nəzm tərkib eyləsə, 

Əksərən əlfazi, namərbut,nahəmvar olur. 

Bəndə tofiq olsa bu dişvari asan eylərəm, 

Novbəhər olğac dikəndən bərgi-gül izhar olur. 

Áèáëèîãðàôèéà 

 

43 

 

 

Görkəmli şəxsiyyətlər  

Firidun bəy Köçərli haqqında 

 

Firidun bəy Köçərli Azərbaycan  ədəbiyyatının tarixi inkişaf 

yoluna dair qiymətli mənbə  təşkil edən  əsərlər yaratmış  və çox-

cəhətli zəngin fəaliyyəti ilə ictimai-mədəni fikrin təşəkkülünə 

mühüm töhfələr vermişdir. 

İlham Əliyev, 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti  

 

Düz 20 il bundan müqəddəm, mən “Nadanlığ”ı yazıb mey-

dana buraxdım. Məşhur mühərrirlərimizdən biri, rəfiqimiz Firi-

dun bəy Köçərli “Nadanlığ”ı rus dilində tənqid etdi, yaramaz bir 

şey hesab edib yazanını, yəni məni lazımınca çubuqladı. Oxuyan 

deyirdi: “Nadanlığ”ı yazan daha əlinə qələm gərək götürməsin. Fə-

qət onun çubuqlamağı “Nadir şah”ın meydana gəlməsinə səbəb oldu. 

Nəriman Nərimanov, 

ictimai-siyasi xadim, yazıçı, 

dramaturq, publisist 

 

Firidun bəy Köçərli Azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqiylə ye-

ganə məşğul bulunan qiymətdar bir mühərrir, müəllim və alim idi. 

Məmməd Əmin Rəsulzadə 

görkəmli ictimai-siyasi xadim, yazıçı 

 

Firidun bəyin təkcə bir müəllim kimi deyil, həm də öz 

xalqının  ədəbiyyatını sevən alovlu vətəndaş kimi Azərbaycan 

ədəbiyyatını təbliğ etməsi mənim qəlbimdə nəcib hisslər oyadırdı. 

Firidun bəy haqqında hamı belə fikirdə idi ki, o son dərəcə böyük 

adamdır. Böyüklüyü də ondadır ki, doğulduğu torpağa, mənsub 

olduğu xalqa – onun ədəbiyyatına ideal dərəcədə sadiqdir. 

 

 

 

 

 

Əli Səbri Qasımov 

 

 

 

keçmiş seminarist, yazıçı-jurnalist 

---

Ôèðèäóí áÿé Êþ÷ÿðëè 

 

44 

        Firidun  bəy Köçərli  ən müqtədir,  ən sevgili ədiblərimizdən 

biridir. Bu şəxs ədəbiyyat tariximizi yazmaqla bütün keçmişimizi 

diriltdi.  Şairlərimizin ülvi ruhlarını canlandırdı  və  həyati-

fikriyyəmizi təbii yoluna saldı. 

        Çox heyif ki, Firidun bəy həzrətlərinin çox az əsərləri oxu-

culara mal oldu. Ən guzidəsi “Azərbaycan türklərinin  ədəbiyyat 

tarixi” hələ  təb olunmayıb qalır. Bu kitabı  şərqşünas bir əcnəbi 

yazsa idi Avropada onun ilə böyük ad qazanardı. Görəsən bəs 

bizim aramızda Firidun bəy Köçərli cənabları kimi adamların 

əmələ gəlməsini niyə şux və həvəs ilə qarşılamırıq? 

 

 

 

 

Yusif Vəzir Çəmənzəminli 

 

 

 

 

ədəbiyyatşünas, yazıçı 

  

 

 

 

Firidun bəyin  ədəbiyyat tədqiqatı Azərbaycan  ədəbiyyatşü-

naslığı üçün çox qiymətli və tarixi xidmətdir. Onun sayəsində 

qədim dövrün bir çox şairləri və əsərləri meydana çıxarılıb xalqa 

tanıdılmışdır. Yenə onun tədqiqatı sayəsində böyük-kiçik Azər-

baycan  şairləri haqqında, vaxtında ilk təsəvvür hasil edilmişdir. 

Onun əsərləri uzun illər qədim ədəbiyyat tarixçiləri üçün mənbə 

və vəsait olmuşdur. 

 

*** 

Bir institutun görə bilmədiyi işi F.B.Köçərli təkbaşına gör-

müşdür. 

Mir Cəlal, 

yazıçı-ədəbiyyatşünas 

 

O, çoxcəhətli yaradıcılığı ilə Azərbaycan ədəbiyyatında rea-

lizmin, demokratik ideyaların inkişafına və yayılmasına çalışmış, 

Axundov ənənələrinin mübariz, fəal təbliğatçılarından olmuşdur. 

Firidun bəy Köçərli  ədəbiyyat tarixi yaratmaq işinə son 

dərəcə ciddi yanaşmış, onun bir sıra prinsiplərini doğru dərk 

etmişdir. Odur ki, “Azərbaycan türklərinin  ədəbiyyatı” kitabını 

Áèáëèîãðàôèéà 

 

45 

“material” hesab edənlər, onun elmi mahiyyət daşımadığını iddia 

edənlər ciddi səhv edirlər. 

Kamal Talıbzadə, 

Akademik, ədəbiyyatşünas-alim  

 

Azərbaycan  ədəbiyyatşünaslığını elm səviyyəsinə çatdırmaq 

vəzifəsini böyük məsuliyyətlə  və  şərəflə Firidun bəy Köçərli 

həyata keçirmiş  və  ədəbiyyatşünaslıq elminin tarixinə ilk ədə-

biyyat tarixinin yaradıcısı kimi daxil olmuşdur. Görkəmli elm 

xadimi Firidun bəy Köçərlinin “Azərbaycan  ədəbiyyatı tarixi 

materialları” adlı iki cildlik sanballı  əsəri ilə ölkəmizdə sistemli 

ədəbiyyat tarixçiliyi yaratmaq ənənəsinin möhkəm bünövrəsi qo-

yulmuşdur. Çoxcəhətli elmi-pedaqoji fəaliyyətə malik olan Firi-

dun bəy Köçərlinin monoqrafik tədqiqatları, məqalələri, publisis-

tikası  və  tərcümələri Azərbaycan  ədəbiyyatşünaslığının  ədəbi-

mədəni əlaqələrinin formalaşmasına sanballı töhfədir. 

İsa Həbibbəyli, 

AMEA-nın həqiqi üzvü 

 

Ədəbi ictimaiyyətimizin Köçərli yaradıcılığı ilə yaxından 

maraqlanması tamamilə təbiidir. Çünki XIX əsrin sonu, XX əsrin 

birinci rübündə geniş ədəbi, ictimai, elmi-pedaqoji fəaliyyət gös-

tərmiş Köçərlinin zəngin irsi ədəbiyyatımızın həmin dövrü haq-

qında geniş  təsəvvür yarada bilən qiymətli mənbələrdəndir. 

Firidun bəy Köçərli Azərbaycan  ədəbiyyatşünaslığı tarixində ilk 

dəfə olaraq ədib və  şairlərimizin böyük bir qismini əhatə edən 

ədəbiyyat tarixini yazmışdır. Bu əsərdə 129 şairin  ədəbi irsi və 

onlardan böyük bir qisminin tərcümeyi-halı verilmiş,  əsərləri 

haqqında orijinal fikirlər söylənmişdir. 

Firidun bəy Köçərlinin həm tənqidi məqalələrində, həm də 

tədqiqatçılıq fəaliyyətində bariz şəkildə nəzərə çarpan xüsusiyyət-

lərdən biri və demək olar ki, ən başlıcası, onun müasirlik prob-

lemini həmişə diqqət mərkəzində saxlamasıdır. 

Bəkir Nəbiyev,  

AMEA-nın həqiqi üzvü 

---