Microsoft Word fm idar?Etm? M?Diniyy?Ti 2013. doc

Fuad Məmmədov

 

 

62

qanları ilə yanaşı qeyri-hökumət təşkilatları, həmkarlar ittifaqları  və digər 

ictimai birliklər də iştirak edir.  

Dövlət müstəqilliyi, davamlı inkişaf, rəqabət qabiliyyəti və dövlətin təh-

lükəsizliyi ilə  şərtlənən ruhi və maddi istehsalın bütün sahələrində inkişaf 

sürəti və fəaliyyət keyfiyyəti dövlət idarəçiliyi effektivliyindən həlledici də-

rəcədə asılıdır. Qeyri-məhsuldar dövlət idarəçiliyi bağışlanılmaz vaxt itkisi-

nə, insanın, maliyyə və xammal ehtiyatlarının özünü doğrultmayan (bəzən 

isə əvəzedilməz) israfına gətirib çıxara bilər.  

Demokratik idarəçilik mədəniyyətinin əsas tələblərindən biri, demokra-

tik dövlətlərin malik olduğu idarəçilik strukturlarının - hakimiyyət səlahiy-

yətlərinin, inzibati, maliyyə və hüquqi vəsaitlərin cəmiyyətin inkişafı, rifa-

hın və həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsi maraqlarında düzgün istifadə edil-

məsidir. Sovet dövründən irsən keçmiş köhnəlmiş  mədəniyyət sistemi və 

quruluşu, dövlət idarəetmə mexanizmlərinin qeyri-mükəmməlliyi - kulturo-

loji innovasiyalar üzərində qurulmuş, dünya sivilizasiyasının inkişaf təcrü-

bəsini yaradıcılıqla istifadə edən demokratik idarəetmənin yeni texnologi-

yalarının köməyi ilə aradan qaldırıla bilər və aradan qaldırılmalıdır.  

İctimai münasibətlərin möhkəmləndirilməsi və  tənzimlənməsinin mü-

hüm xidmət vasitəsi olan hüquq, - dövlətçilik və dövlət idarəçiliyinin inki-

şafında böyük rol oynayır. Demokratik ölkələrdə hüquq obyektiv tarixi xa-

rakter daşıyır, müəyyən sosiumların korporativ maraqlarını əks etdirən sosi-

al sifarışlərin icra vasitəsinə deyil, bütün cəmiyyətin ümummilli həmrəylik 

maraqlarına xidmət edir. Məlumdur ki, tarixi səciyyəsindən asılı olmayaraq, 

hər bir dövlət mütləq  onun iradəsini ifadə edən hüquq yaradır və istifadə 

edir, onun köməyi ilə öz funksiyalarını həyata keçirdiyi qanunları təyin və 

tətbiq edir, hökumət orqanları ilə qarşılıqlı münasibətləri tənzimləyir, və-

təndaşların hüquqları  və  vəzifələrini müəyyənləşdirir. Beləliklə, heç bir 

dövlətçilik dövlət tərəfindən qurulmayan, tətbiq edilməyən və qorunmayan 

hüquq olmadan keçinə bilməz. Hüququn sosial mahiyyəti dövlətin ruhi və 

maddi mədəniyyəti, rəhbərlərin şüuru və iradəsi, cəmiyyətin tarixi şəraitlə 

şərtlənən tələbatları, onun inkişafının ideoloji istiqamətləri, siyasi və iqtisa-

di xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilir.  

Tarixi inkişaf prosesində insan münasibətləri mədəniyyətinin təsiri altın-

da dövlətin və hüququn xarakteri dəyişir. Əgər quldarlıq və feodal cəmiy-

yətlərində, həmçinin kapitalist və sosialist dövlətçiliyinin ilkin mərhələlə-

rində dövlət və hüquq - bəzi siniflərin digər siniflər üzərində diktatura və 

monopoliya hökmranlığı vasitəsi kimi nəzərdən keçirilirdisə, müasir de-

mokratik ölkələrdə bu, sosial institutların təkamül inkişafının - şəxsiyyətin 

və cəmiyyətin maraqlarının ahəngdarlıq vasitələri kimi nəzərdən keçirilmə-

si qəbul edilmişdir.  

---

İdarəetmə mədəniyyəti 

 

63

Demokratik dövlət, hüququ - özünün xüsusi fəaliyyətini təmin edən və 

bütün xalqın iradəsini, onun təbii həyati maraqlar cəmini ifadə edən norma 

(davranış qaydaları) və prinsiplər sistemi kimi təyin və tətbiq edir. Demo-

kratik ölkələrin dövlət idarəçiliyi aparatının texnoloji ehtiyatında hüquq, - 

səmərəli sosial dəyişikliklərə, ictimai ziddiyyətləri aradan qaldırmağa, cə-

miyyətin harmonik və mütərəqqi inkişaf məqsədlərinə nail olmağa yardım 

edən mühüm mədəni vasitədir. O, obyektiv tarixi xarakter daşıyır, bütün cə-

miyyətin ümummilli həmrəylik maraqlarına xidmət edir.  

Мilli və beynəlxalq inkişaf üçün idarəetmə mədəniyyəti strateji əhəmiy-

yətə  və geniş imkanlara malikdir. İdarəetmə  mədəniyyəti – ictimai rifahın 

yüksəldilməsi, ölkələrin və xalqların təhlükəsiz inkişafı və tərəqqisinə nail 

olma maraqlarında insanın, cəmiyyətin və dövlətin inkişafının idarə edilmə-

sinə istiqamətlənmiş elmi biliklər, texnologiyalar, mütəşəkkillik, etika və 

rəhbərlik fəaliyyətidir. O, qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq və idarə edilən 

obyektin inkişafında effektivliyi təmin etmək üçün düzgün siyasi, iqtisadi 

və ya sosial qərarlar qəbul etməyə imkan verən idarə personalının dərin pe-

şəkar biliklərini, bacarığını, hüquqi savadını, məsuliyyətini nəzərdə tutur. 

Ümuni mahiyyətə, məqsəd və qanunauyğunluqlara malik olaraq, müəyyən 

proses və texnologiyalarda təmsil olunaraq, o, dünya sivilizasiyasının mə-

kan və zaman çərçivəsində özünün tarixi və nəzəriyyəsinə, peşəkar, hüquqi 

və etik xüsusiyyətlərinə, siyasi, iqtisadi, sosial və fərdi sahələrdə nailiyyət-

lərinə və imkanlarına malikdir. Bu, gərgin əmək, istedad və intuisiya, daimi 

özünütəkmilləşdirmə, başqa insanlar üçün yaşamaq bacarığı, dövlət və ya 

birliк tərəfindən qoyulmuş inkişaf vəzifələrinin effektiv həllinə nail olmağı 

tələb edən mürəkkəb prosesdir. Bu həm də liderlərin - universal elmi bilik-

lərlə, idarəetmə texnologiyalarına yiyələnməklə, təcrübə, mütəşəkkillik, in-

tizam və hüquq qaydası, müstəqillik, siyasi və mənəvi məsuliyyət, möhkəm 

iradə, düzgünlük və yüksək peşəkar etika, mədəniyyəti harmonizasiya et-

mək bacarığı  və kollektiv üzvlərinin maraqlarını  təmin etməklə  şərtlənən, 

məqsədyönlü mənəvi yaradıcı fəaliyyət hüququdur.  

İdarəetmə  mədəniyyəti  idarəçilik fəaliyyətinin səviyyəsini, xarakterini 

və nailiyyətlərini, idarəçilik obyektləri və subyektləri arasındakı münasibət-

ləri tənzimləyən dəyərlərin, normalar və ənənələrin məzmununu və keyfiy-

yətini, dövlətin, siyasətin, təşkilatın həyat fəaliyyətinin, iqtisadi və sosial 

institutların, bütövlükdə cəmiyyətin idarə edilməsinin effektivliyini əks et-

dirir.  Bu zaman milli idarəetmə  mədəniyyətinin səviyyəsi  cəmiyyətin və 

dövlətin intellektual, etik və hüquqi mədəniyyətinin birgə səviyyəsi, həmçi-

nin bütün səviyyələrdə siyasətçi və inzibatçıların, rəhbər və liderlərin elmi 

bilikləri və təcrübəsi, mütəşəkkilliyi və mənəvi-etik prinsipləri ilə müəyyən 

edilir. 

---