Microsoft Word fm idar?Etm? M?Diniyy?Ti 2013. doc

Fuad Məmmədov

 

 

64

İdarəetmə mədəniyyəti özündə həm idarəçilik fəaliyyətinə xas qayda və 

üsulların toplusu kimi mahiyyət və proses, statikadan və dinamikadan iba-

rət sabit kəmiyyətləri, həm də dialektik dəyişikliklərə məruz siyasi proseslə-

rə xas dəyişən kəmiyyətləri birləşdirir. Eyni zamanda mədəniyyətin ictimai-

faydalı fəaliyyəti yerinə yetirən bütün sosial institutları idarəetmə mədəniy-

yətinin görüş dairəsindədir. Bu, həm də təşkiletmə və idarəetmə sisteminin 

cəmiyyətin sosial mədəniyyətinin bütöv qarşılıqlı əlaqəli sisteminin bir his-

səsi olması ilə bağlıdır. İdarəetmə mədəniyyətinin mühüm komponentləri – 

dövlət, iqtisadi və sosial idarəetmə, insanları idarə etmək bacarığı ilə şərtlə-

nən liderlik mədəniyyətidir.  

İdarəetmə mədəniyyəti konkret vəziyyətdə düzgün istiqamətləndirməyə, 

cəmiyyətin inkişaf perspektivini görməyə, yüksək inkişaf dinamikasını  və 

dövlətin rəqabət qabiliyyətini təmin edən kulturoloji innovasiyaları müdafıə 

və inkişaf etdirməyə imkan verir. O özündə universal kulturoloji bilikləri, 

idarəetmə elminin tarixi, fəlsəfəsi, nailiyyətləri, texnologiyalarını  və mü-

rəkkəb idarəetmə problemlərini, müxtəlif vəziyyətləri və dəyişən şəraitləri 

daha yaxşı tərzdə təhlil etməyə, balanslaşdırılmış siyasi, sosial, iqtisadi və 

beynəlxalq qərarlar qəbul etməyə, dünya sivilizasiyasının inkişaf tendensi-

yalarını nəzərə alan gələcəyin pozitiv obrazını qurmağa imkan verən komp-

leks metodologiyanı təcəssüm etdirir. İdarəetmənin effektivlik meyarı - ida-

rəçilik fəaliyyətinin konkret nəticələri, milli inkişaf və ictimai tələbatların 

təmin edilməsi üçün onun praktik dəyər səviyyəsidir.  

İdarəetmənin mürəkkəbliyi həm də onunla şərtlənir ki, müxtəlif insanlar 

eyni bir əşyaları, təzahürləri, faktları, hadisələri fərqli anlama səviyyəsinə, 

öz fikirlərini müxtəlif cür ifadə etmək qabiliyyətinə malikdirlər.  İnsanın 

psixoloji xüsusiyyətləri və  qənaətləri ilə  şərtlənən  ətraf aləm haqqında tə-

səvvürləri, şəxsiyyətin şüurunda mənasını müxtəlif cür dəyişərək, ayrı-ayrı 

çalarlar və təfərrüatlar qazana bilər. Bu qanunauyğunluğa görə insanın ida-

rəetmə mədəniyyəti - insan şəxsiyyətinin tərbiyəsi, xarakteri, bilikləri, qabi-

liyyətləri, təcrübəsi, iradəsi,  əqidəsi, motivləri, dəyərləri və  məqsədləri ilə 

şərtlənən bir çox müxtəlif hədlərə malikdir. Müvəffəqiyyət orada əldə edilir 

ki, idarəetmə mədəniyyəti - insanın, sosial qrupun, cəmiyyətin, dövlətin və 

ya beynəlxalq birliyin fəaliyyətlərinə rəhbərlik üzrə dəyişən dünya şəraitin-

də onların inkişaf gedişini istiqamətləndirən və sosial-mədəni tərəqqini tə-

min edən  şüurlu humanist fəlsəfəni və  fəaliyyətin optimal texnologiyasını 

özündə sintez edir.  

Kollektivi idarə etmədə rəhbərlərə, liderlərə xüsusi rol məxsusdur. Rəh-

bərin idarəetmə mədəniyyəti – onun peşəkarlığı və etikasının sintezidir. Bu, 

məqsədləri düzgün qoymaq, “zəif cəhətləri” aşkar etmək, prioritet məsələ-

ləri və onların daha effektiv həlli metodlarını təyin etmək məharətidir, bu, 

---

İdarəetmə mədəniyyəti 

 

65

açıq çıxış  və  fərdi söhbətlər, koordinasiyanı, effektiv monitorinqi həyata 

keçirmək və şəxsi fəaliyyətin proqnozlaşdırılması bacarığına malik olmaq-

dır. Nəhayət, bu - özünütəkmilləşdirmə qabiliyyəti, meydana çıxan prob-

lemlərin həllinə yeni yanaşmaların aşkar edilməsi, innovativ fəaliyyəti inki-

şaf etdirmək bacarığı və onun praktik reallaşdırılmasına yardım etmək ba-

carığıdır. O, xüsusi nəzəri biliklər və praktik vərdişlər, təcrübə, dürüst mə-

lumat, faktların düzgün təhlilində intuisiyanın olmasını nəzərdə tutur. Rəh-

bərin idarəetmə mədəniyyətinin parametrləri – iradə və qətiyyət, məsuliyyət 

və zamanı duymaq, insanlarla yaxşı münasibətlər qurmaq və onların məh-

suldar işini əsaslandırmaq bacarığıdır. Cəmdə bu amillər effektiv idarəetmə 

üçün üstün əhəmiyyətə malikdir və düzgün siyasi, sosial və iqtisadi qərarla-

rın qəbul edilməsini təmin edir. İdarəetmə mədəniyyəti rəhbərə konkret və-

ziyyətlərdə düzgün istiqamətlənməyə, cəmiyyətin inkişaf perspektivlərini 

görməyə, dövlətin inkişafının və rəqabət qabiliyyətinin yüksək dinamikası-

nı  təmin edən kulturoloji innovasiyaları müdafiə  və inkişaf etdirməyə kö-

mək edir. Rəhbərin idarəetmə  mədəniyyəti  mütərəqqi sosial-mədəni dəyi-

şikliklərin keçirilməsi və böhranların aradan qaldırılması, inkişafın bütün 

səviyyələrində harmoniyaya nail olmaq üçün elmi əsaslı təhlili yerinə yetir-

məyə imkan verir.  

Dünya sivilizasiyası təcrübəsi göstərdi ki, bu gün ölkənin sabit inkişafı 

üçün yüksək inkişaf etmiş elm və müasir istehsal texnologiyalarının, ixti-

saslı alim və mütəxəssislərin olması kifayət deyil. Milli inkişafın uğuru – 

ideoloqların, siyasətçi və idarəçilərin mədəniyyətindən həlledici dərəcədə 

asılıdır.  Nailiyətlərə qiyməti ideoloqlar və siyasətçilər verirlər. Hadisələr, 

insanlar, tarix, kəşflər, ixtiralar və ya qəhrəmanlıqlar haqqında xalqın ob-

yektiv və ya subyektiv, həqiqi və ya yalan təsəvvürləri məhz onların inter-

pretasiyasından asılıdır. Alimlərin və mütəxəssislərin fəaliyyətinin kim tərə-

findən və necə idarə edilməsindən,  onların intellektual potensialının və 

əməyinin milli inkişaf maraqlarında nə dərəcədə düzgün qiymətləndirilmə-

sindən və səmərəli istifadəsindən çox şey asılıdır. Ölkənin sabit inkişafında, 

milli maraqların və artan milli tərəqqinin qorunmasında  dövlət idarəetmə 

mədəniyyətinin böyük rolu aydın olur. Qeyri-effektiv idarəetmə  iqtisadiy-

yatda, siyasətdə və ictimai psixologiyada böyük itkilərə doğru aparır. Təc-

rübə göstərir ki, insan kapitalına, ilk növbədə, insanların həyat keyfiyyəti-

nin yüksəldilməsini təmin edən elm, təhsil, səhiyyə kimi sahələrə qoyulan 

investisiyalar daha effektiv hesab edilir. 

İdarəetmə prosesinin effektivliyi gerçəkliyin dərkinə  və proqressiv dəyi-

şikliyə, sosial tələbatlar və maraqların təmin edilməsinə yönəldilmiş, idarə 

olunan obyektlərin (ayrı-ayrı insanların, kollektivlərin, müəssisələrin və s.) 

yaradıcı fəaliyyəti sayəsində əldə olunan konkret nəticələrə görə qiymətləndi-

---