Microsoft Word fm idar?Etm? M?Diniyy?Ti 2013. doc

Fuad Məmmədov

 

 

66

rilir. “Nə”etmək və “necə” etmək lazım olduğunun aydın dərk edilməsi ida-

rəetmə mədəniyyətinin vacib şərtidir, çünki düzgün qərarları vaxtında qəbul 

etmək qabiliyyəti və lazımi istiqamətə yönəltmək bacarığı bunu dərk etmək-

dən çox asılıdır. Mühüm məsələlərdən biri də  qərarların qəbulu və icrası 

proseslərinin yaxşılaşdırılması, həmçinin  inkişaf üçün yeni imkanların for-

malaşdırılması məqsədi ilə idarəetmə texnologiyalarının daim təkmilləşdiril-

məsidir. Vətəndaşların yaradıcı fəaliyyətinin, onların nailiyyətlərinin və Və-

tən qarşısındakı xidmətlərinin vaxtında və  ədalətlə qiymətləndirilməsinin 

prinsipləri və meyarlarının düzgün seçilməsi və praktik olaraq həyata keçiril-

məsi dövlət idarəçiliyinin effektivliyi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.  

Sokrat deyirdi: “Əgər mən fleytanı  təmir etdirmək istəyirəmsə, fleyta 

ustasının yanına gedirəm, əgər gəmini təmir etmək istəyirəmsə, gəmiqayı-

ranın yanına gedirəm, dövlətin düzəldilməsi üçün isə hər kəs yararlı hesab 

edilir”. Bu sitatı hələ XIX əsrdə professor Rudolf fon Skala Yunanıstanın 

inkişaf tarixinin tənqidi təhlili zamanı gətirmişdir. Ölkəni necə xilas etmə-

yin mümkün olması üzərində düşünərək, bəşər mədəniyyətinin inkişafında 

unudulmaz xidmətləri olan alim, Yunanıstanı o dövrdə düşdüyü böhrandan 

xilas etmək üçün praktik tövsiyələr tərtib etmişdir. Onların sırasında “fəa-

liyyət vərdişlərinin”, orta Avropa işi təliminin”, “əkinçiliyə  və becərilmiş 

torpaqların genişləndirilməsinə “öyrədilmənin” və s. vacibliyi qeyd edil-

mişdir. Bu zaman o, əsas vəzifə kimi aşağıdakıların zəruriliyini göstərir: 

“siyasət və jurnalistikada mühüm rol oynayan kəmsavad insanların həqiqə-

tən təhsilli olanlar tərəfindən sıxışdırılması”, “lovğalığın kökünün kəsilmə-

si”, “bürokratiya və hərbdə möhkəm nizam-intizamın yaradılması” və s. Al-

man professorunun tənqidi təhlilinin məntiqi diqqətəlayiqdir, belə ki, ayrı-

ayrı ölkələrin öz inkişafında avropa və dünya səviyyəsindən geri qalması-

nın, bu gün də əhəmiyyətini itirməyən xarakterik səbəblərini aşkar edir.

9

 

İdarəetmə mədəniyyəti ilk növbədə, əsas funksiyası mövcud qanunveri-

cilik və millətin etik mədəniyyətinə əsaslanan dövlət siyasətinin həyata ke-

çirilməsinə yönəldilmiş dövlət idarəçiliyi olan, peşəkar hazırlıqlı dövlət 

qulluqçularının xüsusi kateqoriyası –

 

siyasətçilər və bürokratiya, məmurlar 

üçün praktik əhəmiyyət kəsb edir. Bununla yanaşı o, özünüidarə, ailə, kol-

lektiv, cəmiyyətin müxtəlif sosial qruplarının, beynəlxalq birliklərin idarə 

                                                            

9

 İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə belə nöqsanların aradan qaldırılmasına böyük əhəmiyyət 

verilir. Məsələn, Azərbaycanda 1999-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 

yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının yaradılması, “Dövlət qulluğu haqqında” qanunun 

qəbul edilməsi, dövlət idarəçiliyi sistemində islahatın həyata keçirilməsi, bu prosesin elmi 

təminatına təcrübəli xarici ekspertlərin cəlb edilməsi və digər dövlət tədbirləri bu 

problemlərin həllinə yardım etmişdir.  

 

---

İdarəetmə mədəniyyəti 

 

67

edilməsi üçün çox əhəmiyyətlidir. İdarəetmə mədəniyyəti sahəsinə ideolo-

giya məsələləri, idarəetmənin elmi prinsipləri və metodları, strateji planlaş-

dırma və proqnozlaşdırma, məqsədlərin müəyyənləşdirilməsi, idarəetmə üs-

lubu, danışıq prosesi, innovativ fəaliyyət, qərarların qəbul edilməsi üsulları 

və onların icra keyfiyyəti, idarəetmə monitorinqi daxildir. Buraya, həmçi-

nin hüquqi reqlament, təşkilati və informasiya təminatı, insan kapitalı  və 

maddi-texniki vəsaitlərin formalaşdırılması  və düzgün istifadəsi, ictimaiy-

yətlə səmərəli əlaqələrin təmin edilməsi və s. aiddir. Müasir şəraitdə bütün 

bu məsələlərin effektiv həlli üçün idarəetmə fəaliyyətinin kulturoloji meto-

dologiya, texnologiya və metodlarından düzgün istifadə edilməsinin mü-

hüm əhəmiyyəti vardır. İdarəetmə mədəniyyətinin obyekti - peşəkar fəaliy-

yət, dövlət idarəçiliyi sisteminin siyasətçi və inzibatçılarının, biznes-mene-

cerlərin, bələdiyyələrin və qeyri-hökumət təşkilatları liderlərinin etik və hü-

quq mədəniyyəti, həmçinin ailə idarəçiliyi və özünüidarə  məsələləridir. 

İdarəetmə mədəniyyətinin predmeti - dövlət quruculuğu və beynəlxalq mü-

nasibətlərin aktual problemlərinin tədqiqi, sosial tərəqqi və milli təhlükəsiz-

liyi, şəxsiyyətin inkişafını, cəmiyyətin rifahı və həyat keyfiyyətinin yüksəl-

dilməsini təmin edən effektiv idarəetmə texnologiyalarının işlənib hazırlan-

masıdır. 

 

İdarəetmə mədəniyyətinin mühüm komponenti olan idarəetmə texnolo-

giyası - qoyulmuş siyasi, iqtisadi və ya sosial məqsədlərə çatma üsullarının 

məcmusudur. İdarəetmə texnologiyasının dəyəri, qoyulmuş məsələnin həl-

lində yüksək effektivliyə nail olmanı təmin edən qabiliyyətlə müəyyən edi-

lir. Öz növbəsində, idarəetmə sistemində innovatıv texnologiyaların işlənib 

hazırlanması və reallaşdırılmasının dərəcə və ölçüləri bürokratların mədəni-

lik səviyyəsi, universal kulturoloji bilikləri və liderlik keyfiyyətləri, onların 

biliyi, bacarığı, mütəşəkkilliyi və mənəviyyatı ilə şərtlənir. Peşə bacarıqları 

və təcrübəsi ilə yanaşı, məsuliyyət mədəniyyəti, şəxsiyyətə hörmət, dürüst-

lük və obyektivlik - demokratik dövlət məmurlarının fəaliyyətinin qiymət-

ləndirilməsinin mühüm meyarıdır.  

Yüksək demokratik idarəetmə mədəniyyəti – öz missiyasını yerinə yetir-

məyə, üzərinə götürdüyü öhdəliklərə, dövlət quruculuğu və idarəetmə sahə-

sində yaradıcı  fəaliyyətin templəri və keyfiyyətinə görə bütün səviyyələr-

dən olan vəzifəli şəxslərin və ölkə vətəndaşlarının məsuliyyət mədəniyyəti-

nin artırılmasını  nəzərdə tutur. O, yalnız proqramları düzgün tərtib etmək 

və birtərəfli qərarlardan uzaqlaşmaq qabiliyyətini deyil, həm də öz səhvləri-

ni görmək və onları vaxtında düzəltmək, yanlış və təhlükəli qərarların vax-

tında qarşısını ala biləcək mexanizmlər hazırlamaq bacarığını da nəzərdə 

tutur. Dövlət idarəçiliyi effektivliyinin baza şərtlərindən biri insanlarla işlə-

mək, onların yaradıcı fəaliyyətini təşkil etmək və düzgün yönəltmək bacarı-

---