507
gələ biləcəkdir. Dövlətlər siyasi heliosentrizm prinsiplərinə
müvafiq olaraq, öz orbitlərində yer almağa başlayacaqlar.
Onların orbitlərini isə “siyasi günəşlər” müəyyən edəcəkdir.
Dünya siyasəti yenə də regionlara və qlobal məkanlara
bölünəcəkdir. Burada universal prinsiplər və fərdi və xüsusi
qaydalar yenə də mövcud olacaqdır. Qlobal inkişaf, qorxu,
mövcudluğu itirmək təhlükəsi və zəifləmənin qarşısının
alınması prinsipləri, istəkləri və maraqların genişləndirilməsi
dövlətləri daha da bir-birilərinə yaxınlaşdırcaqdır və dünyanın
universal təşkilatlarının fəaliyyətləri daha da genişlənəcəkdir.
Dövlətlər arasında siyasi mübarizə olsa da, hər bir dövləti
sülh amili maraqlandıracaqdır. Böyük dövlətlər çalışacaqlar ki,
beynəlmiləlləşmə ideologiyasını irəli atmaqla öz maraqlarını
təmin etsinlər və beynəlxalq ictimaiyyəti bir-birinə sintez
etsinlər.
Qlobal
siyasətin
(burada
böyük
dövlətlərin
maraqlarının təmin edilməsi uğrunda həyata keçirdikləri
siyasət) mahiyyətinin kütləvi olaraq dərk edilməsi arxa plana
keçiriləcəkdir.
Dünya
cəmiyyətlərində
kütləvi
şüurun
sadələşdirilməsi prosesləri güclənəcəkdir. İnsanlar daha çox
sosial məsələlərlə məşğul ediləcəkdir.
Dövlətlər arasında gərgin siyasi mübarizə davam etməklə
yanaşı, hesab etmək olar ki, eyni zamanda, dünya siyasi
sisteminin
açıq
məzmunda
və
yumşaq
ə
saslarla
formalaşmasında total diplomatiya formaları da fəaliyyət
göstərəcəkdir. Gərgin siyasi mübarizələr isə daha çox gizli
diplomatiyanın üsulu hesab edilə biləcəkdir. Bütün xalqları
bir-birilərinə yaxınlaşdıran “yaşıl rəngli siyasət” həyata
keçəcəkdir. Dünyanın vahidləşməsi və rəngarəngləşməsi
istiqamətində “trass yollar, şose yollar xəritələri” prinsipləri
tətbiq edilə biləcəkdir. Dövlət sərhədlərində “yaşıl rəngli
işıqfor” prinsipləri geniş tətbiq olunacaqdır. Açıq siyasətin
tərkib üsulları kimi xalq diplomatiyaları (xalqların bir-
birilərinə yaxınlaşmaları), bu diplomatiyanın tərkibi olaraq-
mədəniyyət
diplomatiyaları
(mədəniyyətlərdən
istifadə
508
etməklə yaxınlaşma və problemlərin həllində həmin üsullardan
istifadə olunması), humanitar diplomatiya (humanitar
yardımların göstərilməsi ilə müəyyən sosial problemlərin həll
edilməsi, iqtisadi problemlərin aradan qaldırılması), ictimai
diplomatiya (müxtəlif dövlətlərin cəmiyyətlərındə mövcud olan
problemlərin birgə qaydada həll edilməs üsullarının tapılması
və tətbiqi), ekologiya diplomatiyası (dünya iqtisadiyyatını
birləşdirmək üçün ekoloji ideologiyadan geniş istifadə edilməsi
üsulları),
informasiya
diplomatiyası
(geniş
geosiyasi
faktorlara dair məlumatlar əldə etməklə müəyyən problemlərin
həll edilməsi, məlumatlarla birliyə nail olmaq),
gənclərin
diplomatiyası (dünya gənclərindən xalqların və dövlətlərin
yaxınlaşmasında istifadə etmək), göyərçin diplomatiyası
(bütün münasibətlərdə və əlaqələrdə sülh prinsiplərinin
tətbiqini əks etdirən diplomatiya), yeni kommunizm
diplomatiyası (uzaq müddətli gələcəkdə ümumdünya iqtisadi
və sosial-mədəni inkişaf səviyyəsinə görə xalqlar arasında sıx
birliyi, təqribi bərabərliyi, eləcə də dünya nemətlərindən birgə
qaydada təqribi bərabərlik əsasında istifadə edilməsi
üsullarının tətbiqini əks etdirən ideoloji diplomatiya), insanlıq
diplomatiyası (bütün problemlərin həllində insanların hüquq
və azdlıqlarını əks etdirən ideoloji diplomatiya vasitəsi), köç
(miqrasiya)
diplomatiyası
(vahid
dünya
ideologiyası
bazasında insanların çoxluq təşkil edən məkanlardan azlıq
təşkil edən məkanlara kütləvi qaydada xoş niyyətlərlə
miqrasiyasını nəzərdə tutan diplomatik üsul) kimi açıq
məzmun kəsb edən anlayışlar, siyasi metodlar, vasitələr və
istiqamətlər ortaya çıxacaqdır.
Ümumdünya varlığının qorunub saxlanılması ideyasına
görə dövlətlərin aralarında yaradılmış tarixi əlaqələr yenə də
davam edəcəkdir. Xüsusilə iqtisadi əlaqələr daha da
güclənəcəkdir. Rusiya ilə ABŞ arasında, eləcə də digər böyük
və kiçik dövlətlər arasında iqtisadi əlaqələr qalacaqdır və
güclənəcəkdir. Mübarizə edən tərəflər mübarizə edə-edə dosta