GÜLNARƏ FƏXRƏDDİN qızı ƏLİYEVA
T
T
Ü
Ü
R
R
K
K
D
D
İ
İ
L
L
L
L
Ə
Ə
R
R
İ
İ
N
N
D
D
Ə
Ə
Z
Z
A
A
M
M
A
A
N
N
K
K
A
A
T
T
E
E
Q
Q
O
O
R
R
İ
İ
Y
Y
A
A
S
S
I
I
Çapa imzalanmış: 05.11.2009
Şərti çap vərəqi 22,8
Sifariş № 416
Kağız formatı 60х84 1/16. Tiraj 500.
Kitab «Nurlan» nəşriyyat-poliqrafiya
müəssisəsində
Hazır diapozitivlərdən çap olunmuşdur.
Direktor: prof. N.B.Məmmədli
Ünvan: Bakı-64, İçərişəhər, 3-cü Maqomayev 8/4
Tel.: 497-16-32; 0503114189 (mob.)
G
G
Ü
Ü
L
L
N
N
A
A
R
R
Ə
Ə
F
F
Ə
Ə
X
X
R
R
Ə
Ə
D
D
D
D
İ
İ
N
N
Q
Q
I
I
Z
Z
I
I
T
T
Ü
Ü
R
R
K
K
D
D
İ
İ
L
L
L
L
Ə
Ə
R
R
İ
İ
N
N
D
D
Ə
Ə
Z
Z
A
A
M
M
A
A
N
N
K
K
A
A
T
T
E
E
Q
Q
O
O
R
R
İ
İ
Y
Y
A
A
S
S
I
I
КАТЕГОРИЯ ВРЕМЕНИ
В ТЮРКСКИХ ЯЗЫКАХ
TENSE CATEGORY
IN TURKIC LANGUAGES
AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun türk dilləri şöbəsi
**********************************************************
Gülnarə Fəxrəddin qızı.Türk dillərində zaman kateqoriyası.Bakı.2010,s.
3
İ
İ
S
S
T
T
E
E
D
D
A
A
D
D
V
V
Ə
Ə
E
E
L
L
M
M
İ
İ
Q
Q
A
A
B
B
İ
İ
L
L
I
I
Y
Y
Y
Y
Ə
Ə
T
T
İ
İ
N
N
,
,
N
N
Ə
Ə
Z
Z
Ə
Ə
R
R
İ
İ
B
B
İ
İ
L
L
İ
İ
K
K
V
V
Ə
Ə
B
B
A
A
C
C
A
A
R
R
I
I
Ğ
Ğ
I
I
N
N
,
,
E
E
L
L
M
M
Ə
Ə
V
V
U
U
R
R
Ğ
Ğ
U
U
N
N
L
L
U
U
Q
Q
V
V
Ə
Ə
Ç
Ç
A
A
L
L
I
I
Ş
Ş
Q
Q
A
A
N
N
L
L
I
I
Ğ
Ğ
I
I
N
N
L
L
A
A
B
B
Ü
Ü
D
D
N
N
Ə
Ə
T
T
İ
İ
C
C
Ə
Ə
S
S
İ
İ
Azərbaycan dilçiliyində dilin bu və ya digər kate-
qoriyası ilə bağlı istər sinxron,
istərsə də diaxron as-
pektdə saysız-hesabsız tədqiqatlar mövcud olsa da, hə-
min kateqoriyaların bu və ya digər problemini tarixi-
müqayisəli və tipoloji təhlilə cəlb etmək zəruriyyəti hələ
də qalmaqdadır. Belə kateqoriyalardan biri də həm fəl-
səfi, həm də dilçilik baxımından
xüsusi maraq doğuran
və tədqiqinə bu gün də ehtiyac duyulan zaman kateqo-
riyasıdır.
Felin zamanları dünya dilçilyində, eləcə də tür-
kologiyada aktuallığını bu günə kimi itirməyən mövzu-
lardan olub, həllini hələ də tapmayan bir sıra
mübahisəli
məqamları ilə diqqət çəkir.
Əyani aspirant Gülnarə Fəxrəddin qızı Əliyevanın
“Türk dillərində zaman kateqoriyası” mövzusuna müra-
ciəti bu baxımdan heç də təsadüfi xarakter daşımır.
Azərbaycan dilçiliyində akademik A.A.Axundov
kimi görkəmli bir alimin vaxtı ilə yazdığı və bu gün də
dilçilərin stolüstü kitabına çevrilmiş “Felin zamanları”
əsərinin möhtəşəmliyi danılmaz faktdır. Belə bir əsər-
dən sonra bu mövzuya müraciət elmdə ilk addımlarını
atan gənc tədqiqatçıdan böyük cəsarət istəyir. Özündə
belə bir cəsarəti tapa bilmiş aspirant
Gülnarə Əliyeva
Azərbaycan dilçiliyində ilk dəfə olaraq türk dillərində
AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun türk dilləri şöbəsi
**********************************************************
Gülnarə Fəxrəddin qızı.Türk dillərində zaman kateqoriyası.Bakı.2010, s
.
4
felin zamanlarını tədqiqata cəlb etmiş, istedad və elmi
qabiliyyətinin, nəzəri bilik və bacarığının,
elmə vurğun-
luğu və həsəd aparılası çalışqanlığının labüd nəticəsi
kimi türkologiyaya töhfə ola biləcək bitkin bir elmi əsər
– hər bir gənc tədqiqatçının arzu etdiyi sanballı bir mo-
noqrafiya ortaya qoymuşdur.
Sinxron planda yazılmış əsərdə tədqiqatçı ilk növ-
bədə türkoloji tədqiqatların araşdırılması – bu və ya
digər türk dilində zaman kateqoriyasına həsr olunmuş,
demək olar ki, bütün əsərlərin
təhlili fonunda felin za-
man kateqoriyasının mahiyyətini açmağa, onun təsnifat
prinsiplərini müəyyənləşdirməyə, fel zamanlarının say
müxtəlifliyinin elmi izahını verməyə, zaman kateqo-
riyasının qrammatik əlamətlərini bütün əlvanlığı ilə türk
dillərinin zəngin materialları əsasında
nümayiş etdir-
məyə, mövcud dilçilik baxışlarını müəllif mövqeyini
bildirməklə şərh etməyə çalışmışdır.
Zaman kateqoriyasının linqvistik tədqiqatı prose-
sində çox zaman ona sırf fəlsəfi tərəfdən, ən yaxşı halda
yalnız semantik cəhətdən yanaşılmış və yanaşılır. Nəti-
cədə bu kateqoriyanın qrammatik mənasını müəyyən-
ləşdirən morfoloji xüsusiyyətlərin, zəngin morfoloji əla-
mətlərin əhəmiyyəti azaldılır,
bununla da təkcə mübahi-
səli məqamlar deyil, yanlış mövqelər də ortaya çıxmış
olur.