Microsoft Word history of east theatre
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9. KABUKİ TEATRI XVI əsrin sonu XVII yüzilliyin əvvəlləri yapon mədəniyyəti tarixində KABUKİ
- Edo, Senday, Kanacava
- “onna-kabuki”, yəni “qadın Kabukisi”
- Vakasyu-kabuki
- “yaro-kabuki”
- Çin heroqliflərilə yazılan “kabuki” sözü bu sayaq anlaşılır: “ka” – mahnı, “bu” - ənənvi yapon rəqsi, “ki” – aktyor məharəti, aktyor texnikası deməkdir.
- PAUZA yapon əlbəyaxa döyüşlərində eşidi- lən KİAY
_____________Milli Kitabxana_____________ 125 9. KABUKİ TEATRI XVI əsrin sonu XVII yüzilliyin əvvəlləri yapon mədəniyyəti tarixində KABUKİ janrının (teatrının) təşəkkül tapıb formalaşdığı dövrdür. Tarix sintoist məbədinin O-KUNİ adlı rəqqasəsini Kabuki teatrının əfsanəvi banisi sayır. Bu qadın vaxtilə məbədgah divarlarını tərk edib Kioto küçələrində cəsarətlə erotik xislətli rəqslər göstərməkdən çəkinməmişdi. Tezliklə onun şöhrəti çoxsaylı rəqqasə truppalarının meydana gəlməsini şərtləndirmişdi. Qadınlar bu cazibədar xanıma bənzəmək istəyirdilər. Deyilənə görə O-kuni bəzən öz çıxışlarını daha da maraqlı etməkdən ötrü səhnədə kişi qiyafəsində görükərmiş. Beləliklə, O-kuninin Kioto məhəllələrində ifa etdiyi rəqslərin sorağı qısa zaman kəsimində Edo, Senday, Kanacava kimi şəhərlərdə də eşidilir. Sonucda məhz gözəl qadınlardan ibarət rəqqasə truppaları Yaponiyada Kabuki janrının yaranması üçün zəmin hazırlayır, məhz onların konsert tipli nömrələri mü- təmadi şəkildə dramatik səhnələrin nümaişilə müşayət olunur. Bu münvalla Yaponiyada ilk Kabuki tamaşası oynanılır. Yaponlar bu teatrı “onna-kabuki”, yəni “qadın Kabukisi” adlandırmağa başlayırlar. Amma çox çəkmir ki, Tokuqava höküməti şəhərlərdə həddini aşmış əxlaqsızlıq ucbatından 1629-cu ildə “onna-kabuki”ni qadağan edir. Lakin buna baxmayaraq az bir zaman içində onna-kabuki vakasyu-kabukilə əvəzlənir. Vakasyu-kabuki yeniyetmə oğlan uşaqlarının Kabukisi idi. Tokuqava hökuməti eyni səbəb üzündən 1652-ci ildə vakasyu-kabuki truppalarını da qapadır. Bu vaxt artıq yetkin, püxtə kişilərin Kabukisi tarix meydanına adlayır. Yaponlar kişi Kabuki-sini “yaro-kabuki” adlandırır. Təəssüf ki, bu şəkildə də Tokuqava hökuməti Kabu- kini qəbul _____________Milli Kitabxana_____________ 126 etmir və 1656-cı ildə “yaro-kabuki”ni də fərmanla bağlatdırır. Ancaq hər necə isə yapon teatr mədəniyyəti məhz bu Kabuki formasına görə dünyada tanınır. Öncə, hələ təşəkkül tapdığı ilk çağlarda, Yaponiyada “kabuki” sözü orijinallığa, qeyri-adiliyə meyl edən mənasında işlənirdi. O zaman ki, O-kuni əlvan, cazibəli geyimdə səhnəyə çıxdı və gözlənilməz, açıq-saçıq erotik hərəkətlərlə rəqs elədi, xalq bunu “Kabuki” rəqsi adlandırdı. Sonralar bu sözü Çin heroqliflərilə yazmağa başladılar. Bu, sözün bildirdiyi mənaları daha da konkretləşdirdi. Çin heroqliflərilə yazılan “kabuki” sözü bu sayaq anlaşılır: “ka” – mahnı, “bu” - ənənvi yapon rəqsi, “ki” – aktyor məharəti, aktyor texnikası deməkdir. Kabuki stilizə olunmuş jestlər, cilalanmış davranışlar, mimikalar, kanonik qrimlər teatrıdır. Bu janrın bütün təbiəti coşqun hisslərdən, emosiyalardan yoğrulub. Kabuki teatrı üçün forma kamilliyi, dəqiqlik, suggestivlik, vizual gözəllik və hərtərəfli harmoniya ən xarakterik cizgidir. Kabuki səhnəsində oynanılmaq üçün yazılan pyeslər, ilk növbədə, emosional keçidlərin füsünkarlığı və cazibədarlığı ilə fərqlənir. Bu teatrda, daha dürüst olar, desəm, Kabuki tamaşalarında pauza böyük yer tutur. Haradasa PAUZA yapon əlbəyaxa döyüşlərində eşidi- lən KİAY çığırtısına bənzəyir, oxşar psixofizioloji funksiya da- şıyır. Teatrda pauza, döyüş sənətində isə kiay gözəlliyin fizio- loji dərkinin ifadə prinsipidir. Kabuki tamaşalarında pauza ilə gözəlliyin mənası və mənanın gözəlliyi bildirilir. Müəyyən dövrün memarlıq nümunəsi kimi Kabuki teatrının görkəmində əsas gözüçəkən dekorativ obyekt yaponların “yaqura” adlandırdıqları gümbəzdir. Bu gümbəz- yaqura öz forması etibarı ilə sünbül dərzini xatırladır və hər hansı bir məkan içərisində Kabuki teatrının embleminə, işarəsinə, simvoluna çevrilir. Tokuqava hökumətinin (1603- 1867) hakimiyyəti dövründə bu yaqura-gümbəzlər teatrın rəsmi _____________Milli Kitabxana_____________ 127 dövlət strukturlarından icazəsi olduğuna dəlalət edən başlıca sənəd-faktor idi. Kabuki teatrının memarlığı yerli ənənələrin təcəssümü kimi meydana çıxmışdır. Əsrlər boyu Kabuki teatr binalarının inşasında heç bir dəyişiklik baş verməmişdir. İndi də Kabuki teatrlarının binası yalnız ağacdan, özü də yapon çinarından, bir dənə də olsun mismar və daşdan istifadə edilmədən, tikilir. Nədən ki, s(ş)intoizm ağacdan savayı digər tikinti materiallarını öz müqəddəs məbədgahlarından ötrü məqbul saymır. Ağac emalında yapon sənətkarları bütün dünyada birincidirlər və elə ona görə də oyma naxışlarla işlənilmiş Kabuki teatrının üz divarları əsl sənət əsərləridir. Bina, sözün bugünki mənasında, Kabuki teatrının yarandığı ilkin çağlarda yox idi. Çünki səhnə həmişə üç tərəfdən açıq qalırdı. Sonradan bu səhnə binanın içinə daxil edilir və Yaponiyada zahirən Avropanın “italyan qutuları”na bənzəyən Kabuki teatrları görünməyə başlayır. Kabuki teatrının üz divarlarında digər gözəgəlimli obyekt fasad boyunca uzununa asılmış “bayraq”lardır ki, yaponlar onlara “nobori” deyirlər. Bu “nobori”ləri (ipək-şal parça topalarını) Kabuki teatrının pərəstişkarları, himayədarları öz sevimli aktyolarına göndərərdilər. Onların üzərində isə həmin aktyorun ad və soyadını iri heroqliflərlə yazardılar. Beləliklə, parça bayrağa çevrilərdi. İndi belə bayraqlara bir o qədər də fikir verilmir. Lakin pərəstişkar və himayədarlar yenə də aktyorlara bahalı, layiqli hədiyyələr, parçalar göndərməkdə davam edirlər. Bu hədiyyələr heç vaxt aktyorun şəxsi əmlakı olmur. Onları daima teatrın girəcəyindən bəzək kimi asırlar; təbii ki, aktyoru və onun himayədarını şərəfləndirməkdən ötrü. 1920-ci ilə kimi Kabuki teatrları ənənəvi çay evlərilə əhatə olunardı. Bu evlər teatrın işçi personalını isti xörək və içkilərlə təmin edər, istirahət guşəsi funksiyasını yerinə yetirərdi. Çay Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|