Microsoft Word history of east theatre
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nakamura-ca, İçimura-ca və Morita-ca
- “hyoşi-gi”
- _____________ Milli Kitabxana _____________ 130
- “HANAMİÇİ” yapon dilində “çiçək cığırı”
- Kabuki teatrının möcüzəsi hanamiçidir, hanamiçi cığırının seyrçilərə verdiyə maksimal yaxınlıq, maksimal təmas imkanıdır. Hanamiçi
- “şiçi-san”
- “kiri-ana”
_____________Milli Kitabxana_____________ 128 evləri sanki Kabuki teatr kompleksini orqanık şəkildə tamamlayırdı. Kabuki teatrının içində isə üstün mövqe ənənəvi üç rəngli pərdəyə məxsusdur. Yaponlar bu pərdəyə “coşiki-maku” deyirlər. Pərdə şaquli istiqamətdə düzülmüş qara, yaşıl və kərpici rəng zolaqlarından ibarətdir. Tokuqava nəslinin hakimiyyəti müddətində Yaponiyada üç əsas rəsmi teatr fəaliyyət göstərirdi. Üç teatrın hamısı Edo şəhərində yerləşirdi. Yapon teatr sənətçilərinə yaxşı məlumdur ki, Nakamura-ca, İçimura-ca və Morita-ca adlanan bu teatrların hər birinin müəyyən bir rəngə malik pərdəsi olub. Truppalar birləşərkən qərara alınıb ki, hər teatrın pərdəsinin rəngi vahid teatrın ümumi pərdəsində təmsil edilsin. Bunun nəticəsidir ki, Kabuki teatrının pərdəsi üç rəngə boyanıb. Üç rəngli pərdə artıq Kabuki teatrının simvoludur, rəmzidir; haradan asılsa, Kabuki teatrını nişan verər. Bu pərdənin arxasından həmişə səhnə quraşdırıcılarının hay-küyü və çəkiclərin səsi eşidilir. Pərdənin qaldırılacağı an yaxınlaşarkən tamaşanı idarə edən kögen- sakuşa, əgər düzgün bədii tərcüməni saxlasaq, dramaturq, əslində isə quruluş hissə müdiri və ya səhnə meneceri, aktyorların qrim otaqlarının yanından keçib əlində gəzdirdiyi uzununa yarıdan bölünmüş dördkünc kərpici xatırladan şümal taxta parçalarını sintoist ayinlərində olduğu kimi bir-birinə vurub taqqıldadır. Bu, bir növ ilk zəngin işarəsidir. Kabuki teatrında kögen-sakuşanın faydalandığı bu taxta parçalarını “hyoşi-gi” və ya “ki” adlandırırlar. Taqqıltını ikinci dəfə eşidən aktyorlar bilirlər ki, artıq bütün xırda işləri qurtarıb kulislərdə hazır dayanmaq vaxtıdır. Kögen-sakuşanın siqnalını seyrçilər də aydınca eşidirlər. Bu, onları diqqətli olmağa, diqqətlərini bir yerə toplamağa çağırır. Hərçənd ki, bəzi xüsusi hallarda, məsələn, təntənəli açılış mərasimlərində və ya yeni pyesin təqdimi zamanı səhnə coşiki-makudan əlavə ağır qalın _____________Milli Kitabxana_____________ 129 pərdə ilə örtülür. Bu, qısa bir müddət çəkir. Ənənəvi pyeslərin oynanıldığı digər halların hamısında zərif üç rəngli pərdə həmişə öz yerini tutur. Coşiki-maku yüngül və nazik parçadan tikildiyindən işıq sayrışmaları zamanı səhnə arxası ara-sıra görünür və bu, seyrçiləri heç nədən coşdurur, vəcdə gətirir, onların maraq duyğusunu qıcıqlandırır. _____________Milli Kitabxana_____________ 130 10. Kabuki teatrının səhnəsi Kabuki teatrının təşəkkül prosesi Kioto məhəllələrindən başlasa da, bu teatr yeni bir oyun janrı kimi Osaka şəhərində meydana gəlmişdir. Onun səhnəsi Noh teatrının səhnəsi kimi unikal olmasa da, bir sıra nadir, bənzərsiz əlamətlərə malikdir. Bunlardan biri hanamiçidir. “HANAMİÇİ” yapon dilində “çiçək cığırı” deməkdir. Əsas səhnə ilə 90 dərəcəlik bucaq altında bitişiyi olan hanamiçinin eni təqribən bir metrə yaxındır. Bu yol seyrçilər arasından keçib düz foyeyə qədər uzanır. Hanamiçidə tamaşaların ən gərgin məqamları güzgülənir. Onun bir ucu coşiki-maku ilə, digər ucu isə qalın foye pərdəsilə tamamlanır. Noh dramlarından təbdil edilmiş pyes və “taxta qapı” səhnələrində hanamiçidən yararlanmırlar. Foye və ya hanamiçi pərdəsi böyük həlqələrdən asılır. Pərdəni kənara çə- kəndə bu həlqələrin səsi bütün tamaşaçı salonuna yayılır. Bu səs personajın tezliklə hamanaçi yolunda görünəcəyinə işarədir. Hanamiçi yolu seyrçilərə maksimal şəkildə yaxınlaşmaq və gurultulu uğur qazanmaq şansıdır. Bir çox aktyorlar bu şansdan qədərincə bəhərlənirlər. Hanamiçi cığırının hər iki kənarına sıra ilə düzülmüş işıqlar da aktyorun gəlişilə bağlı yandırılır. Bu, təbii ki, hanamiçi cığırı ilə addımlayan aktyorun yerişinə bir rövnəq, təmtəraq gətirir. Foye və ya hanamiçi pərdəsinin arxası həmişə iri bədənnüma güzgülərilə bəzədilir. Aktyorlar seyrçilər arasında görünməmişdən öncə son dəfə bu aynalar qarşısında güzgülənir və əgər ehtiyac varsa, qrimlərini, üst-başlarını düzəldirlər. Teatrın bu hissəsi haradasa Noh teatrında “hasiqakari” adlanan eyvan-dəhlizin sonunda yerləşən güzgülü və ya “yaşıl otağa” oxşayır. Bundan əlavə hasikaqarilə hanamiçi arasında da həm bənzər, həm də fərqli cizgilər, _____________Milli Kitabxana_____________ 131 keyfiyyətlər aşkarlamaq mümkündür. Hanamiçi cığırı ilə gedən aktyoru seyrçi çox yaxından görür və hətta əlini uzadıb öz sevimli aktyoruna toxundura bilir. Kabuki teatrının möcüzəsi hanamiçidir, hanamiçi cığırının seyrçilərə verdiyə maksimal yaxınlıq, maksimal təmas imkanıdır. Hanamiçi aktyorla tamaşaçı arasında son dərəcə intim ünsiyyət zolağıdır. Onun üzərində davranan aktyor həqiqətən tamaşaçıya yüksək emosional təsir göstərir. Bu zaman öz istəkli aktyorlarının oyunundan aldıqları həzzi seyrçilər belə ifadələrlə biruzə verirlər: “Sən Yaponiyanın günəşisən”, “Bax, bayaqdan biz elə bunu gözləyirdik”, “Yaponiyada ən dahi aktyor elə sənsən” və s. və i.a. Hanamiçi əsas səhnəyə münasibətdə tez-tez yol, küçə, çay kimi topoqrafik bölgələrin şərti bildiricisi qismində seyrçilərə təqdim olunur. Çiçək cığırına daxil olarkən və ya oranı tərk edərkən Kabuki aktyoru həmişə “şiçi-san” adlanan pauza götürür. Bu pauzanın hanamiçidə yeri yeddi-üç pozisiyasıdır. Aktyor seyrçilərin arxasından (yəni foyedən) gələrkən yolun onda yeddisində, səhnədən çıxarkən isə hanamiçinin onda üçündə dayanır. Bu nöqtədə aktyorun jestləri, pozaları və nitqi xüsusilə təsirli, suggestiv, emosional olur. Elə buradaca fövqəl təbiətə malik xarakterlərin qəfildən, möcüzəli bir tərzdə araya gəlməsindən ötrü lift işlədilir. Kabuki teatrında bu lift “kiri-ana” adlanır. Bəzi Kabuki tamaşlarında eyni vaxtda iki hanamiçidən istifadə edilir. Tamaşaçı salonunun sağ böyründən keçən ikinci çiçək cığırına “ryö-hanamiçi” deyilir. Dünya mədəniyyəti tarixində ilk dəfə məhz Kabuki teatrında hərlənən səhnə aktyorların istifadəsinə verilir. Tamaşanın ən gərgin məqamları burada vaqe olur. Sürətli davranış və ya döyüşün ardıcıllığı illyuziyasını yaratmaq üçün hərlənən səhnə-nin imkanları hüdudsuzdur. “İtalyan qutusu” çərçivəsində Kabuki səhnəsinin digər gözəçarpan xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, səhnə planşeti Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|