Microsoft Word history of east theatre
Yüklə 1,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kikiqoro
- VI Kikiqoro (1885- 1949) Kabuki teatrının tarixinə iki yeniliyin müəllifi kimi düşür. Onu yaponlar bütün dövrlərin ən dahi aktyoru
- I Kiçiyemon
- “vaqoto” və “araqoto”
- “coşqun maddə”
_____________Milli Kitabxana_____________ 132 üzərində həmişə piştağlar qurulur və bu piştağların üstündə, adətən, sazəndələr və xor üzvləri məskunlaşırlar. 11. Kabuki teatrında oyun qəlibləri Kabuki repertuarının klassik pyesləri bu sənətin uzun tarixi boyunca teatrda oyun üslubunu, aktyorun səhnədə mövcudluq şərtlərini, oyun qəliblərini müəyyənləşdirmişdir. Bu qəlibləri formalaşdırmaqda məqsəd xarakterin dəruni psixoloji ovqatını, duyumlarını düzgün ifadə etməkdir. Konkret rollar və pyeslər üçün işlənib hazırlanmış spesifik formalar, - katalar, - aktyor nəsillərində bir ənənə kimi atadan oğula keçmışdir. Bu katalar təkcə davranış və nitq standartlarından ibarət deyil; bura eyni zamanda geyim, qrim, musiqi müşayəti, səs effektləri, bir neçə sujet və səhnələr də daxildir. Bu kataların müəllifləri keçmişin ustad Kabuki aktyorları olublar. Onların sırasında ən məşhuru Kikiqoro ənənəsidir ki, bu ənənə indi də müasir aktyorlar Şoroku, Kancaburo, Bayko və VIII Kikiqoro tərəfindən da- vam etdirilir. Nəsildən-nəslə hər bir aktyorun fərdi xüsusiyyət- lərindən asılı şəkildə bu oyun qəlibləri cilalanmış, yüksək stilizə dərəcəsinə çatmışdır. Məsələn, VI Kikiqoro (1885- 1949) Kabuki teatrının tarixinə iki yeniliyin müəllifi kimi düşür. Onu yaponlar bütün dövrlərin ən dahi aktyoru sayırlar. Kikiqoro öz bədəninin köklüyünə və boyunun qısalığına baxmayaraq səhnədə çox cazibədar görünməyi bacarmışdı; ikincisi: o, tamaşalarda dramatik effektin çəkisini artırmış və belə səhnələri seyrçi üçün sadələşdirmiş, daha anlaşıqlı etmişdi. I Kiçiyemon (1886-1954) Kabuki teatrının digər dahi novator aktyorudur. Teatr tarixi hesab edir ki, bugünki Kabuki teatrının müəllifləri I Kiçiyemon və VI Kikiqorodur. Kabuki də aktyor teatrıdır. Burada ənənəvi olaraq “ulduzlar sistemi” mövcuddur və truppada bütün işlərə “zaço” _____________Milli Kitabxana_____________ 133 çağırılan baş aktyor rəhbərlik edir. Teatrda oyun üslubunu da zaço müəyyənləşdirir. Və nəinki oyun üslubunu. Zaço rol bölgüsü aparır, geyimə, qrimə, dekorlara, sazəndələrə nəzarət etmək hüququnu özündə saxlayır. _____________Milli Kitabxana_____________ 134 12. Oyun texnikası Şərq teatr mədəniyyətində oyun şərtiliyi Kabuki teatrında öz mövcud zirvələrindən birini yaşayır. Burada Qərb teatrında olduğu kimi naturalistik realizm uğrunda mübarizə yoxdur. Kabuki teatrında “seva kögen” deyilən ev pyeslərinin detallarına böyük diqqət yetirilir, mümkün realizmin konkret hüdudları müəyyənləşdirilir, səslərin və davranışın formal gözəlliyi ön plana çəkilir. “Araqoto” adlandırılmış pyeslər üçün bu, çox vacibdir. Araqoto mətnləri Bunraku kukla teatrlarından təbdil edilmiş “maruhon” adlı mono pyeslər əsasında tərtiblənir. Kabuki janrı Osaka və Edo şəhərlərində 2 müxtəlif formada inkişaf etmişdir. Bu formalar “vaqoto” və “araqoto” adı altında tanınır. Yumşaq, elastik formaya malik vaqoto Osaka sakinlərinin mülayim təbiətini bədii obrazlarda sərgiləyirdi. Vaqoto tacir Kabukisi idi. Yaponiyada araqotoya “hərbi” və ya “sərt Kabuki” də deyirlər. Bu, Kabukinin son dərəcə ekspressiv, stilizə edilmiş formasıdır. Əgər ədəbi dildə “araqoto” sözünün tərcüməsini axtarsaq, bu vaxt ona “coşqun maddə” deməliyik. Araqoto üslubu Kenroku dövründə I İçikava Dancuro (1660-1704) tərəfindən yaradılmışdır. Sonradan bu üslubu onun oğlu II Dancuro təkmilləşdirmişdir. Araqoto tam mənası ilə Kanto camaatının ruhunun ifadəçisi olmuşdur. Bu pyeslərin qəhrəmanları mərd samuraylardır. Aktyorlar böyük cəhdlə bu güclü kişilərin rollarını oynamaqdan ötrü çalışırlar. Hərçənd bu samuray obrazlarını yaratmaq olduqca çətindir. Çünki bu yekəpər, əzələli, qoçaq döyüşçülər məğz etibarı ilə səhnədə beş-altı yaşlı oğlan uşaqlarını xatırlatmalıdırlar. Guya ki, savaş meydanında qan tökən bu qəhrəmanların əslində heç bir günahı yoxdur. Bu, _____________Milli Kitabxana_____________ 135 həmin obrazların işıqlı ruhudur və bir qayda olaraq seyrçilərə xoş təsir bağışlayır. Araqoto üslubunda, başqa cürə desək, araqoto Kabuki növündə iki texniki oyun tərzi xüsusilə cəlbedicidir: miye şişirdilmiş qəzəb ifadəçisi olub donuq pozadır; roppo isə altı göstərişdən ibarət cilalanmış davranışlar qəlibidir. Miye tipləri sırasında ən ekspressivi Genroku miyedir. Bu pozada qollar dirsəkdən qatlanıb sinəyə sıxılır, sol ayaq dizdən bükülür, baş barmağı dik tutulmuş sağ ayaq isə qabağa uzadılır. Bu zaman sağ ayaq ilə çənənin istiqaməti üst-üstə düşməlidir. Qadın və qəşəng kişi rollarının ifaçıları miye pozasından faydalanmasalar da, gözəl, plastik quruluşlu pozalar onlar üçün də önəmlidir. Kabuki teatrında “danmari” adlandırılan kiçik bir tamaşa parçası miye pozalarının sintezindən ibarətdir. Danmari sanki miyenin bütün ekspressiv imkanlarını aşkarlamaqdan ötrüdür. Bir neçə nəfər qaranlıq zülmət içində bir yerə toplaşır. Onlardan hər biri qəfil hücumdan ehtiyatlanıb miye pozası alır. İşıq yanan kimi bəlli olur ki, bu qoçaq döyüşçülərin hamısı eyni bir miye pozasında “quruyub qalıblar”. Roppo aktyorun səhnəyə çıxış formasıdır. Qol-qıç hərəkətləri, üz ifadələri, vokal partiyaları və əlbəttə ki, miye ropponun elementləri içərisinə daxildir. Roppo səhnədə həmişə “şiçi-san” pozisyonunda ifa olunur. Kabiki teatrında bütün səhnə fəaliyyəti tamaşaçının gözü qarşısında baş verir. Hətta iki aktyor səhnədə dayanıb söhbətləşərkən belə bir-birilərinə yox, tamaşaçı salonuna baxırlar, yəni, heç bir məqamda aktyor seyrçilərə arxasını çevirmir. Bu, Yaponiyada böyük bir ədəbsizlik sayılır. Və yaxud, hər hansı bir predmeti aktyorlar bir-birinə ötürməmişdən öncə həmin əşyanı sanki tamaşaçı salonuna doğru uzadıb onu seyrçilərə göstərirlər. Aktyor səhnəni tərk edərkən belə mütləq tamaşaçılara tərəf üç addım atır və yalnız Yüklə 1,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|