Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc

 
422
Niyazi ölkənin musiqi mədəniyyəti ilə yaxından maraqlandı. O, 
İ.S.Baxın  əlyazmaları ilə tanış oldu, L.Bethovenin “Fidelio” ope-
rasını, R.Vaqnerin “Tristan və  İzolda” və “Nürnberq meyster-
zingerləri” operalarını dinlədi. Veymar şəhərində Niyazi məşhur 
bəstəkar F.Listin, alman şair və mütəfəkkirləri  İ.Götenin, F.Şillerin 
evlərini ziyarət etdi. Karl-Marks-Ştadt şəhərində isə Niyazi, şəhər 
opera teatrında P.Çaykovskinin Altıncı simfoniyasını, Motsartın 
Skripka konsertini (solist Karl Zuske) və özünün “Rast” simfonik 
muğamını  səsləndirdi. Səmərəli fəaliyyətinə görə Niyaziyə Karl-
Marks-Ştadt şəhərinin fəxri medalı təqdim edildi. 
Gərgin qastrol səfərindən Bakıya qayıtdıqdan sonra Niyazi 
həmişə olduğu kimi yenə də yorulmadan fəal işləyir. O, əvvəllər 
çalınmış bəzi əsərlərin fərqli yozumu üzərində orkestr ilə məşq-
lər aparır,  Azərbaycan bəstəkarlarının yeni əsərləri üzərində ça-
lışır. İstedadlı dirijorun simfonik orkestrin bütün ifadə imkanla-
rının istifadə etmə qabiliyyəti, müxtəlif ifaçı qrupları, solistləri 
və  nəhayət bütün orkestri  yaradıcılıq təşəbbüsünə sövq etmək 
və eyni zamanda istiqamətləndirmək bacarığı  əsərlərin həm 
emosional,  həm də intellektual səslənməsini təmin edirdi. Buna 
örnək olaraq Niyazi tərəfindən Q.Qarayevin “Don Kixot” simfo-
nik qravürlərinin ifasını ustalıq nümunəsi kimi göstərmək müm-
kündür. Sənətkar müxtəlif səciyyəvi musiqi obrazlarını  təqdim 
edərkən valehedici əyaniliyə nail olmuşdu. Dirijor ən incə ifa-
çılıq üsullarını  məharətlə istifadə edirdi. 1965-ci il mart ayının 
11-də Niyazi F.Əmirovun müəllif konsertində də bəstəkarın mu-
siqisinin məzmununu dərindən dərk edərək  əsərlərin fərqlən-
dirici xüsusiyyətlərini yüksək səviyyədə üzə çıxarmışdı. Həmin 
konsertdə “Kürd-ovşarı” simfonik muğamı, “Azərbaycan kapriç-
çiosu” və “Sevil” operasından parçalar ifa olunmuşdu.  
Niyazi həmin dövrdə Fransa pianoçusu Monik De Lya Brü-
şolri ilə birgə çıxış etdi. Onlar Bakıda ilk dəfə səslənən K.Sen-
Sansın 5 №-li və V.A.Motsartın 20 №-li konsertlərini ifa etdilər.  
1965-ci ilin iyun ayında Niyazi “Zaqafqaziya baharı” festivalı-
nın açılışında mürəkkəb və zəngin bir proqramla çıxış etdi. O, Üze-
yir bəy Hacıbəylinin “Koroğlu” operasının uvertürasını, Q.Qaraye-
vin “Don Kixot” simfonik qravürlərini, F.Əmirovun “Azərbaycan 

---

 
423 
kapriççiosu”nu, A.Məlikovun “Metamorfozalar” simfonik poema-
sını, R.Mustafayevin “Vaqif” və “Polad” operalarından parçaları, 
V.Adıgözəlovun skripka konsertini (solist – Azərbaycanın Xalq 
artisti A.Əliyev) ifa etdi və F.Əmirovun “Simfonik rəqslər” əsəri-
nin ilk tamaşasını təqdim etdi. SSRİ Bəstəkarlar İttifaqının I katibi 
T.Xrennikov demişdi: “Festivalın açılışında görkəmli dirijor Niya-
zinin rəhbərliyi altında Üzeyir Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət 
simfonik orkestri əla səsləndi”
1
. 
 
Sonrakı illərdə də Niyazi Azərbaycan bəstəkarlarının və ifa-
çıların yaradıcılığının təbliği ilə  məşğul idi. 1966-ci ildə o, 
Q.Qarayevin “Leyli və Məcnun” simfonik poemasını xüsusi bir 
coşğunluqla təfsir etmiş, onun ən təsirli səhifələrini qabarıq şə-
kildə təqdim etmişdir. F.Əmirovun “Nizami” simli simfoniyası-
nın təfsiri də dramaturji dinamikliyi ilə  fərqlənir, Nizami möv-
zusundan ifadəli  şəkildə  bəhs edirdi. Konsertdə H.Berliozun 
“Roma karnavalı” uvertürası  və K.Sen-Sansın Fortepiano kon-
serti (solist F.Bədəlbəyli) yüksək virtuozluq və nyuansların zən-
ginliyi ilə səciyyələnirdi. Qeyd edək ki, o zaman gənc (hal-hazır-
da Azərbaycanın və SSRİ-nin Xalq artisti) F.Bədəlbəylinin Niya-
zi kimi təcrübəli və həssas musiqiçi ilə davamlı yaradıcılıq ünsiy-
yəti gələcəkdə Praqada və Lissabonda beynəlxalq müsabiqələrdə 
onun uğurlu çıxışlarının nəticələrinə öz təsirini göstərmişdi.
 
Niyazinin qastrol konsertlərindən bəhs edərkən onun üç dəfə 
Monqolustan Xalq Respublikasına (1963, 1966, 1967 illərdə) sə-
fər etməsini qeyd etmək zəruridir. Burada Niyazi konsertlərlə 
yanaşı böyük maarifçilik işi də aparmışdır. O, MXR-ın dövlət 
simfonik orkestri ilə birgə yaradıcılıq prosesində bədii və texno-
loji səciyyəli bir çox vacib məsələləri həll etdi. Niyazinin kömə-
yi ilə o zaman yeni təşkil olunmuş və az təcrübəli musiqiçilər-
dən ibarət olan MXR-ın Dövlət simfonik orkestri ilk xarici səfə-
rinin proqramını hazırladı. Proqrama Monqolustan bəstəkarları-
nın simfonik əsərləri, klassik rus, Qərbi Avropa və sovet musiqi 
nümunələri də daxil edilmişdi. 1966-cı ilin may ayında Niyazi 
Monqolustanın Dövlət simfonik orkestri ilə çox səmərəli işlə-
                                                 
1
 Kərimov S. Niyazi. B., 1982. s. 61. 

---

 
424
miş, Monqolustan dirijorlarına məsləhətlər vermiş, konsertlərdə 
çıxış etmişdi. O, monqol bəstəkarları Mordorjun, Damdin-Sure-
nin, Qonçik Sumlanın, Luvsanşaravın, Çulonun simfonik əsərlə-
rinin redaktəsində və nəşrə hazırlanmasında iştirak etmişdi. Hə-
min səfərləri xatırlarkən, Niyazi “Vışka” qəzetində  dərc olun-
muş  məqaləsində yazırdı: “Məni hər gün əhatə etmiş  səmimi 
mehribançılıq və dostluq mühiti məni  şair Badraanın sözlərinə 
“Azərbaycan və Monqolustan” mahnısını bəstələməyə ilhamlan-
dırdı. Bu mahnı konsertlərimiz zamanı ilk dəfə ifa edildi və din-
ləyicilər tərəfindən coşğunluqla qarşılandı”
1
. 
1967-ci ildə Niyaziyə Üzeyir bəy Hacıbəyov adına Azərbay-
can SSR Dövlət mükafatı təqdim edildi və o, Qırmızı Əmək Bay-
rağı ordeni ilə  təltif edildi. Bu, dirijorun coşğun ifaçılıq fəaliy-
yətinin, musiqiyə vurğunluğunun, geniş dinləyici kütlələrini mu-
siqiyə qovuşdurmaq istəyinin bariz surətdə dəyərləndirilməsi idi.  
1964-1967-ci illərdə Niyazinin ifa etdiyi simfonik konsertlə-
rini müəyyən mənada onun apardığı böyük musiqi təbliği işinin 
yekunu hesab etmək olar. Həmin proqramlar dirijorun bədii əqi-
dəsini və yaradıcılıq istiqamətini əks etdirirdi. 
Niyazi 1967-ci ilin noyabr-dekabr aylarında Parisdə sovet 
musiqisi və P.Çaykovskinin musiqisi festivalında, məşhur “Ko-
lonna” və Fransa radiosunun simfonik orkestrləri ilə uğurla çıxış 
etdi. İfa etdiyi proqrama Q.Qarayevin “Leyli və Məcnun” sim-
fonik poeması, “Don Kixot” simfonik qravürləri və Niyazinin 
“Rast” simfonik muğamı da daxil edilmişdir. 
Niyazi musiqi maarifçiliyi sahəsinə çox diqqət yetirirdi. Mü-
təmadi olaraq o, hər il, Azərbaycanın gənc nəsli, orta məktəb şa-
girdləri, ali məktəb tələbələri, ümumiyyətlə dinləyicilər üçün res-
publikanın müxtəlif şəhər və rayonlarında öncədən planlaşdırılmış 
abonement simfonik konsertlərini böyük həvəslə  həyata keçirirdi. 
Məsələn, 1968-ci ildə Niyazi abonement konsertlərini Sumqayıt şə-
hərində gerçəkləşdirdi. Niyazinin bütün fəaliyyətinin əsas məqsədi 
Azərbaycan xalqının estetik cəhətdən zənginləşməsinə, dünya mu-
                                                 
1
  Ниязи.  Монгольские    музыканты  перенимают  опыт    советских 
коллег//газета “Вышка”. 1963, 14 fevral. 

---