Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 9,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
419 ladzenin gözəl bədii tərtibatı bu tamaşada üzvi vəhdət təşkil edib, əsərin böyük həyati qüvvə kəsb etməsinə səbəb oldu. “Məhəbbət əf- sanəsi” tamaşasının yaradılmasına Niyazi də öz ilhamı ilə yardım et- di. O, kamil sənətkar kimi baletin musiqisinin gözəl təfsirini verdi. D.Şostakoviç bu barədə yazırdı: “… Musiqinin yozumunda və tama- şanın yaradılmasında Niyazinin diqqətəlayiq rol oynadığını qeyd et- mək lazımdır. O, orkestr ilə əsl yekdilliyə nail olmuş, həm hər bir alətin, həm də ümumən bütün kollektivin misilsiz ifasını təmin et- mişdir” 1 . “Məhəbbət əfsanəsi” baletinin ilk tamaşası ərəfəsində N.Hikmət demişdir: “Niyazi əla dirijorluq edir, böyük istedada və incə zövqə malik musiqiçidir. Onun rəhbərliyi altında Kirov (Mariin- ski) teatrının orkestri fövqəladə səslənir” 2 . Teatrşünas Y.Lutskaya isə yazmışdır: “Bu dirijorun sənətkarlığı heykəltəraşlığa bənzəyir. Bə- zən insana elə gəlir ki, musiqi heç yazılmamışdır, o bizim gözümü- zün qarşısında, dirijorun əllərinin amiranə hərəkəti ilə yaranır” 3 . Niyazi M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Opera və Balet teatrının direktoru və bədii rəhbəri kimi teatrın bir sıra vacib prob- lemlərinin həlli ilə də məşqul idi. Niyazi orkestrin və xorun tərkiblə- rini möhkəmləndirdi, solistlərin arasında iş bölgüsünü dəyişdirdi, is- tedadlı gəncləri baş partiyaların ifaçısı kimi tamaşalara cəlb etdi, te- atrda yeni tamaşaların hazırlanması məsələsini qaldırdı. Opera və ba- letlərin ideya-emosional mahiyyətinin düzgün əks etdirilməsi məsə- lələri Niyazinin başlıca vəzifəsinə çevrildi. Onun təşəbbüsü və bila- vasitə iştirakı ilə teatrda qısa zaman ərzində C.Verdinin “Trubadur”, İ.Dzerjinskinin “İnsanın taleyi”, İ.Məmmədovun “Tülkü və alabaş” operaları, A.Məlikovun “Məhəbbət əfsanəsi” baleti və başqa yeni ta- maşalar səhnəyə qoyuldu. Həmin tamaşalar musiqi ictimaiyyəti və tənqidçilər tərəfindən yüksək rəğbətlə qarşılandı. Teatrın repertu- arında J.Bizenin “Karmen” operası, P.Çaykovskinin “Yatmış gözəl” baleti də öz layiqli yerlərini tutdu. Niyazi tərəfindən J.Bizenin “Kar- men” operasına verilmiş yozum müəllif fikrini, əsərin musiqi drama- turgiyasını, mahiyyətini anlamağın və aşkara çıxarmağın gözəl nü- 1 Шостакович Д. Несколько слов о балете // газета “За советское искусство”. 1961, 4 апреля. 2 Kərimov S. Niyazi. B., 1982. s. 52. 3 Yenə orada. 420 munəsi idi. Dirijor bu operanın musiqisinin dramatik təzadlarını, psi- xoloji çalarları və təsirli lirizmini ən dolğun şəkildə dinləyicilərə çat- dırdı. P.Çaykovskinin “Yatmış gözəl” baletinin partiturasını da Ni- yazi böyük ilhamla açmışdı. O, baletin əsasına qoyulan folklordan qaynaqlanan nağılın ideya dərinliyini, lirikasını və fantastikasını, onun yüksək əxlaqi məzmununu aşkar etmişdi. Bu baletin yeni ta- maşası Niyazinin təfsirində özünün əla təcəssümünü tapmışdı. 1962-ci ilin iyul ayının 1-də Niyazi Leninqrad (Sankt-Peter- burq) Dövlət Akademik Opera və Balet teatrının balet truppası ilə birlikdə A.Məlikovun “Məhəbbət əfsanəsi” baletini Moskvada ke- çirilən Leninqrad incəsənəti günlərində Kremlin Qurultaylar sarayı- nın səhnəsində böyük uğurla nümayiş etdirdi. Həmin ildə Niyazi görkəmli violonçel ifaçısı S.Knuşevitski və pianoçu E.Malinin ilə birlikdə Çin Xalq Respublikasında Y.Qlinkanın, P.Çaykovskinin, S.Raxmaninovun, L.Bethovenin, A.Dvorjakın, A.Xaçaturyanın, Q.Qarayevin əsərlərindən ibarət olan səkkiz konsert verdi. 421 1963-cü il Niyazinin Türkiyə bəstəkarları və ifaçıları ilə sıx ya- radıcılıq və dostluq əlaqələrinin bağlanması ilə səciyyələnmişdir 1 . Əhməd Adnan Sayqun (1907-1991) və Ülvi Cemal Erkinin (1906- 1972) Bakıda keçirilən konsertlərinin ardından 1963-cü ilin sonla- rında Niyazi Türkiyə Cümhuriyyətinə səfər etdi, Ankara Dövlət simfonik orkestrinin, opera teatrının kollektivləri ilə uzunmüddətli yaradıcılıq ünsiyyətində oldu. Həmin ilin iyul-avqust aylarında Ni- yazi böyük hazırlıq işlərindən sonra M.F.Axundov adına Azərbay- can Dövlət Opera və Balet teatrının Tbilisidə qastrolları proqramı- na daxil olan “Koroğlu”, “Sevil”, “İldırımlı yollarla”, “Yeddi gö- zəl” və “Məhəbbət əfsanəsi” tamaşalarına dirijorluq edir. 1964-cü ilin ərzində Niyazi Moskvada Azərbaycan musiqisin- dən ibarət bir neçə konsert proqramları ilə çıxış edir. Burada o, F.Əmirovun yenidən redaktə etdiyi “Sevil” operasını Ümumittifaq radiosu solistlərinin, xorunun və simfonik orkestrinin ifasında rus dilində səsləndirir. Qastrol proqramlarına Q.Qarayevin “Yeddi gö- zəl”, A.Məlikovun “Məhəbbət əfsanəsi”, Ə.Bədəlbəylinin “Qız qa- lası” baletləri də daxil olmuşdur. Dünya şöhrətli balerina Maya Pli- setskaya bu konsertləri “böyük sənətkarın məharəti ilə fərəhli, hə- yəcanlı görüş” kimi adlandırdı 2 . Həmin ilin sentyabr ayında Leyp- siq konqreslər sarayında Niyazinin idarəsilə Leypsiq radiosunun simfonik orkestri L.Bethovenin Birinci simfoniyasını, P.Çaykov- skinin Altıncı simfoniyasını və Q.Qarayevin “İldırımlı yollarla” baletindən süitanı səsləndirdi. Bir neçə gün sonra isə P.Çaykov- skinin Altıncı simfoniyası, L.Bethovenin skripka konserti (solist Georq Qaray) və Q.Qarayevin “İldırımlı yollarla” baletindən süita ifa olundu. L.Bethovenin musiqisi Niyazinin təfsirində melodik xəttin ifadəliliyi, lazımi ritm və tembr nöqtələrinin seçilməsi, obraz müxtəlifliyi və digər mürəkkəb xüsusiyyətlərin həqiqi ustalıqla ye- rinə yetirilməsi baxımından xüsusi qeyd edilməlidir. Böyük uğurla keçən konsertlərdən sonra Leypsiq radiosunun rəhbərliyinin xahişi ilə Niyazi P.Çaykovskinin Altıncı simfoniyasının ifasını yazdırdı. Almaniyanın müxtəlif şəhərlərində qastrol səfərində olduğu zaman 1 Bu mövzuya ayrı bir bölüm həsr olunub (bax: s. 32). 2 “Правда” qəzeti, 1964, 7 iyun. Yüklə 9,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|