Microsoft Word Irevan-son redakte 05. 01. 2015. doc
Yüklə 2,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
180 Azərbaycandan nümayəndə seçilmişdir. Doktor Müctə- hidi onu ciddi alim və siyasətçi kimi dəyərləndirmişdir: "Mirzə Fəzləli ağa Mollabaşı Hacı Mirzə Əbdülkərim İrəvani-Təbrizinin oğlu idi. Onun atası Azərbaycanın fəzilət sahiblərindən olmuş və hicri-qəməri tarixi ilə 1294-cü ildə vəfat etmişdir. Hicri-qəməri tarixi ilə 1262-ci ildə Təbrizdə onun fars dilinin qrammatikasına aid risaləsi nəşr olunub. Bu şəxsin əruz vəzni və qafiyə sistemi haqqında da əsərləri də vardır. Mirzə Fəzləli ağa hicri-qəməri tarixi ilə 1272-ci ildə anadan olub və 1337-ci ildə müalicə olunmaq üçün Berlin şəhərinə getmiş və orada vəfat etmişdir. Mirzə Fəzləli ağanın çoxlu əsərləri var. Onun ən ka- mil əsəri "Hədayiqül-arifin"dir. Bu əsərdə o, bəzi ayə və surələri təfsir etmişdir. Müəllif öz şərhlərində şiələrin məşhur yeddi böyük kitabına - "Kafi", "Mən la yəhzər-əl fəqih", "Təhzib", "Estebsar", "Vafi", "Vəsail", "Bəhar"a istinad etmişdir. O, şeir yazmış, divan bağlamışdır. Əslən İrəvandan olan Mollabaşı tərcümə sahəsində də ciddi fəaliyyət göstərmişdir. Ümumiyyətlə, onun əs- li-nəsli irfan və təsəvvüfə bağlı olmuşdur. Şeyxiyyəçi- lər və şəriçilər arasında mübahisələr də olsa, Mollabaşı hər iki tərəf arasında etimad qazanmışdı. Birinci Məc- lisə seçkilər zamanı o, şeyxiyyəçilər tərəfindən vəkil seçilərək Tehrana göndərilib. Mirzə Fəzləli ağa fazil və alim bir insan idi. Onun bilik və zəkasnı iki böyük müasiri də təsdiqləmişdir. Bunlardan biri Seyid Həsən Tağızadə idi. O, "Kavə" qəzetində Mirzə Fəzləli ağanın fəzilətindən və yüksək elmi savadından söhbət açmışdır. Məhəmməd xan Qəzvini isə özünün iyirmi məqalədən ibarət avtobioq- rafik əsərində Berlində Mirzə Fəzləli ağa ilə görü- şündən və onun geniş zəkasından bəhs etmişdir. O 181 yazırdı: "Mirzə Fəzləli ağanın ərəb və əcəm ədəbiyyatı sahəsində heyrətamiz biliyə malik olduğunu gördüm". Mollabaşının nəsli Movləvi soyadını qəbul et- mişdir. Bununla da onlar irfana olan məhəbbətlərini bir daha təsdiq etmişlər. 1 Kəsrəvi Azərbaycan nümayəndələrinin, o cümlə- dən Mirzə Fəzləli ağanın Tehrana gəlişi barədə yazır: "Həmin gün Tehranda başqa bir şadyanalıq var idi. Dediyimiz kimi, o gün yeddi vilayətin nümayəndələri Tehrana gəlib çıxmışdı. Adamlar dəstə-dəstə küçələrə çıxır, gələnləri sevinc və sevgi ilə qarşılayırdı. Tehran özlüyündə nadir günlərindən birini yaşayırdı. Həmin dövrdə Azərbaycanın adı daha ucadan səslənirdi. Xalq yeddi vilayətin nümayəndəsinin gəlişini Məclis üçün qələbə hesab edirdi. Sənətkarlar darvazanın ağzında sıraya durmuşdular. Tehran camaatı nümayəndələr gə- lən kimi onların ayağının altında qurbanlar kəsdi. Hacı Sadıq adlı bir nəfər ucadan şüarlar səsləndirirdi. O, Azərbaycandan gələn nümayəndələrin ayağı altında kəsmək üçün iki yeniyetmə oğlunu gətirmişdi. Ağa Mirzə Fəzləli dedi: "Biz özümüz gərək bu iki növca- vanın qurbanı olaq. Bizim dövranımız keçib, biz nə ediriksə, onlar üçün edirik". 2 Məhəmmədəli şah tərəfindən Məclis top atəşinə tu- tulduqdan sonra Mirzə Fəzləli ağanın da mənzili qarət edildi. Yalnız çox-çox sonralar ədliyyə orqanı təşkil olunarkən o, Möhtəşəmüssəltənə Mirzə Həsən xanın dəvəti ilə onun üzvü oldu. Hicri-qəməri tarixi ilə 1326- cı ilin rəbiüssani ayının 5-də İran ədliyyə dövlətinin ədalət məhkəməsinin Mirzə Fəzləli ağaya göndərdiyi 1 Bax: Doktor Mehdi Müctəhidi. Məşrutə dövründə Azərbaycanın şəxsiyyətləri, səh.124 2 Ə.Kəsrəvi. İranın Məşrutə tarixi, səh.216 182 məktubda oxuyuruq: "Cümə günü... möhtərəm vücudi- şərifinizin ziyarətinə nail olmağı və bununla səadətə yetməyi öz həyatımızda ən yaxşı qənimət və sərmayə hesab edəcəyik". 1 O, hicri-qəməri tarixi ilə 1334-cü ildə müalicə üçün Avropaya səfər etdi və beş il orada yaşamalı oldu. Pet- roqrad, Stokholm, Hollandiya və Londona səyahət edərək, elmi, ədəbi, tarixi məsələlərə aid dərin məzmunlu bir "Səfərnamə" yazdı. Onun əsl iqamətga- hı və mənzili Berlində olub. O, iranlıların ədəbi cəmiy- yətinin üzvü idi... Aşağıdakı bir neçə beyt onun Berlində yazdığı "Novruziyyə" qəsidəsindəndir: Yenə Cəmşidin fərvərdin bayramı və novruzdur, Qoca dünyanın cavanlıq çağıdır. Uzaq insanların və sirr əhli olan dostların heç biri Bu məclisdə kədərli və qəmli olmamalıdır. Qəlyanları tez yandırın, ud və bərbətləri çalın! Ey piri muğan, bu gün bayram və şadlıq günüdür, Səndən bir işarə gəlməlidir ki, ləbinin şirinliyini bilək. Zamanı fövtə vermədən Cəmin yadigarı olan çərx dövr eləyir, Asimandan bayram mübarəkdarlığı gəlir: "Yaşasın İran və onun xalqının başı uca olsun!" Bütün iranlılar, onların dünyadakı dostları üçün Dövranın humayununu daim xöşbəxt və səadətmənd et. Elə et ki, bundan dünyaya pay düşsün. Ey bir olan Allah, bütün bu işləri ehtiyacsız et. 1 Qulamhüseyn Mirzə Saleh. Bohran-e demokrasi dər məcles-e əvvəl, səh.1 Yüklə 2,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|