_______________
Milli Kitabxana
________________
449
185
Örtmə öz qaşınla uca göyləri.
Göyləri qaş ilə örtmək - çox çətin, yaxud mümkün olmayan bir işə
girişmək deməkdir.
186
Mən qalib gəlsəm, kin coşduğu zaman
Ataram gizlənən şahı ortadan.
Yəni sən dünyanı tutmuş bir padşahsan, mən cuşə gəlib səni yıxsam, Yer
kürəsini yıxmış olaram.
187
Qarınca düşərsə parlaq bir tasa,
Bir çarə düşün, güc iş görməz yoxsa.
Yəni sürüşkən bir qaba qarışqa düşəndə onu bir çöp, bir samanla oradan
xilas etmək lazımdır, yoxsa zor ilə onu tutmaq istəsən əzilib məhv olar.
188
Padşah da yuxuya tez hazırlandı,
Dörd ünsür də yatdı, qapı bağlandı.
Dörd ünsür - dünya və dörd divar;
qapı - burada qapının iki tayına
bənzədilən iki göz qapağı. Yəni padşah dörd divar arasında gözlərini qapayıb,
yuxuya daldı.
189
Günəşin əlində bir narınc vardı,
Fələk narıncının başını yardı.
Narınc – Günəş, Günəş kürəsi. Yəni Günəş çıxdı, üfüqü qan rəngli
şəfəqlə boyadı.
190
Lacivərdə şəncərf vurunca dövran
Samur sarı tülkü doğdu o zaman.
Yəni şəfəq keçib, havalar qatı maviyə çalanda qara gecədən sarı ay
doğuldu.
191
Nəğməyə başladi pəriüzlülər,
Günəş mehreganda daha xoş gələr.
Mehregan - mehr iranlılarin qədim təqvimi üzrə aylardan biri, payızın
birinci ayıdır. Mehregan həmin ayın on altıncı günüdür ki, farslar bu günü
böyük bayram edərlər; payızda gecə və gündüzün bərabər olması.
192
Göy soyuq, Günəşin xeyməsi ocaq,
Yer quru, Cəmşidin yastığı yumşaq.
Yəni havanın soyuqluğundan yer buz bağlamışdı, quru idi. Lakin
İskəndərin səxavəti və Cəmşid kimi ucalığı ilə soyuq qışda çadır isti, yastıq
yumşaq olmuşdu.
193
Günəş Dəlv bürcündən çıxdı qırağa,
Girdi Hut bürcünə balıq tutmağa.
_______________
Milli Kitabxana
________________
450
Ulduzşünaslıqda Dəlv bürcü Günəşin "ev"lərindən biri sayılır. Günəş bu
bürcə yanvar ayında girir.
Hut, yəni
Balıq və ya
Su bürcünə isə Günəş fevral
ayında girir. Yəni bu məclis düzələn zamanda il yanvardan fevrala keçirdi.
_______________
Milli Kitabxana
________________
451
194
Buzlamış ceyranın kabablıq budu,
Suların bağrına hey duz vururdu.
Yəni ceyranlar qışın bərk soyuğundan donub ölmüş, buz bağlamış və
suyun bağrı onların halına yanmışdı. Demək, ceyranlar odda deyil, suda
kabab olmuşdu.
195
Buludlar o qədər sıx kafur saçmış.
Çinarın qolları ağ çiçək açmış.
Burada kafur sözü qar mənasında işlənmişdir. Yəni çinarın budaqları
qardan ağ çiçək açmışdı.
196
Ya qoca insafsız, rəhmsiz məcus
Əmr etmiş həbəşi qarət etsin rus.
Yeni od yandıran qoca atəşpərəst həbəşin qaranlığını - kömürü rusun
qırmızılığına - oda qarət etdirdi.
197
Muğ arpa yerinə əkmiş ərğəvan,
Bənövşə düşürmüş biçdiyi zaman.
Yəni muğ (atəşpərəst) arpa əvəzinə ərğəvan əkmiş və bənövşə rəngində
gül biçilmişdir. Ağacın yanmasına işarə olunur.
198
Katibin dalından göyərmiş qələm,
Barmağında müşkin qələmlər möhkəm.
Burada katib manqal, onun barmaqlarında tutduğu manqalın içində olan
qara kömür lülələri mənasında işlənmişdir.
199
Reyhanla bəzənmiş saxsı güldandır,
Ancaq bu, meşədən çıxan reyhandır.
Saxsı güldan - burada saxsıdan qayrılmış manqal, onun reyhan gülləri də
manqalın içindəki odlardır. Meşədən çıxan reyhan - kömürdən əmələ gələn
odlar deməkdir.
200
Ey saqi, qırmızı süddən ver ki hər
Civəyə əks etsə, ona can verər.
Ver mənə, dönmüşdur qanım civəyə,
Söz düzüm dırnaqdan keçən riştəyə.
Dırnaqdan keçən riştə - zərif keçi tükündən
və ya yundan əldə əyrilmiş
iplikdir ki, bu, baş barmağın uzadılmış dırnağından keçirilib əyirilir. Belə
iplik cəhrə ipliyindən daha incə və saf olur. Mətnin mənası: "Ey saqi, o
qırmızı süd olan şərabdan mənə ver ki, sarılıq xəstəliyinə tutulanlar onu civə
kimi içərkən rəngləri qan kimi qızarır. Mən bu saat qəmdən qana dönmüş
titrəyən civəyə bənzəyirəm, dərdimi sözün dırnaqdan keçən incə və saf
ipliyinə düzürəm".
201
Elə ki İskəndər çadırı qurdu,