_______________
Milli Kitabxana
________________
452
Quldurlar çadırı yuxarı vurdu.
Yəni quldurlar baş qaldırıb, ona itaətsizlik etdilər.
_______________
Milli Kitabxana
________________
453
202
Sürmədən Günəş mil çəkdi gözünə,
Batdı bir al gövhər Nil dənizinə.
Burada Günəş gözə bənzədilir. Yəni göyün gözü olan Günəş gecənin
sürməsindən çəkdi, özünü onun qaranlığı ilə gizlətdi, göyün mavi dənizinə
batıb getdi - Günəş batdı, gecə düşdü.
203
Onda çöl xalqının axınlarından
Rahatlıq içində dincələr xəzran.
Xəzran - yəni xəzərlilər. Xəzər dənizinin şimal-qərbində və Volqa
çayının hər iki sahilində yerləşən türk qəbilələrindən biri olmuşdur.
204
Gündüz qarğa rəngli qara gecədən,
Çıxmış Zəngibardan kafur kimi şən.
Burada ağlıq mənasını verən kafur Zəngibarda və Həbəşistanda istehsal
edilir. Yəni səhər açılmışdı.
205
Yaşıl donlu tovuz humay quşundan
Ağ parlaq sümüyü qapdığı zaman...
Yaşıl donlu tovuz - göy, səma;
humay quşu - günəş;
ağ parlaq sümük -
sübh, səhər deməkdir. Yəni göy Günəşdən sübhü aldı, - səhər açıldı.
206
Nəfsinin ağacı yamyaşıl durur,
Başını burmadan, başını sən bur!
Yəni həvəs və ehtiras sənin qapında durmuşdur. O sənə qalib gəlmədən
sən ona qalib gəl - nəfsini öldür.
207
İndi ki, zəfəran yemədən şadsan,
Yemə zəfəranı, ölərsən, inan!
Zəfəran yemək, deyilənə görə, adamı gülməyə sövq edir. Burada zəfəran
bu cəhətdən şərabla müqayisə edilir və zəfəran sözü altında şərab nəzərdə
tutulur. Yəni əgər şərab içmədən şadsan, kefin yaxşıdırsa, onda şərab içmə,
çünki sərxoşluqdan və lüzumsuz yerə çox gülməkdən məhv ola bilərsən.
208
O ceyran otaran çobanlar belə
Çomağın yerinə ox almış ələ.
Yəni çobanlar da çobanlıq ağacını atıb, əllərinə silah almışlar, yollarından
azmışlar.
209
Kiçikdən ən böyük bir fitnə doğur,
Hər qurdun sümüyü ayağa oxdur.
Deyirlər, qurd topuğunun sümüyü zəhərli olur. Beytin mənası: xırda bir
şeydən çox vaxt böyük bir ziyan baş verə bilər. Qurd topuğunun bir sümük
qırıntısı ayağa batsa, bir oxun başı qədər yara salıb əzab verər.
210
Bənzər o dastana bu tac, taxt, ordu,
"Hindudan sərvəti çalar bir hindu".
_______________
Milli Kitabxana
________________
454
Yəni mənim bu taxt-taca malik olmağını "Bir hind oğrusunun paltarını
başqa bir hind oğrusunun oğurlaması" hekayəsinə bənzər.
211
Önünə çıxarkən bir atəşkədə
Ondan buz yaratdı atəşpərəstə.
Yəni bütün atəşkədələri dağıdıb xaraba qoydu.
212
Orada bir bahar vardı qəlb açan,
Güllərin dimağı acıydı ondan.
Burada bahar - atəşkədə mənasındadır. Yəni orada bir atəşkədə vardı ki,
qızıl gül onun rənginə paxıllıq etdiyindən acı olmuşdu. Qızılgülün dadı acı
olur.
213
Hurini cənnətdən atdı dişarı,
Qovdu cəhənnəmə dost olanları.
Yəni hurilər yaşayan cənnəti hurisiz qoyub, hurilərini dağıtdı, cəhənnəm
əhli olanları da cəhənnəmdən qovdu. Burada cənnət - atəşkədə, huri - od,
cəhənnəmə dost olanlar - muğlardır.
214
Saqi, ver ərinmiş o saf qızıldan,
Qırmızı kükürdü odur doğuran.
Qırmızı kükürd - əski kimyagərlərin fikrincə, elə bir maddədir ki, hər
hansı maddəyə vurulsa qızıla çevirər.
215
Mənə ver, dərmantək tutiya edim,
Misimi onunla kimiya edim.
O iksiri mənə ver ki, mis vücudumu onunla qızıla döndərim.
216
Ulduzu ona yar olduğu gündə.
Yəni bəxti açıldığı, xoşbəxt olduğu zaman.
217
Uca fil başına kəmənd atım mən,
Qandan bixi-ruyən çıxarım nildən.
Bixi-ruyən - boyaqçılarm işlətdiyi qırmızı kök, nil isə Hindisanda bitən
qara otdur.
Beytin mənası: Hindistanda o qədər qan töküm ki, qara ot (nil) əvəzinə
qırmızı boya kökü bitsin.
218
Örtülü sərvətə növbət gəlincə,
Hinddə Çin çinisi göründü incə.
Örtülü sərvət - Keydin qızı deməkdir. Yəni əsmər gözəllər ölkəsi olan
Hindistandan Çinin ağ gözəli göründü.
219
Baş vermiş arpadır müşkin buğdadan,
Deyil buğda, deyə, boz arpa satan.