_______________
Milli Kitabxana
________________
445
Səddə - Novruza əlli gün qalmış iranlıların bayram etdiyi gündür; güya
od bu gün tapılmışdır. Atəşpərəstlik dininin banisi Zərdüştün iradəsi ilə
keçirilən bu bayramda od yaxıb şənlik edərlər.
_______________
Milli Kitabxana
________________
446
168
Zöhrətək Babildə parladı öncə.
Haruti kəsləri təmizləyincə.
Mifologiya üzrə, Zöhrə ulduzu sehr və cadu hamiyəsi sayılır. Haruti
kəslər - Harutun ardınca gedənlərdir. Harut və Marut - Babilə göndərilmiş
iki mələkdir. Onlar Zöhrəyə uyub sehrbazlığa başlamış və buna görə də
cəzalandırılmış, Babil quyusunda asdırılmışlar.
169
Hirbüdün
oduna soyuq su tökdü,
Çox hirbüd belini ikiqat bükdü.
Hirbüd - atəşkədə xidmətçisidir.
Beli ikiqat bükmək - məğlub olmaq
deməkdir.
170
Əjdaha görüncə gəlir Bəlinas.
Bildi ki, şüşəni qıracaq almas.
Almasın xassəsi şüşəni kəsməkdir. Yəni o əjdaha kimi görünən qız
Bəlinası gördükdə bildi ki, sehrinin şüşəsinə doğru almas gəlir. Demək,
Bəlinas ona qalib gələcəkdir.
171
Mişku - hərəmxana.
172
Qızıldan yazılsın gərək bu sözlər:
"Çarvadar əkəni dəvəçi biçər".
Çarvadarla dəvəçi eyni rütbədə və eyni hüquqdadırlar. Birinin əkdiyini
ona bərabər və tay olan ikincisi biçə bilər.
173
Gecə al günəşdən düyümü dəldi,
Şəfəqin əlinə bir əqiq gəldi.
Onu da uddu Busəhaq firuzə,
Busəhaqlara bax, ilişdi sozə.
Busəhaq - İranın Nişabur şəhərindəki firuzə mədənlərindən birinin adıdır
ki, ondan çıxan firuzəyə Busəhaq deyirlər. Əqiq - burada qırmızı deməkdir,
axşam şəfəqinə işarə olunur. Günəş qırmızı qızıldan düyümlənmiş böyük bir
düyüm kimi almır; gecə bu düyümü açır, açıldıqca ondan şəfəq doğur, sonra
gecə şəfəqin qırmızılığını Busəhaq Firuzənin göy rəngi ilə dəyişdirir, şəfəq
də çəkilir, səmai göy olur.
Burada Günəş düyümünün açılması, şəfəq əqiqinin görünməsi, sonra
qırmızının göylə örtülməsi - İskəndərlə Rövşənəyin zifaf gecəsindəki
vəziyyətini təsvir edir.
174
Ondan başqa hər kəs adını çəkər,
Saçıntək başları kəmərə dəyər.
Yəni İskəndərdən başqa kim səninlə evlənmək fikrinə düşsə, o öz başını
daşa vurar, boş qayıdar.
175
Səhər çöhrəsindən pərdə atarkən,
_______________
Milli Kitabxana
________________
447
Həbəşə bac üçün dağ çəkdi Xütən.
_______________
Milli Kitabxana
________________
448
Xütən - burada gün, həbəş isə gecə deməkdir. Dağ çəkdi - yəni Günəşi
parlatdı.
176
Fələk dəvəsini sürətlə sürür,
Ondandır ki, gündə bir oyun doğur.
Yəni dünyanın işləri tez-tez dəyişilir, bu gün sülh ilə, sabah dava ilə keçir.
177
Kəyan ovlağıdır əcəm torpağı,
Orda bir vəhşidir yadlar ayağı.
Yəni İran Keylərin qəbiristanıdır. Orada yabancılar gəldi-gedərdir. Onlar
burada çox qala bilməzlər.
178
Dövran gümüş teştin ağzını açdı.
Qara qarğa qızıl yumurta saçdı.
Gümüş teşt - səhər, qara qarğa - gecə, qızıl yumurta isə Günəş
deməkdir. Yəni səhər oldu, gecənin qoynundan Günəş doğdu.
179
Qoca möbidlərsə tarix boyunca
Yumurta və teştdən demiş doyunca.
Yumurta və teşt - burada astronomiyaya işarədir. İranda
möbidlər, yəni
Zərdüşt dini ruhaniləri, bunların köməyi ilə guya qeybdən xəbər verərdilər.
180
Yaxşıdır hər falı xeyr işə yormaq,
"Rux"u yox, oyunda "şahrux"u vurmaq.
Yəni insan çətinliyə düşəndə ümidsiz olmamalı, əksinə, cəsarətlə
mübarizəyə atılmalıdır.
Şahrux - şahmat oyununda elə bir gedişdir ki, bununla eyni zamanda da
şah qaçırılır və fil də vurulur. Rux - şahmatda top fiqurudur.
181
İskəndər əmr etdi, cavab olaraq,
Məktublar müşk ilə yazılsın ancaq.
Yəni İskəndər hər ölkədən ona müraciət edənlərə müsbət cavab verdi,
sülh və xeyirxahlıq bildirdi.
182
İstədi büsatı İranda qursun,
Ərəb də bu yolda ona baş vursun.
Yəni şahlığını İranda etsin, eyni zamanda Ərəbistan da ona tabe olsun.
183
Təvaf işlərindən azad olaraq,
Basaraq Yəmənin gönünə ayaq.
Yəni Kəbəni (bütxanəni) ziyarət şərtlərini yerinə yetirdikdən sonra,
Yəmənin məşhur qiymətli dərilərini ayağı altına saldı, onlara sahib oldu.
184
Şəbdizə vurunca gündüz qızıl nal,
O dünya günəşi atlandı dərhal.
Şəbdiz - gecə;
qızıl nal - Günəş;
dünya günəşi - İskəndər deməkdir. Yəni
səhər olcaq İskəndər atına mindi.