Microsoft Word isk?ND?Rnam?-S?R?Fnam?-nizami doc

_______________  

Milli Kitabxana

  ________________ 

445 

 

Səddə - Novruza əlli gün qalmış iranlıların bayram etdiyi gündür; güya 

od bu gün tapılmışdır. Atəşpərəstlik dininin banisi Zərdüştün iradəsi ilə 

keçirilən bu bayramda od yaxıb şənlik edərlər. 

 

---

_______________  

Milli Kitabxana

  ________________ 

446 

 

168

                                   Zöhrətək Babildə parladı öncə. 

                                         Haruti kəsləri təmizləyincə. 

Mifologiya üzrə, Zöhrə ulduzu sehr və cadu hamiyəsi sayılır. Haruti 

kəslər - Harutun ardınca gedənlərdir. Harut və Marut - Babilə göndərilmiş 

iki mələkdir. Onlar Zöhrəyə uyub sehrbazlığa başlamış  və buna görə  də 

cəzalandırılmış, Babil quyusunda asdırılmışlar. 

169 

                                                  

Hirbüdün oduna soyuq su tökdü, 

                                         Çox hirbüd belini ikiqat bükdü. 

Hirbüd - atəşkədə xidmətçisidir.  Beli ikiqat bükmək - məğlub olmaq 

deməkdir. 

170 

                                                

Əjdaha görüncə gəlir Bəlinas. 

                                        Bildi ki, şüşəni qıracaq almas. 

Almasın xassəsi  şüşəni kəsməkdir. Yəni o əjdaha kimi görünən qız 

Bəlinası gördükdə bildi ki, sehrinin şüşəsinə doğru almas gəlir. Demək, 

Bəlinas ona qalib gələcəkdir. 

171

  Mişku - hərəmxana. 

172

                                 Qızıldan yazılsın gərək bu sözlər: 

                                       "Çarvadar əkəni dəvəçi biçər". 

Çarvadarla dəvəçi eyni rütbədə  və eyni hüquqdadırlar. Birinin əkdiyini 

ona bərabər və tay olan ikincisi biçə bilər. 

173

                                  Gecə al günəşdən düyümü dəldi, 

                                         Şəfəqin əlinə bir əqiq gəldi. 

                                        Onu da uddu Busəhaq firuzə, 

                                        Busəhaqlara bax, ilişdi sozə. 

Busəhaq - İranın Nişabur şəhərindəki firuzə mədənlərindən birinin adıdır 

ki, ondan çıxan firuzəyə Busəhaq deyirlər. Əqiq - burada qırmızı deməkdir, 

axşam şəfəqinə işarə olunur. Günəş qırmızı qızıldan düyümlənmiş böyük bir 

düyüm kimi almır; gecə bu düyümü açır, açıldıqca ondan şəfəq doğur, sonra 

gecə  şəfəqin qırmızılığını Busəhaq Firuzənin göy rəngi ilə  dəyişdirir,  şəfəq 

də çəkilir, səmai göy olur. 

Burada Günəş düyümünün açılması,  şəfəq  əqiqinin görünməsi, sonra 

qırmızının göylə örtülməsi - İskəndərlə Rövşənəyin zifaf gecəsindəki 

vəziyyətini təsvir edir. 

174

                                     Ondan başqa hər kəs adını çəkər, 

                                            Saçıntək başları kəmərə dəyər. 

Yəni İskəndərdən başqa kim səninlə evlənmək fikrinə düşsə, o öz başını 

daşa vurar, boş qayıdar. 

175

                                      Səhər çöhrəsindən pərdə atarkən, 

---

_______________  

Milli Kitabxana

  ________________ 

447 

 

                                            Həbəşə bac üçün dağ çəkdi Xütən. 

 

---

_______________  

Milli Kitabxana

  ________________ 

448 

 

Xütən - burada gün, həbəş isə gecə deməkdir. Dağ çəkdi - yəni Günəşi 

parlatdı. 

176

                                  Fələk dəvəsini sürətlə sürür, 

                                        Ondandır ki, gündə bir oyun doğur. 

Yəni dünyanın işləri tez-tez dəyişilir, bu gün sülh ilə, sabah dava ilə keçir. 

177 

                                                   

Kəyan ovlağıdır əcəm torpağı, 

                                          Orda bir vəhşidir yadlar ayağı. 

Yəni İran Keylərin qəbiristanıdır. Orada yabancılar gəldi-gedərdir. Onlar 

burada çox qala bilməzlər. 

178 

                                                

Dövran gümüş teştin ağzını açdı. 

                                        Qara qarğa qızıl yumurta saçdı. 

Gümüş teşt - səhər,  qara qarğa - gecə,  qızıl yumurta isə Günəş 

deməkdir. Yəni səhər oldu, gecənin qoynundan Günəş doğdu. 

179

                                 Qoca möbidlərsə tarix boyunca 

                                        Yumurta və teştdən demiş doyunca. 

Yumurta və teşt - burada astronomiyaya işarədir. İranda möbidlər, yəni 

Zərdüşt dini ruhaniləri, bunların köməyi ilə guya qeybdən xəbər verərdilər. 

180

                                 Yaxşıdır hər falı xeyr işə yormaq, 

                                       "Rux"u yox, oyunda "şahrux"u vurmaq. 

Yəni insan çətinliyə düşəndə ümidsiz olmamalı,  əksinə, cəsarətlə 

mübarizəyə atılmalıdır. 

Şahrux - şahmat oyununda elə bir gedişdir ki, bununla eyni zamanda da 

şah qaçırılır və fil də vurulur. Rux - şahmatda top fiqurudur. 

181

                                 İskəndər əmr etdi, cavab olaraq, 

                                       Məktublar müşk ilə yazılsın ancaq. 

Yəni  İskəndər hər ölkədən ona müraciət edənlərə müsbət cavab verdi, 

sülh və xeyirxahlıq bildirdi. 

182

                                 İstədi büsatı İranda qursun, 

                                       Ərəb də bu yolda ona baş vursun. 

Yəni şahlığını İranda etsin, eyni zamanda Ərəbistan da ona tabe olsun. 

183

                                 Təvaf işlərindən azad olaraq, 

                                       Basaraq Yəmənin gönünə ayaq. 

Yəni Kəbəni (bütxanəni) ziyarət  şərtlərini yerinə yetirdikdən sonra, 

Yəmənin məşhur qiymətli dərilərini ayağı altına saldı, onlara sahib oldu. 

184

                                Şəbdizə vurunca gündüz qızıl nal, 

                                      O dünya günəşi atlandı dərhal. 

Şəbdiz - gecə; qızıl nal - Günəş; dünya günəşi - İskəndər deməkdir. Yəni 

səhər olcaq İskəndər atına mindi. 

---