Microsoft Word kapak doc Ankara üNİversitesi

 
109
  
 
 
 
 
Şekil 9.1 Bayramhacılı bölgesi sıcak suların oluşum modelini gösteren blok diyagram 

---

 
110
 
  
 
 
Şekil 9.2 Tekgöz ve Çiftgöz kaynak alanı sıcak suların oluşum modelini gösteren blok diyagram 
 

---

 
111
Miyosen’den günümüze kadar etkinliğini sürdürmüş olan volkanizma da sıcak sular 
üzerinde  ısıtıcı etki yapmaktadır. Ayrıca tarihsel çağlara kadar etkinliğini sürdürmüş 
olan Erciyes volkanizmasını besleyen mağma haznesinin de henüz soğumamış olması 
muhtemeldir. 
 
İncele alanında bulunan mağmatik ve volkanik kayaçların da radyoaktivite ile  bölgede 
sıcak suların  ısınmasına katkıda bulunabilecekleri düşünülmektedir. Bu görüşten yola 
çıkarak kayaç jeokimyası analiz sonuçları Raybach ve Buntebarth (1982) tarafından 
önerilen formülle değerlendirilmiş ve elde edilen sonuçlar Çizelge 9.1’de sunulmuştur. 
 
A = ρ(9,52Cu + 2,56C
Th
 + 3,48C
K
) x 10
-5
 
 
A : 
Isı üretim oranı (µW/m
3
) 
ρ : 
Yoğunluk (kg/m
3
, bazaltlar için ortalama 2,71g/cm
3
, siyenitler için 2,685g/cm
3
 
kabul edilmiştir) 
C
u
 
: Uranyum içeriği (ppm) 
C
Th : 
Toryum içeriği (ppm) 
C
K
 
: Potasyum içeriği (%) 
 
Buradan elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde bazaltlar için ortalama 0,31µW/m
3
, 
siyenitler içinse 0,56 µW/m
3
 değerleri elde edilmiştir. Bu değerler Japonya’nın 
güneybatısında bulunan granitlerde Tohru et al. (2001) atarafından elde edilen 1,5 
µW/m
3
’lük değerden oldukça düşük görünmektedir. Ancak yüzey örneklerinden elde 
edilen bu değerlerin derinlere doğru artması beklenmektedir.  
 
Kızılırmak Fay Kuşağı’nın yanında yer alan inceleme alanı, bunun yanında Orta 
Anadolu Fay kuşağının Ecemiş segmentinin de bölgede etkinliği gözlenmektedir. Bu 
tektonik etkiler bölgedeki kayaçlarda faylanmalar gelişmesine neden olarak sıcak sulara 
ev sahipliği yapan kayaçların geçirimliliklerini arttırdıkları gibi rezervuarda ısınan 
suların yüzeye çıkışına da yardımcı olmaktadır. Kızılırmak Fay Kuşağı tarafından 
denetlenen Kızılırmak’ın kenarında yer alan kaynak alanlarından, Bayramhacılı kaynak 
alanında Kızılırmak Fay kuşağına paralel ve yarı paralel bir çok fay bulunmakta ve bu 

---

 
112
sıcak su kaynakları faylar üzerinde oluşmaktadır. Tekgöz kaynağı da doğrudan 
Kızılırmak Fayı ile ilişkili faydan çıkış gösterirken Çiftgöz kaynakları birbirini kesen 
fayların kesişim noktasından yüzeye erişmektedir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
113
10. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 
          
Tez çalışması kapsamında Kayseri ili, Himmetdede ilçesi sınırlarında bulunan 
Bayramhacılı, Tekgöz ve Çiftgöz sıcak ve mineralli sularının hidrokimyasal 
değerlendirmeleri yapılmıştır. Kaynakların hidrokimyasal özelliklerinin ortaya 
konmasında su kimyası, kayaç kimyası, oksijen ve hidrojen izotop verileri, bölgenin 
jeolojik ve tektonik yapısı göz önünde bulundurulmuştur.  
 
Sıcak kaynakların oluşumunda bölgede temeli oluşturan mermerler, mermerlere 
sokulum yapan siyenitik kayaçlar, bölgede uzun bir jeolojik dönem için etkin olmuş 
volkanizmanın ürünleri, bölgenin tektonik ve jeodinamik yapısı etkin rol oynamaktadır. 
 
Hidrokimyasal analizlerle sıcak suların 46,5ºC (Bayramhacılı sıcak ve mineralli suları) 
ile 33,5ºC (Çiftgöz sıcak suları) arası  sıcaklıklarla yüzeye ulaştıkları, Bayramhacılı 
kaynak alanında 1527-1830 µS/cm, Tekgöz ve Çiftgöz kaynak alanlarında ise 596-588 
µS/cm gibi nisbeten düşük elektriksel iletkenliklere sahip oldukları, TDS’lerin de 
bunlara paralel olarak Bayramhacılı kaynaklarında 1072,5-1280 mg/l aralığında 
mineralli özellik gösterirken, Tekgöz ve Çiftgöz kaynak alanlarında 411,5-414,6 mg/l 
ile mineralli olmadıkları saptanmıştır.   
 
Su tipleri, Bayramhacılı kaynak alanına ait sıcak ve mineralli suların Ca-Na-HCO
3
-Cl, 
Tekgöz ve Çiftgöz sıcak sularının Ca-Mg-HCO
3
, Kızılırmak Nehri’nden alınan 
örneklerin ise Ca-Na-SO
4
-Cl karakterli oldukları saptanmıştır. Bayramhacılı köyü 
civarındaki soğuk su numunelerinin su tipleri ise genel olarak  Ca-Mg-Na-HCO
3
-SO
4
 
gibi geniş bir iyon aralığındadır.  
 
Bayramhacılı, Tekgöz ve Çiftgöz kaynaklarının hazne kayacını, tektonizmadan yoğun 
olarak etkilendiği süreksizlik ölçümleriyle de ortaya konmuş olan mermerlerin 
oluşturduğu, Bayramhacılı bölgesinde siyenitlerin de kırıklı-çatlaklı  kısımlarının 
rezervuar karakteri taşıdıkları, Tekgöz ve Çiftgöz kaynak alanlarında ise bu görevi 
gerek oluşumları  sırasında kazandıkları soğuma, akma yapılarıyla gerekse tektonizma 
etkisiyle ortaya çıkan kırıklı-çatlaklı yapıları nedeniyle bazaltlar görmektedir. Bu 

---

 
114
nedenledir ki Bayramhacılı sıcak ve mineralli sularında ikincil katyon Na
+
 iken, Tekgöz 
ve Çiftgöz sıcak sularında Mg
+2
’dir. Sularda ortaya çıkan SO
4
-2
 derişimlerinin ise aslen 
Ürgüp formasyonun jips, anhidritli seviyeleri olmak üzere muhtemelen Kızılırmak 
Nehri’nden de kaynaklandığı düşünülmektedir.  
 
Hidrojen ve oksijen izotopu verilerine göre sıcak suların tümü meteorik kökenli olup 
yağıştan beslenmektedirler. δ
18
O-δ
2
H diyagramında Bayramhacılı numunelerinin 
meteorik su doğrusundan gösterdikleri sapmalar su-kayaç etkileşiminden 
kaynaklanmaktadır. Bayramhacılı sıcak ve mineralli sularının Tekgöz ve Çiftgöz sıcak 
sularına göre daha derin dolaşımlı oldukları ve akiferde kalış sürelerinin daha uzun 
olduğu belirlenmiştir.  
 
Silis jeotermometre uygulamasına göre, Bayramhacılı kaynak alanında yaklaşık 84°C, 
Tekgöz ve Çİftgöz kaynak alanlarında ise 75°C’ye varan rezervuar sıcaklıkları elde 
edilmiştir.  
 
Sıcak sular genel olarak kalsit, dolomit ve kuvarsa aşırı doygun, anhidrit, florit, jips, 
halit, talk ve vitherite göre ise doygun değildir. Bunlara ek olarak Bayramhacılı 
örneklerinin  aragonit, barit ve kalsedonca da aşırı doygun olduğu saptanmıştır.  
 
 
Petrografi incelemelerinde sıcak sularla ilişkili oldukları düşünülen tüm litolojilerde 
hidrotermal etkinliğin izleri tespit edilmiştir. Tamamen kalsit kristallerinden oluşan 
mermerlerin kırık ve çatlaklarında demir ve karbonat çökelleri saptanmıştır. 
Bayramhacılı köyü civarında yüzeylenen siyenitlerde ise yoğun olarak killeşme, 
serisitleşme, karbonatlaşma, silisleşme saptanmış, süreksizliklerde karbonat çökelleri ve 
opak mineral oluşumları gözlenmiştir. Hidrotermal ayrışmanın en yoğun olarak 
gözlendiği litolojiler ise bazaltlardır ki olivin/piroksen bazalt karakterinde olan bu 
kayaçların yer yer tamamen killeşip, karbonatlaştıkları belirlenmiştir. Özellikle 
hidrotermal etkinliğin yüksek olduğu kesimlerde plajioklazların ve kayacın hamurunun 
tamamen serisitleşip, killeştikleri, olivinlerin ise iddingsitleştikleri gözlenmiştir. 
Kayacın gaz boşlukları ve süreksizlikleri ise yoğun olarak karbonatla dolmuştur. Yine 

---