Microsoft Word kapak doc Ankara üNİversitesi

 
91
8.1.4 Travertenler 
 
Daha çok Bayramhacılı ve Çiftgöz kaynak alanlarında olmak üzere inceleme alanında 
eski ve yeni su çıkış noktalarını  işaret eden traverten çökelleri mevcuttur. Arazide 
genellikle sert ince lamina yapıları göstermekte ve %5 oranında boşluk içermektedir. Bu 
boşluklar yer yer rekristalize kalsitlerce doldurulmuştur. Travertenler gösterdikleri 
makroskobik doku ve mineralojik topluluklar göz önünde bulundurularak sıcak ve 
soğuk su travertenleri olmak üzere 2 gruba ayrılmıştır. Sıcak su travertenlerinde kokeyt 
lamina yapısı hakim ve genel olarak kalsit ve aragonitin yanında ankerit ve limonit 
içermektedir. Soğuk su travertenleri nisbeten daha masif bir doku ve daha az değişken 
mineral topluluklarından oluşmaktadır. 
 
Genellikle aragonit ve kalsit kristallerinden oluşan travertenlerden sıcak su oluşumları 
karbonat hamurundan ibaret görünmekte ve boşluklu yapıdadır (Şekil 8.5). Nispeten 
daha soğuk ve homojen koşullarda oluştuğu düşünülen travertenler ise orta-iri kristalli 
kalsit ve aragonit minerallerinden oluşmaktadır (Şekil 8.6.a). Işınsal yapı sergileyen 
aragonitlerde sfeluritik doku da izlemek mümkündür (Şekil 8.6.b). Daha çok sıcak su 
travertenlerinde gözlenen boşluklar  genellikle ikincil çökellerce doldurulmuşlardır. Bu 
çökelleri genellikle nispeten düşük sıcaklıklı akışkanlardan çökelmiş ikincil karbonat 
çökelleri iken yer yer de opak minerallerden ibarettir (Şekil 8.7). 
 
 
Şekil 8.5 Travertenlerde gözlenen ince karbonat hamurnun 2. nikol mikrofotogramı 

---

 
92
   
 
(a) 
 
 
 
 
    (b) 
Şekil 8.6 Nisbeten soğuk ve homojen koşullarda oluşmuş travertenlerin mikrofotografı 
(2. nikol) 
 
 
Şekil 8.7 ince karbonat minerallerinden oluşan travertenlerin boşluklarında çökelmiş 
ikincil karbonatların mikrofotografı (2. nikol) 
 
 

---

 
93
8.2 Jeokimya Çalışmaları 
 
Gerek arazi gözlemleri, gerek su kimyası gerekse petrografi çalışmaları sonucunda 
bölgedeki sıcak suların, kısmen geçirimli siyenit ve geçirimli bazalt ve mermerlerle 
ilişkili oldukları anlaşılmıştır. Bu nedenle su-kayaç ilişkisinin aydınlatılması amacıyla 
jeokimya çalışmaları yürütülmüştür. Özellikle siyenit, bazalt ve mermerler üzerinde 
yoğunlaşılan bu çalışmalarda araziden alınan taze, kısmen ayrışmış ve aşırı ayrışmış 
örnekler hidrotermal ayrışma açısından değerlendirilmiş ve gerek suyun kayaç 
üzerindeki gerekse litolojilerin suyun karakteri üzerindeki etkilerini açıklamak 
amaçlanmıştır. 
 
Su-kayaç girişim ve etkileşimini anlamak amacıyla araziden alınan taze, kısmen 
ayrışmış ve aşırı ayrışmış kayaç numuneleri üzerinde su-kayaç etkileşimine yönelik 
olarak yapılan jeokimyasal değerlendirmelerde toz haline getirilmiş kayaç 
numunelerinin 1 gün boyunca 950-1050ºC sıcaklıkta bekletilerek uçucu bileşenlerin 
numuneden uzaklaştırılmaları ile elde edilen LOI (ateşte kayıp) yüzdeleri hidrotermal 
ayrışma belirteci olarak kullanılmaktadır. Nitekim ayrışmış örneklerde hidrotermal 
etkiler sonucu uçucu bileşenlerin bollaştıkları, böylece bu numunelerden elde edilecek 
LOI değerlerinin arttığı bilinmektedir. Bu kapsamda kayaçların ana ve iz element 
konsantrasyonları ayrı ayrı değerlendirmeye tabi tutulmuştur.   
 
8.2.2 Siyenitoidler 
 
Bayramhacılı Köyü’nün batı ve kuzeybatısında bulunan siyenitik kayaçların özellikle 
fay zonlarında olmak üzere killeşme, karbonatlaşma gibi ayrışmalara maruz kaldıkları 
gözlenmektedir (Şekil 8.8).  
 
Bayramhacılı Köyü çevresinde yapılan incelemeler sonucunda derlenen siyenit 
örneklerine ait jeokimyasal analiz sonuçları Çizelge 8.1’de sunulmuştur.  Şekil 8.9 
siyenitik kayaçlarla suyun etkileşimini ortaya çıkarmak amacıyla ana elementlerin LOI 
yüzdelerine karşı değişimlerini gösteren değişim diyagramlarından oluşmaktadır. Şekil 
8.10’de ise aynı şekilde iz elementlerin değerlendirilmesi yapılmıştır. 

---

 
94
 
 (a) 
 
 (b) 
Şekil 8.8 Ayrışmış siyenitlere ait arazi görünümleri 
 

---

 
95
Çizelge 8.1 Siyenitik kayaçlara ait kimyasal analiz sonuçları 
  
Na
2
O MgO Al
2
O
3
 SiO
2
 
P
2
O
5
 
K
2
O CaO TiO
2
 MnO Fe
2
O
3
 LOI  S 
Cl 
V  Cr  Co  Ni  Cu 
 
  %  %  %  % % % % % % % % 
µg/g
µg/g 
µg/g 
µg/g µg/g
µg/g 
µg/g
S1 
3.09 0.20 16.79 
60.53
0.15 4.30 6.55 0.43 0.04  2.42 5.34 946.9 293.50 < 
4.0 < 2.2 < 1.4 < 2.9 < 1.0 
S2  < 0,043
0.21 
26.36  60.26
0.14 
4.98 
0.75 0.37 0.02  1.34 5.25 783.9 472.20 < 
5.3 < 2.1 < 3.1 < 2.9 < 0.9 
S3  < 0,038
0.77 
27.67  60.19
0.14 
1.23 
1.43 0.40 0.02  0.34 8.37 642.8 314.20 < 
5.0 < 2.8 < 1.8 < 3.0 < 0.8 
S4 
0.05 0.18 26.48 
65.48
0.14 1.14 0.27 0.38 0.01  0.27 5.37 184.2 230.00 < 15  < 3.7 28.9  14.9  < 0.7 
S5 
4.24 0.21 16.12 
63.74
0.19 4.87 4.57 0.47 0.02  2.32 3.39 320.2 304.90 < 
7.4 14.8  < 2.9 < 2.8 < 1.0 
S6 
0.56  0.49 25.29 61.50
0.17 4.15 0.58 0.48 0.02 0.87 6.01 206.2 843.90
133 < 
4.0
35  47 17.2 
S7 
2.94 0.32 16.92 
58.64
0.15 6.47 5.39 0.29 0.02  3.45 4.60 166.6 140.00
18 8.9 10 2.5 < 
0.9 
S8 
3.11  0.18 16.56 60.39
0.21 4.67 6.49 0.56 0.06 2.40 4.76 315.6 255.60 45.8 26.6 7  4  5 
S9 
1.53 0.12 26.17 
50.67
0.62 2.40 2.67 1.87 0.02  4.44 9.19 243.8 161.80 243.1 69.8 20.1  8.5  117.2 
S10 
1.85 0.25 17.32 
56.79
0.24 6.97 7.88 0.50 0.05  0.78 6.88 351.5 198.30 35.5 26.8  3  3.3  < 
0.8 
S11 
2.11 2.01 16.85 
50.48
0.27 6.38 9.10 0.50 0.15  6.40 5.05 288.4 234.80 46.9 27.7 16.3  5  < 
1.0 
S12 
4.22 0.59 16.77 
65.25
0.20 5.59 1.16 0.57 0.04  2.77 2.21 164.5 367.60 < 7.2 24.2  10.7 
7.1 
< 0.9 
S13 
3.47 0.24 16.97 
67.38
0.20 5.29 2.04 0.38 0.04  1.84 2.02 308.8 508.30 < 6.7 19.4 
7.7 
5.2 
< 0.8 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  Zn  Ga  Ge  As  Se Br Rb  Sr  Y  Zr Nb Mo Ag Cd In Sn Sb Te 
  
µg/g 
µg/g 
µg/g 
µg/g 
µg/g 
µg/g  µg/g 
µg/g 
µg/g µg/g µg/g µg/g
µg/g µg/g µg/g µg/g
µg/g µg/g
S1 
5.1 
22.20 
0.90 
< 0.4  < 0,4  1.20 
0.6 
518.8 19.50
< 0.5 
1.8 
1.10 
< 0,4  < 0,5 < 0,7 < 0.7 1.80  < 1,2 
S2 
6.1 25.10 1.00 82.1 < 
0,4 
0.90 1.1 282.6 22.80
2.7  1.9 2.00 < 
0,4 < 0,5 < 0,7 < 0.7 4.80  < 1,2 
S3 
5.7 24.10 0.80 11.4 < 
0,3 
0.60 1.6 355.4 17.00
3.3  1.9 1.20 < 
0,4 < 0,5 < 0,7 < 0.7 6.30  < 1,2 
S4 
141.3 
21.00 
1.00 
30.2 
< 0,3  < 0,2
0.8 180.6 15.10
2.5  1.9 0.80 < 
0,4  < 0,5 < 0,7 < 0.7 7.40  1.20 
S5 
112.8 21.50 0.70  9.5  < 
0,4 1.00  4.4 175.8 20.80
7.8  2.4 0.80 < 
0,4 < 0,5 < 0,7 < 0.7 3.30  2.50 
S6 
417.5 26.40 1.10  1076 < 
0,3 1.70  2  69.6 17.20
7.9  1.8 1.10 < 
0,4 < 
0,5 < 0,7 < 0.7 2.30  < 1,2 
S7 
31.3 
22.80  < 0.8 
35.9 
< 0.4  0.40 
278 670 16.50
324.9 
24.9
1.50 < 
0.4 
< 0.5 < 0.7
2.8 
2.40  < 1.2 
S8 
38.4 21.60 < 
0.9 148.9
0.40 1.10 171.6 487.7 18.40
227.6 15.8
2.80  < 
0.4  < 0.5 < 0.7
1.7 
4.40  < 1.2 
S9 
92.4 26.10 4.80  2.5 < 
0.3 1.30 97.1 154.6 37.00
401.7 27.2
3.50 < 
0.4 < 0.5 < 0.7
2.8 
0.80  < 1.2 
S10 
11.4 22.80 < 
0.6 22.9 0.40 0.50 254.8 709.1 26.70
331.2 27.6
0.70  < 
0.4  < 0.5 < 0.7
5.9 
2.10  3.50 
S11 
31.4 21.60 0.80 24.9 < 
0.5 0.60 225.8
1887 21.40
264  31.7
2.70  < 
0.4 < 0.5 < 0.7
3.4  18.10 1.90 
S12 
20.2 21.30 0.70 32.3 < 
0.4 1.10 218.4
722 17.20
318.6 22.2
1.30 < 
0.4 < 
0.5 0.40  3.9  3.60 2.30 
S13 
45  20.30 1.10  42.7  0.50 1.80 204.7
684 16.30
230.4 16.3
0.90 < 
0.4 < 
0.5 < 0.7
3.9 
2.80  < 1.2 
 

---