Microsoft Word m-esas 23. doc
Yüklə 265,96 Kb. Pdf görüntüsü
|
653
yahut Alem-i Nisvanda Müsavat-ı Tamme 9 adlı kitapları, feminist etkileri göstermesi bakımından dikkat çekicidir. Bu görüşlerden beslenen kadın düşünürler zamanla kendilerine özgü bir söylem inşa etmişlerdir. Bu söylemin hızı yeni bir yüzyıla girerken, özellikle uluslaşma süreçlerinde azalmış olsa da tamamen ortadan kalkma- mıştır. Bilhassa 1980’li yıllara gelindiğinde, Müslüman ülkelerdeki kadınlar için paralel gelişmeler yaşanmıştır. Bu tarihlerden itibaren Müslüman kadınlar hem içinde bulundukları siyasi-sosyal yapıları sorgulamaya hem de gelenek ve dinlerinde kendilerini rahatsız eden meseleleri ele almaya başlamışlardır. Ancak bu noktada önemli bir hususa işaret etmemiz gerekir. Müslüman kadınlar bazı ortak sorunlar ile yüzleşirlerken yaşadıkları topluma göre değişen özgül sorunlar nedeniyle farklı tecrübelere de sahiptirler. Bu husus, İslamcı feminist söylem altında birleştirilen yaklaşımların tek bir çizgide devam etmediğini anlamak açısından önemlidir. Bu noktada bir parantez açıp, müslüman toplumlarda yaşayan kadınlar hakkındaki değerlendirmelerde ortaya çıkan bir karışıklığa işaret etmek yerinde olacaktır. Batılı bir perspektifkten bakıldığında “müslüman kadın”, ister seküler olsun ister dindar olsun bütün kadınlara işaret etmektedir. Bu tanım, kültürel kimlik olarak ele alındığında sorun yoktur ancak yapılan çalışmalarda dini, kimliğinin asli unsuru olarak gören kadınlar ile seküler bir dünya görüşünü benimsemiş olanlar arasında ayrım yapmamak sorun yaratmaktadır. Bu sebeple seküler müslüman kadınlar ile islamcı kadınlar şeklinde bir ayrım yaparak, bu makalenin ikinci grup ve onların düşünceleri ile ilgilendiğinin altını çizmekte fayda vardır. Bu noktayı örneklen- dirmek gerekirse, Fatıma Mernissi, Nevval el-Saadawi, Nilüfer Göle gibi düşünürler seküler müslüman kadın; Amina Wadud Muhsin, Aziza el-Hıbri, Asma Barlas, Hidayet Şefkatli Tuksal gibi isimler ise İslamcı kadın grubunda yer almaktadır. İslamcı feminizm başlığı altında değerlendirilen çalışmaları üretenler de bu ikinci gruptur. Bu grubu İslamcı (Islamic) olarak tanımlarken onları İslamcı (Islamist) hareketin içinde değerlendirmediğimizi de ifade etmemiz gerekir. Çoğu zaman bir kimlik olarak İslamcı feminist ifadesini de benimse- meyen bu entellektüel kadınları buluşturan nokta, müslüman kadın çalışmalarına (muslim women studies) yaptıkları katkılardır. Bu katkılar, 1990’lı yıllardan itibaren İslamcı feminizm başlığı altında değerlendirilmiştir. Bu tanımlama beraberinde pek çok tartış- mayı da getirmiş ancak kullanımı giderek kabul görmeye başlamıştır. İslamcı feminizm, din ve gelenek içindeki kadının durumunu eleştirel bir bakış açısı ile değerlendiren, toplumsal cinsiyet eşitliğine (gender
9 Bu kitap, Türkçeye İslam’da Feminizm başlığı ile çevrilmiştir. Bkz. Halil Hamit, İslam’da Feminizm, (İstanbul: Okumuş Adam Yayınları, 2001). 654 equality) özel bir önem veren, geleneğin ve dini yorumların ataerkil karakterini sorgulayan, bunları yaparken de başta Kur’an-ı Kerim olmak üzere dini metinleri referans alan bir söylemdir. Bu söylemin gelişiminde, oryantalist ve sömürgeci tecrübelere sahip ülkelerdeki tartışmaların bilhassa Mısır’ın özel bir yeri vardır. 19. yüzyılda Mısır’da başlatılan tartışmalar, uzunca bir süre İslamcı feminist söylem altında birleştirilen yaklaşımları canlı tutmuşlardır. Son yıllarda ise bu sahadaki çalışmalar çoğunlukla Batı’da yaşayan müslüman kadınlar, İran’daki Zanan dergisi çevresi ve Malezya’daki Sisters in Islam (SIS) grubu tarafından üstlenmiştir. Bugün İslamcı feminizm gibi bir olgudan bahsedilmemizi mümkün kılan gelişmenin temeli, kadınların düşüncelerini paylaşabilmelerinde, onları ortak bir zeminde ele almaya imkan sağlayan çalışmaların artışında ve böylece üzerinde çalışılabilecek bir grup oluşturmalarında yatmaktadır. Tıpkı feminist söylemin sistemleşmesinde olduğu gibi anahtar nokta, yazının kullanılıyor oluşudur. Entellektüel müslüman kadınlar, kadı- nın toplumsal konumu ve hakları konusunu dile getirirken İslam dini ve geleneği içinden bir duruş sergilemektedirler. Onları, aynı kültürel arka plana sahip oldukları seküler (müslüman) feminist- lerden ayıran en temel nokta ise, dini metinleri özellikle ana kaynağı söylemlerinin merkezine yerleştiriyor olmalarıdır. İslamcı feminizmin hem bir kavram olarak kullanımında hem de bir kimlik olarak sahiplenmesinde sorunlar olmakla birlikte, bu kavramın İslam kültürü içinde gelişen yeni bir kadın söylemine işaret ettiği tartışma götürmezdir. Günümüzde kendisini İslamcı feminist olarak görsün ya da görmesin İslamcı kadın yazarların kadın konusundaki görüşleri ve çalışmaları, İslamcı feminist söyle- min üretimine katkı olarak değerlendirilmekte ve kendileri İslamcı feminist olarak nitelenmektedir. Biz bu makalede, bu kullanımların yarattığı sorunları paranteze alarak bu yeni söylemi, daha net bir ifade ile entellektüel müslüman kadınların din ve gelenek bağla- mında kadın sorununu tartıştıkları çalışmalarında öne çıkan temel yaklaşımları ele almayı amaçlıyoruz. Aynı zamanda, ortaya çıkan kimi sorunlara da işaret ederek, batılı feminist söylemin Müslüman kadın bilincine hangi noktalarda etki yaptığını ve İslami bir paradigma içinde ifade edilen bu kadın söyleminin kadın çalışmaları (women studies) sahasına neler katabileceği görmeye çalışacağız. Bir Söylem Olarak İslamcı Feminizm İslamcı feminizm, 1990’lı yıllarda kullanılmaya başlayan ve entellektüel müslüman kadınların birey olma çabalarının düşünce hayatındaki yansımalarına atıfta bulunan bir kavramdır. Aynı za- manda bu söylem, Müslüman kadınların hem geleneksel ataerkillikle hem de modern ve post-modern gerçekliklerle yüzleşmelerinin ve Yüklə 265,96 Kb. Dostları ilə paylaş:
|