T.C.
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
İLÂHİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ
Cilt: 17, Sayı: 2, 2008
s. 649-673
İslamcı Feminizm: Müslüman Kadınların Birey
Olma Çabaları
Ayşe Güç
U.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü
Özet
İslamcı feminizm kavramı, İslam kültürü içinde gelişen bir
olguya; müslüman kadınların birey olma çabalarına işaret
etmektedir. Bu çabaların yansıması, entellektüel müslüman
kadınların din ve gelenek içinde kadının durumunu ele aldıkları
çalışmalarında ifadesini bulmaktadır. Bu yaklaşımlar, batılı
feminist söylem ile bağlantılı olarak değerlendirildiği için bazı
soruların araştırılması gerekir: İslamcı feminist söylem,
müslüman kadınların bizzat inşa ettiği bir söylem mi yoksa batılı
feminizmin silik bir kopyası mıdır? Bu söylem, kendine has bir
teoloji üretebilir mi? Bu sorulara giden yolda ilk adım, 19.
yüzyılda sistemleşen feminist söylemin İslam kültürünü hangi
noktalarda ve nasıl etkilemeye başladığını sorgulamak olacaktır.
Bunun için de etkileme sürecini, bu süreçte batılı feminizmle
işbirliği yapan oryantalizm, sömürgecilik, milliyetçilik gibi birta-
kım faktörleri de göz önünde bulundurarak değerlendirmek
gerekir. 20. yüzyılın sonuna doğru entellektüel Müslüman
kadınlar, Müslüman dünyadaki kadın sorununu batılı feminist
söylemi de dikkate alarak tartışmaya başlamışlardır. Böylece,
İslam kültürü içinde feminist söylemden dolaylı olarak etkilenen
yeni bir kadın söylemi ortaya çıkmıştır. Bu yeni söylem, kadın
çalışmaları sahasına katkı yapan bir literatür de oluşturmaya
650
başlamıştır. Son yıllarda, entellektüel müslüman kadınların din
ve gelenek içinde kadının durumunu tartışan çalışmalarında dile
getirdikleri yaklaşımlar İslamcı feminizm olarak adlandırılmış ve
bu entellektüel müslüman kadınlara da İslamcı feminist denil-
miştir. Bu makale, zikredilen noktaları göz önünde bulundurarak
bu yeni söylemi ele almaya çalışırken bir yandan da tanımla-
malar ile ortaya çıkan sorunlara işaret etmeyi amaçlamaktadır.
Abstract
Islamic Feminism: The Efforts of Muslim Women to be
Individual
The concept of Islamic feminism indicates a fact, the efforts of
muslim women to be individual, which has been growing within
Islamic culture. The reflections of these efforts have been seen in
the studies that intellectual muslim women discuss the women
situation within the religion and tradition. It is necessary to
analyze some questions because these approaches have been
evaluated in connection with western feminist discourse: Is
Islamic feminist discourse a new one constructed by muslim
women on their own or an indistinct copy of western feminism?
Can this discourse produce a specific theology? First step to
examine these questions is to explore in which points and how
feminist discourse became systematized in the 19th century
began to influence the Islamic culture. Therefore, the process of
influence is needed to evaluate considering some factors such as
orientalism, colonialism and nationalism that have collaborated
with western feminism during this process. Towards the end of
20th century, intellectual muslim women began to discuss the
women question in the Muslim world with a specific interest in
western feminist discourse. As a result, a new discourse in
Islamic culture indirectly affected by feminist discourse has
appeared. This new discourse has begun to build up a literature
that contributes to the field of women studies. In recent years, the
approaches which are put forward by intellectual muslim women
on women’s situation within the religion and tradition are called
Islamic feminism and these intellectual muslim women are
named as Islamic feminists. This paper aims to indicate the
problems being occurred with these definitions while it discusses
this new discourse considering the points above-mentioned.
Anahtar Kelimeler: Kadın Çalışmaları, Feminist Söylem, Kadın
Sorunu, İslamcı Feminizm / Feminist, Feminist Teoloji.
Key Words: Women Studies, Feminist Discourse, Women’s
Question, Islamic Feminism / Feminist, Feminist Theology.