Microsoft Word m-esas 23. doc
Yüklə 265,96 Kb. Pdf görüntüsü
|
657
İslamcı feminist etiketini ya da kimliğini kabul eden etmeyen herkesi kapsamaktadır 16 . Bu yaklaşıma göre Faslı Fatima Mernissi, Mısırlı Nevval el-Saadavi gibi İslamcı feminist kimliğini kabul etmeyen yazarlar da yaptıkları çalışmalarla İslamcı feminizme katkı sağlamış- tır *
ile islamcı kadınlar arasında bir ayrım yapmadığı için oldukça sorun- ludur. Zira, bu iki kadın grubunun çıkış noktaları kadar, varmayı hedefledikleri sonuçlar da farklılaşabilmektedir. Bir söylem olarak ele almak istediğimiz yaklaşımlarda, kadın bakış açısı ile İslami kaynakların yeniden gözden geçirilmesi ve yorumlanması ön plandadır. Moghadam’a göre İslamcı feministler Kur’an’ı yeniden yorumlayarak, şeriat hükümlerini yapıbozumuna uğratmışlardır 17 . Kur’an’ın yeniden yorumunda ise içtihat söylemi ön plana çıkmıştır 18 . Bu söylemdeki tartışmalarda ilk başvurulan kaynak şüphesiz Kur’an’dır. İslam hukukunun ataerkil söylemden etkilenmiş olması ve hadislerin de ataerkil düşünce ve uygulamaları destekleyecek şekilde yorumlanabilir olması nedeniyle sosyal ve siyasal eşitliği savunduğu düşünülen Kur’an’a daha fazla müracaat edilmektedir. Bu bağlamda, İslamcı feminist söylemin temel argümanının Kur’an’ın bütün insanların eşitliği prensibine (Hucurat 13) dayandığını 19 söyleyebiliriz. Ancak İslamcı feministler, bu eşitlik prensibinin ataerkil düşünce ve uygulamalarla engellendiğini ve bu sebeple de Kur’an’ın kadın-dostu bir bakış açısıyla yeniden yorum- lanması gerektiğini savunmaktadırlar. Örneğin, Malezya’da faaliyet gösteren Sisters in Islam (SIS) grubu, feminist terminolojiyi kulla- narak tefsir çalışmaları yapmaktadır. Kur’an okumalarına kadınlık tecrübelerini katan kadınların bu tür çalışmaları, erkeklerin tecrübe- lerine ve erkek merkezli sorunlara dayanan, dönemlerinin ataerkil bakış açılarının derin etkisini barındıran klasik ve klasik sonrası yorumları gün yüzüne çıkarmışlardır. Öte yandan İslamcı feminist söylemin dini metinlerin çözümlenmesi ile sınırlı olmadığının altını çizmemiz gerekir. Zira, Batılı feministlerin üzerinde önemle durduk- ları kadının toplumsal konumu ve hakları, toplumsal cinsiyet, kadı- na karşı şiddet gibi konular da ele alınmaktadır. Sisters in Islam grubu örneğinde olduğu gibi Kur’an ve hadisleri yeniden gözden geçiren İslamcı feministler, kadınlara karşı şiddetin gerçekte İslam dışı olduğu fikrini savunmuşlardır. Bu grup, kadınlara karşı uygula-
16 Badran, “Islamic Feminism: What’s in a Name?”. * Bu yaklaşım, İslamcı feminizm kavramının sınırlarını belirsizleştirmekte ve gelişen bu yeni kadın yazının özgünlüğüne gölge düşürmektedir. 17
Valentine M. Moghadam, “Islamic Feminism and Its Discontents: Toward A Resolution of The Debate”, Signs, 27, 4 (Yaz 2002), s. 1147. 18 Tohidi, “Islamic Feminism: Perils and Promises”. 19 Badran, “Islamic Feminism: What’s in a Name?”. 658 nan şiddeti ve bunun İslam adı kullanılarak meşrulaştırılmasını dağıttıkları bir broşürde kınamışlardır 20 . Yeni toplumsal cinsiyet duyarlı feminist yorumlarda, Kur’an’da- ki toplumsal cinsel eşitliğe (gender equality) vurgu yapılmaktadır. İslamcı feministlere göre Kur’an’daki bu toplumsal cinsel eşitlik, yaygın ataerkil kültürlerin etkisini yansıtan tefsir külliyatlarında görünürlülüğünü yitirmiştir 21 . Bu sebeple, Kur’an’daki kadın-erkek eşitliğini açıkladığı varsayılan ayetler bağlamında toplumsal cinsiyet (gender) konusu ele alınmaktadır. Nisa Sûresi 1. ayette yer alan “Sizi bir tek canlıdan yaratan, ondan eşini var eden ve her ikisinden pek çok kadın ve erkek meydana getiren…” ifadesi ile Hucurât Sûresi 13. ayetteki “biz sizi bir erkek ve bir kadından yarattık…” ifadesi dikkate alınarak kadın ve erkek arasında ontolojik açıdan bir fark olma- dığının altı çizilmektedir. İslami prensipler ışığında erkeklik ve kadınlık kimliklerinin nasıl anlaşılması gerektiği üzerinde de duran entellektüel müslüman kadınlar, hem kendilerine biçilen Müslüman anne/eş rolünü hem de erkeklerin ailede bir eş, baba, kardeş, oğul olarak İslami rollerini oynayıp oynamadıklarını sorgulamışlardır. Pek çok ayet açıkça erkeklerin kadınlar üzerinde haksız güç kullanımına karşı uyarı ve öğütlerde bulunurken Kur’an’ın yorumlarıyla erkeklik ve erkek rolleri nasıl anlaşılmalıdır sorusu sorulmuş, erkeklik nosyonunun ciddi olarak araştırılması gerektiğine işaret edilmiştir 22 . Toplumsal cinsiyete atıf yapan ayetlerin geleneksel yorumları, dengesiz bir ilişkiyi haklı çıkarmak amacıyla farklı toplumsal rollerin tamamlayıcılığını vurgularken, entellektüel müslüman kadınlar bu ayetleri, kadın ve erkeğin kamusal alana eşit katılımını ve sosyal- siyasal eşitliğini kapsayan daha belirleyici ayetler ışığında okumakta ısrar etmektedirler. Örneğin, Nisa Sûresi 34. ayette yer alan kavvâmûn (hakim/koruyup göztene) ifadesi toplumsal cinsiyet rolleri bağlamında ele alınmakta ve bu kullanımın nasıl erkek bakış açısıyla ve önyargı ile yorumlandığı üzerinde durulmaktadır 23 . Bu ifade, genellikle erkeklerin kadınlardan üstün olduğu şeklinde bir anlayışın gelişimine uygun şekilde yorumlanmıştır. Bilindiği gibi, geleneksel yorumlarda erkek ve kadın arasındaki İslam’ın öngördüğü dini eşitlik inkar edilmemiş ancak bu prensipler sosyal-siyasal eşitlik ruhunun
20
Badran, “Islamic Feminism: What’s in a Name?”. 21
Badran, “Islamic Feminism: What’s in a Name?”. 22 Omaima Abou-Bakr, “Islamic Feminism? What’s in a Name?: Preliminary Reflections”, Association for Middle East Women’s Studies; (23.10.2006’da girildi). İslamcı feministlerin işaret ettiği bu nokta üzerinde henüz yeterli ve doyurucu çalışmalar yapılmamıştır. 23 Bu konudaki değerlendirmeler için bkz. Haddad, Y.Y.-Esposito, John L., Islam, Gender and Social Change, New York: Oxford Universtiy Press, 1998, ss. 30-42; Vedûd-Muhsin, Amine, Kur’an ve Kadın, İstanbul: İz Yayıncılık, 2000, ss. 110-116.
Yüklə 265,96 Kb. Dostları ilə paylaş:
|