Microsoft Word m-esas 23. doc
Yüklə 265,96 Kb. Pdf görüntüsü
|
655
onlarla mücadelelerinin bir ifadesi olarak görüldüğü için global kadın hareketi içinde değerlendirilmiştir 10 . Ancak bu değerlendirme konu- sunda temkinli olmamız gerekir. Zira, her ne kadar feminist düşünce ile kadın hareketleri dirsek temasında ise de feminist düşünce daha geniş bir katmana yayılmaktadır * ve özellikle İslam kültürü söz konusu olduğunda yapılan eleştirilerden ve çözümlemelerden besle- nen geniş tabanlı kadın hareketleri beklemek oldukça güçtür. 1980 sonrasında, reform merkezli bir dini feminizm –batıda İslamcı feminizm ya da Müslüman feminizm olarak bilinen- farklı toplumlardaki Müslüman kadınlar arasında gelişmiştir. Bu akım öncelikle şehirlerde, seküler, sosyalist, batı yönelimli Ortadoğu’daki kadın hakları ve feminizmin çok erken öncülerine benzemeyen eğitimli, orta sınıf Müslüman kadınların arasında ortaya çıkmıştır. Bu kadınlar, kendi dini yönelimlerinden uzaklaşmamışlar, İslam’ı etik, kültürel ve ulusal kimliklerinin önemli bir unsuru olarak korumuşlardır 11 . Öte yandan modernizmin etkisiyle Müslüman ka- dınlar, sosyal siyasal eşitlik düşüncelerine ve modern yaşamın, özellikle de aile yapısı ve toplumsal cinsiyet ilişkilerinin feminist yeniden yorumuna doğru ilerlemişlerdir. Bu sebeple İslamcı femi- nizm, batılı feminizmden farklı bir alternatif sunmaya çalışmasına rağmen modernliği kabul ederek modernlikle yapılmış bir yüzleşme olarak da ele alınabilir. Bu söylem kimilerine göre ise, batılı bir ithal mal olarak atmaktan kaçınıldığı için feminist taleplerin yerlileştiril- mesi ya da meşrulaştırılması teşebbüsüdür 12 . Bu akım başarılı olsun veya olmasın, batılı kolonyalizmin mirasıyla, oryantalist söylem ve bağımsız bir ulusal kimlikle yakından ilgilidir. Öte yandan, globalleşmeyle birlikte artan uluslar arası göç, kültürel kimliklerin diaspora edilmesi gibi faktörler de İslamcı femi- nist söylemin dile getirilmesinde etkili olmuştur. Bu gelişmeler nedeniyle İran, Mısır gibi ülkelerdeki kadınlar, kadın bilinçliliğini ve beklentilerini değiştiren feminist söyleme daha çok maruz kalmış- lardır. Aynı zamanda feminist söylemin etkisi, internetin, uydunun ve diğer iletişim teknolojilerinin artan kullanımı doğrultusunda yoğunlaşmıştır 13 . İslamcı feminizm batı toplumlarında yaşayan ikinci kuşak kadınlar ya da Müslüman azınlıklardaki kadınlar için de bir alternatif sunmuş ve eski gelenekleri ile yeni yaşamları arasında
10
Nayereh Tohidi, “Islamic Feminism: Perils and Promises”, Association for Middle East Women’s Studies; (20.02.2006’da girildi). * İşaret edilen bu nokta, kadın çalışmalarına katkı sağlayan araştırmacılar ile bu çalışmaları eyleme dönüştürenler arasındaki ayrım, üzerinde çalışılmayı beklemektedir. 11 Tohidi, “Islamic Feminism: Perils and Promises”. 12 Tohidi, “Islamic Feminism: Perils and Promises”. 13 Tohidi, “Islamic Feminism: Perils and Promises”. 656 kalan bu kadınların yaşadıkları çatışma için bir çözüm yolu olmuş- tur 14
İslam ülkelerinde kadın konusunun genellikle toplumsal değişim tartışmaları bağlamında ele alınıp tartışıldığı bilinen bir husustur. Ancak, uzun bir süre sömürgeci tecrübenin ve oryantalist söylemin etkisiyle daha çok savunmacı bir yaklaşımla Müslüman kadının hakları ve toplumsal konumu üzerinde durulduğuna dikkat edilmelidir. Bu ilk süreçte kadınların söylem üretmede daha pasif kaldığı söylenebilir. Bununla birlikte, 1980’lerden itibaren yeni bir sürece girilmiş ve 1990’lı yıllarda gündeme gelen İslamcı feminizm, kadınların bizzat kendilerinin ürettiği daha özgün bir söylem olmuştur. Bu dönemden itibaren İslamcı feminizm genel olarak, Müslüman kimliğe sahip ülkelerdeki –seküler feminizmden ayrı olan- feminist yaklaşımları ifade etmek için kullanılmıştır. Biz de bir adım daha ileri giderek, İslamcı olarak nitelendirilen kadın hareketlerine düşünsel zemini hazırlayan entellektüel çabaları, özellikle teoloji, felsefe, sosyoloji, antropoloji ve kültür çalışmalarından beslenen düşünce çizgisini İslamcı feminist söylem olarak ele almayı teklif ediyoruz. Zira bu söylem, birbirinden kopuk, farklı ülke tecrübelerine sahip kadınlar için ancak bu şekilde ortak bir zemin hazırlayabilir. Ayrıca, farklı şekillerde ifadesini bulsa da ortak bir din ve gelenekten beslenen müslüman kadınların en önemli çabaları, hem içinde bulundukları dini çevrelere hem de seküler gruplara karşı birey olduklarını ilan etmektir. Bunun için de dini kaynaklara olduğu kadar sosyal bilimlere derinlemesine nüfuz etmiş çözümlemelere gereksinim duyulmaktadır. İşte bu sebeple Amina Wadud, Rıfat Hassan, Aziza el-Hıbri, Asma Barlas, Hidayet Şefkatli Tuksal gibi kadın düşünürler ile Zanan dergisi çevresi ile Sisters in Islam (SIS) gibi kadın gruplarının başlattığı tartışmalar, İslamcı feminist söylem üzerinde konuşabilmemize imkan tanımaktadır. Öte yandan, aşağıda da zikredeceğimiz gibi, müslüman toplumlardaki her din ve kadın eksenli tartışmayı bu söyleme dahil eden ve bu sebeple ele aldığımız olguyu değerlendirmemizi zorlaştıran yaklaşımlar da mevcuttur. İslamcı feminizm kavramının kullanımında önemli bir payı olan M. Badran’a göre İslamcı feminist olsun ya da olmasın Müslüman kadınlar, İslamcı feminist söylemin üretimine, farklı İslam anlayışları ile katılmaktadırlar. Ona göre, İslam toplumlarındaki İslam ve feminizm, kadın ve İslamcı hareketler hakkındaki tartışmaya katılan herkes bu söylemi üretmektedir 15 . Buna göre İslamcı feminist söylem, üreticilerini, bu kavramı telaffuz edenleri ya da kullananları,
14 Margot Badran, “Islamic Feminism: What’s in a Name?” no. 569, Al-Ahram Weekly Online; (02.06.2006’da girildi). 15
Margot Badran, “Understandig Islam, Islamism, and Islamic Feminism”, Journal of Women’s History, c. 13, s. 1 (Bahar 2001), s. 50-51.
Yüklə 265,96 Kb. Dostları ilə paylaş:
|