11
çevikliyinin təmin edilməsini, sahibkarlığın inkişafını, maliyyə intizamının
gücləndirilməsini və şəffaflığının təmin edilməsini, inflyasiyanın artmasına yol
verilməməsini, yoxsulluğun azaldılması üçün iqtisadi imkanların yaradılmasını və
digər tədbirləri özündə əks etdirir.
Kompleks makroiqtisadi tədbirlər növbəti illərdə iqtisadi artımın təmin
edilməsinə, istehsalın həcminin və qeyri-neft bölməsində yerli sahibkarlığın
inkişafı yolu ilə məşğulluğun səviyyəsinin yüksəlməsinə, yoxsulluğun aradan
qaldırılması və iqtisadi inkişaf üçün hazırlanmış dövlət proqramının maliyyə
təminatının artırılmasına, regionlar üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edən sahələrin
inkişafına, ixrac yönümlü məhsul istehsalının stimullaşdırılmasına, aqrar sektoru
inkişaf etdirməklə əhalinin ərzaq məhsullarına tələbatının yerli mənbələr hesabına
ödənilməsinə yönəlmişdir.
Göstərilən tədbirlərin həyata keçirilməsi eyni zamanda, iqtisadiyyatda struktur
islahatlarının davamı ilə müşayiət olunacaqdır. Struktur islahatları vergi
dərəcələrinin aşağı salınmasına, yığım əmsalının artırılması və vergiqoyma
bazasının genişləndirilməsi hesabanı büdcə gəlirlərinin artırılmasına, büdcə
xərclərinin sosial və investisiya yönümlüyünün təmin edilməsinə, xərclərin
şə
ffaflığının səmərəli idarə olunmasının yüksəldilməsinə, kommunal və digər
zəruri xərclər üzrə büdcə təşkilatlarının tələbatının ödənilməsinə, xəzinə
öhdəliklərinin tətbiqinin dərinləşdirilməsi hesabına büdcə təşkilatları tərəfindən
kreditor borclarının yaradılmamasına, aztəminatlı ailələrin, qaçqın və məcburi
köçkünlürəni sosial müdafiəsinin gücləndirilməsinə, büdcə kəsirinin azalmasına və
onun maliyyələşdirilmə strukturunun təkmilləşdirilməsinə, büdcə təşkilatlarının
büdcədənkənar gəlir və xərclərinin tədricən dövlət büdcəsinin tərkibinə daxil
edilməsinə imkan verəcəkdir.
Maliyyə siyasətinin vacib tərkib hissələrindən birində də vergi siyasəti təşkil
edir.
Vergi siyasəti bazar iştirakçılarını və dövlət üçün məqbul sayılan vergiqoyma
şə
raitini,
yəni,
iqtisadiyyatın
real
sektorunun
maliyyə
vəziyyətinin
yaxşılaşdırılmasını təmin edən vergiqoyma şəraitinin yaradılmasına yönəldilir.
12
Bazar iqtisadiyyatı heç də dövlətin idarəetmə və tənzimləmə proseslərindən
kənarlaşdırılması demək deyildir. Əsas məsələ ondan ibarətdir Ki, bu proseslər
bzlüyündə təsərrüfat subyektlərinin istehsal-maliyyə fəaliyyətinə bilavasitə
müdaxiləni ifadə etməməlidirlər. Dövlət bazar mexanizmlərinin fəaliyyəti üçün
zəruri şərait yaratmalı və bu mexanizmlərin köməyi ilə iqtisadi prosesləri
tənzimləməlidir.
Hətta iqtisadi inkişaf səviyyəsi təqribən eyni olan müxtəlif ölkələrdə dövlətin
iqtisadiyyata müdaxilə səviyyəsi müxtəlifdir.
stənilən dövlət həyat fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində cəmiyyətin marqlarını
ifadə etməklə iqtisadi, hərbi, sosial və digər sahələrdə siyasətin işləyib hazırlayır və
həyata keçirir. Dövlət tənzimlənməsi prosesində bilavasitə dövlətin maliyyə
siyasətində təcəssüm olunan maliyyə mexanizmlərindən istifadə olunur.
Vergi siyasəti dövlətin maliyyə siyasətinin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Ölkənin
vergi sistemini yaradarkən, dövlət ondan müəyyən maliyyə siyasətinin məqsədləri
üçün istifadə etməyə Can artır. Vergilər iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsinin
ə
sas elementlərindən biridir.
Dövlətin vergi siyasəti dedikdə, dövləti tərəfindən işlənib hazırlanmış, vergi
sahəsində cəmiyyətin qarşısında duran bu və ya digər vəzifələri həyata keçirməyə
yönəlmiş tədbirlər sistemi başa düşülür.
qtisadi vergi siyasəti dedikdə, dövlət tərəfindən işlənib hazırlanmış, vergi
sahəsində cəmiyyətin qarşısında duran bu və ya digər vəzifələri həyata keçirməyə
yönəlmiş tədbirlər sistemi başa düşülür.
qtisadi, siyasi və digər fərqlərə baxmayaraq, istənilən dövlətin vergi siyasəti
ilk növbədə onunla müəyyən olunur ki, dövlət özü təkrar istehsal prosesinin fəal
iştirakçısı kimi çıxış edir. Dövlətin əsas məqsədi cəmiyyətin qarşısında duran
iqtisadi və sosial məsələlərin həll edilməsidir ki, bu da vergi siyasətinin
formalaşmasına öz təsirini göstərir.
Vergi siyasətinin əsas məqsədi vergilərin mahiyyəti və funksiyalarından irəli
gəlir və məcmuu daxili məhsulun bir hissəsinin dövlət tərəfindən alınmasından və
bu vəsaitlərin büdcə vasitəsilə ilə yenidən bölüşdürülməsindən ibarətdir. Beləliklə,
13
vergilər öz təyinatlarını və funksiyalarını vahid büdcə prosesində həyata keçirirlər.
Hər bir maliyyə ili üçün büdcə qəbul edilərkən vergi siyasətinin əsası qoyulmuş
olur. Onun həyata keçirilməsi isə uyğun qanunvericilik və normativ aktların qəbul
edilməsi yolu ilə aparılır.
Vergi siyasətinin əsas vəzifələri aşağıdakılardır:
- vergi bazasının optimallaşdırılması və vergilər üzrə borcların azalmsı
məqsədi ilə vergi qanunvericiliyinin kompleks islahatı;
- mövcud vergi və gömrük güzəştlərinə yenidən baxılması;
- vergi ödəyicilərinin vahid reyestrinin tətbiq edilməsi;
- vergi inzibatçılığının gücləndirilməsi;
- sair.
Beləliklə, büdcə-vergi siyasəti dövlətin maliyyə siyasətinin tərkib hissəsini
təşkil edir.
Büdcə-vergi siyasəti büdcə prosesində, yəni, maliyyə resurslarını
büdcəyə səfərbərliyə alınan və istifadə olunan zaman həyata keçirilir.
Vergi-büdcə siyasəti maliyyə sahəsində məqsəd və vəzifələrin, pul
vəsaitlərinin büdcəyə daxilolma mexanizminin, büdcə vəsaitlərinin istifadə
istiqamətlərinin seçilməsinin, büdcə sisteminin idarə olunmasının müəyyən
edilməsini nəzərdə tutur.
Müasir dövrdə dövlət büdcə gəlirlərinin artırılmasını təmin etmək üçün çevik
vergi və gömrük siyasətini həyata keçirir.
Vergi siyasəti vergi rejiminin şəffaflığının daha da artırılmasına yönəldilir. Bu
məqsələ qabaqcıl dünya təcrübəsinə əsaslanaraq vergilərin dərəcələrinin optimal
səviyyədə azaldılması siyasəti ölkədə davam edir. Həmin tədbirlər dövlət
büdcəsinin xərclərinin səmərəliliyinin və ünvanlılığının yüksəldilməsi tədbirləri ilə
paralel aparılır.
Vergi siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri əlverişli vergi mühitinin
yaradılmasından, sahibkarlığın inkişaf etdirilməsini, investisiyaların ölkə
iqtisadiyyatına cəlb edilməsindən və s. ibarətdir.
Maliyyə siyasətinin tərkib hissəsi olan pul-kredit siyasəti qarşısında qoyulan
ə
sas vəzifələrə aşağıdakılar daxildir:
Dostları ilə paylaş: |