Microsoft Word mal bohrani-zeynalov doc
Yüklə 2,86 Kb. Pdf görüntüsü
|
7 G R Ş Maliyyə böhranları həmən - həmən bütün ölkələrdə izlənilir ki, bu da həmin böhranların inkişaf xüsusiyyətləri, iqtisadi və ma- liyyə sistemlərinin strukturu ilə şərtləndirilmiş olur. Maliyyə böhranının haqqında verilən təriflərə əsaslanaraq, yerli və xarici müəlliflərin elmi araşdırmalarında maliyyə qeyri-sa- bitliyinin yaranması və inkişafının dəqiq çərçivəsinin müəyyənləş- dirilməsinə dair vahid yanaşmanın olmadığını əminliklə sübut et- mək olar. Maliyyə böhranı anlayışı o qədər genişdir ki, onun ma- hiyyətini dəqiq müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Maliyyə böhra- nının strukturu məsələsində də iqtisadçı alimlər arasında fikir birli- yi yoxdur. Beynəlxalq kapital hərəkətlərinə açıq bir iqtisadiyyatda xari- ci investorların müxtəlif ölkə bazarlarında apardığı siyasətlərin müxtəlif kanallar ilə ölkə maliyyə sisteminə və makroiqtisadi sa- bitliyə təsirləri mümkündür. Maliyyə sarsılmaları sferasındakı işləri yekunlaşdıraraq belə qərara gəlmək olar ki, maliyyə böhranının tərkibinin mahiyyəti aşağıdakılardan ibarətdir: maliyyə böhranı – maliyyə aktivlərinin qiymətinin kəskin düşməsi ilə və ya maliyyə bazarında vəziyyətin kəskin ağırlaşması, xüsusən də milli pul vahidinin dəyərsizləşməsi və suveren borcun ödənilməsi problemi, maliyyə bazarı və maliyyə institutlarının vasitəçilik funksiyasının axsaması və səhmlərin mə- zənnə dəyərinin kəskin düşməsi ilə xarakterizə olunur. Böhran nəticəsində itkilər böyük və hətta yol verilməz ola bilər. Maliyyə bazarının seqmentlərinin qarşılıqlı asılılığı böhranın bir seqmentdən digərinə yayılmasına səbəb olur, bütövlükdə ma- liyyə bazarının böhranına, iqtisadi böhrana və durğunluğa gətirib çıxarda bilər. Ölkə və xarici mənbələrin öyrənilməsi əsasında val- yuta və maliyyə böhranlarının əsas səbəbləri, ifadə formaları və nəticələri sistemləşdirilmiş qaydada verilmişdir. Qlobal maliyyə böhranının təsiri Azərbaycan maliyyə siste- minə daha çox psixoloji xarakterli olmuş və maliyyə institutlarını 8 inkişaf strategiyalarını yenidən nəzərdən keçirməyə sövq etmişdir. Ə lverişsiz xarici mühitə baxmayaraq Azərbaycan bank sistemi reallaşan risklərə davamlılıq nümayiş etmişdir. Azərbaycan iqtisadiyyatı qlobal böhranı kifayət qədər hazır- lıqlı və guclu mudafiə resursu ilə qarşılamışdır. Bu, böhrandan ön- cəki dövrdə ölkədə həyata keçirilmiş rasional makroiqtisadi və monetar siyasət, yaradılmış valyuta ehtiyatları, maliyyə risklərinin qabaqlayıcı rejimdə idarə olunması sayəsində mumkun olmuşdur. Bütun bunlar iqtisadiyyatın “təhlukəsizlik yastığı”nı əhəmiy- yətli gucləndilməklə makroiqtisadi və maliyyə sabitliyi potensialı- nı artırmışdır. Respublikamızın maliyyə təhlükəsizliyinin təmini baxımın- dan beynəlxalq fond birjalarında, qiymətli kağızlar bazarında fəal iştiraka haqlı olaraq rasional və ehtiyatlı yanaşması maliyyə böhra- nının respublikamıza təsirini zəiflədən əsas amillər sırasındadır. Dövlət başçısı lham Əliyev Azərbaycanın qlobal böhrandan az zi- yan çəkməsinin səbəblərinə toxunarkən, haqlı olaraq, respublika- mızın milli maraqlara əsaslanan iqtisadi siyasət yetirdiyini xüsusi önə çəkir: «"Bəzi hallarda Azərbaycanda maliyyə sektorundakı müəyyən konservativ meyillər beynəlxalq maliyyə qurumları tər- ə findən tənqid edilirdi. Bəzən bizə tövsiyə olunurdu ki, inteqrasiya meyillərinə daha da sürətlə qoşulaq, beynəlxalq ticarət qurumları- na inteqrasiya edək. Ancaq bizim mövqeyimiz bütün zamanlarda çox ehtiyatlı idi. Çünki Azərbaycan iqtisadiyyatı özünü təmin edən iqtisadiyyatdır. Bəzi başqa ölkələr kimi, biz xarici yardımlardan asılı deyilik. Ona görə biz beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıq məsələ- lərinə həmişə öz mövqeyimizdən yanaşmışıq"». Antiböhran tədbirləri sırasında 2009-cu ildə «Mərkəzi Bank haqqında» qanuna edilən dəyişikliklər mühüm rol oynayıb. Qanu- na dəyişikliklər və əlavələr Mərkəzi bankların statusuna dair son qlobal meylləri özündə əks etdirib. Mərkəzi Bank banklara daha uzun müddətə və müxtəlif valyutalarda kreditlər, o cümlədən su- bordinasiya kreditləri vermək imkanı əldə edib. Mərkəzi Bank baş- lıca makroiqtisadi tendensiyaları və real sektorda fəaliyyət göstə- 9 rən müəssisələrin mikroiqtisadi monitorinqinin nəticələrini nəzərə alaraq uçot dərəcəsini ötən ilin sonlarından bəri 15%-dən 2%-ə, məcburi ehtiyat normalarını isə 12%-dən 0,5%-ə endirib. Milli Məclisdə qəbul olunmuş «Azərbaycan Respublikasının 2010-cu il dövlət büdcəsi haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu da qlobal böhran şəraitində respublikamızın qarşıya qoy- duğu məqsədlərə doğru inamla irəliləyən dövlətlər sırasında oldu- ğ unu təsdiqləyir. Maliyyə böhranı şəraitində inkişaf etmiş dövlət- lərin iqtisadiyyatında inkişaf tempinin zəifləməsinə rəğmən, Azər- baycanda artım meyillərinin nəzərə çarpması büdcə gəlirlərinin tam formalaşmasına imkan yaradır. Respublikamızın iqtisadi və sosial inkişaf konsepsiyasına uyğun olaraq hazırlanan yeni büdcə layihəsində dünya iqtisadiyyatında növbəti illərdə gözlənilən meyillər də nəzərə alınıb. Azərbaycanda sığortalanan əmanətlərin məbləği 6 min ma- natdan 30 min manatadək artırılıb. Bu da öz növbəsində əmanətçi- lərin banklara inamının daha da güclənməsinə təkan verib. Görülən bu tədbir nəticəsində banklara maliyyə vəsaitlərinin cəlb edilmə- silə bağlı durumu daha da yaxşılaşdırıb. Bununla əlaqədar «"Stan- dard & Poor's"» agentliyi qeyd edir: "Regionun bəzi digər ölkə- lərinin bank sistemlərindən fərqli olaraq Azərbaycanın bank sis- temi dünya böhranı başlandıqdan sonra yaranan çaxnaşma ilə əla- qədar xeyli həcmdə əmanətlərin götürülməsindən qaça bilib". "Standard & Poor's" agentliyi Azərbaycanda bankların ciddi problemlərlə üzləşməməsi üçün hökumət tərəfindən də zəruri təd- birlərin görüldüyünü və bunun lazımi müsbət nəticələr verdiyini bildirir. Məsələn, qeyd olunur ki, 2009-cu ilin yanvarından bank sektorunun təkrar kapitallaşmasının stimullaşdırılması məqsədilə mənfəət vergisinə güzəşt tətbiq edilir. Ümumiyyətlə, 2012-ci ilə qədər bank sektoru mənfəət vergi- sindən azad edilib ki, bu da həm onların kapitallaşmasına, həm də böhran şəraitində maliyyə problemi ilə üzləşməməsinə münbit şə rait yaradır. Yüklə 2,86 Kb. Dostları ilə paylaş:
|