Microsoft Word maq diss budce xercleri tekst docx
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
57
vardır. Təsərrüfat subyektinin, bir neçə əyalət ərazisində apardığı əməliyyatlara görə, vergi ödənişləri onun gəlir əldə etdiyi konkret əyalətdə həyata keçirilir. Dövlət orqanlarının əhəmiyyəti dərəcədə fərqli və müxtəlif səcviyyəli muxtarlaşma şəraitində fəaliyyətinə baxmayaraq, onların vergi sistemləri qarşılıqlı asılılıqda və əlaqədə qurulub. Odur ki,birincisi, Kanadada müxtəlif əyalətlərdə həyat səviyyəsinin bərabərləşdirilməsinə yönəldilən tədbirlər - federal büdcədən geridə qalmış əyalətlərin büdcələrinə dotasiya proqramları həyata keçirilir. Bu ödənişlərin miqdarı heç də hər il təsdiq olunmur, belə qərarlar əyalətlər üzrə adambaşına düşən gəlirlər əsasında hesablanaraq qəbul olunur. Bu ödənişlərin bir hissəsi birgə federal - ə yalət və əyalət – bələdiyyə iqtisadi və sosial inkişaf proqramlarının reallaşdırılmasına yönəldilir. Ikincisi, əksər əyalətlərlə federal hökümət arasında könüllü olaraq bağlanır ki, buna əsaslanaraq federal hökuət fiziki şəxslərdən gəlir vergisinin toplanmasının texniki tərəflərini öz üzərinə götürür. Bu da hər şeydən əvvəl, vergilərin toplanması işinin effektiv təşkilinə və vergi ödəyicilərinin bu istiqamətdəki fəaliyyətinin unifikasiyasına xidmət edir. Maliyyə dəstəyi planını çox vaxt sosial kömək proqramı da adlandırırlar. Belə ki, federal büdcə sosial kömək proqramı çərçivəsində (CAP) əyalətlərdə bu sahəyə çəkilən bütün xərclərin 50 faizini öz üzərinə götürür.Əyalət bu yardım almaq üçün müxtəlif meyarlara cavab verməlidir. Bundan başqa, ilkin olaraq, əyalətlərdə ən vacib sosial proqramlar maliyyələşdirilir.buna görə, bu proqram çərçivəsində ə yalətlərdən adambaşına ayrılan yardımın həcmi müxtəlif olur. Təsdiq olunmuş proqramlar çərçivəsində məqsədli transfertlər proqramında ə yalətlərdə səhiyyə və ali təhsilin təkmilləşdirilməsi məsələləri öz əksini tapır. Bu proqram çərçivəsində federal büdcədən ayırmalar, əsasən, əyalət əhalisinin sağlamlığının və təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi məsələlərinə sərf olunur. Sağlamlıq və təhsilin təkmilləşdirilməsi proqramı üzrə əyalətlərə ayrılan adambaşına yardımın həcmi eynidir. Kanadada 2012-2013-cü maliyyə ilindən sosial yardım proqramı ilə sağlamlıq və təhsil proqramı birləşdirilərək sağlamlıq və sosial kömək proqramı yaradılmışdır. 58
lkin dövrlərdə bu proqram çərçivəsində ayrılan vəsaitlət əyalətlərlər üzrə fərqlənirdi. Bunun qarşısını almaq üçün 2012-2013-cü maliyyə ilində əlavə olaraq federal büdcədən 3,5 mlyd. ABŞ dolları ayrılmışdır. 2012-2013-cü maliyyə ilində federal büdcədən bu proqramın maliyyələşdirilməsinə 26,7 mlyd. ABŞ dolları xərclənmişdir ki, bu da regional yerli büdcələrə ayrılacaq yardımın 67,5 faizini təşkil edir. Həmin il ayrılmış əlavə vəsaitə baxmayaraq, əyalətlərə ayrılmış vəsaitin həcmi müxtəlif olmuşdur. Belə ki, Alberta əyalətində bu proqram çərçivəsində adambaşına 800 ABŞ dolları xərclənməsinə baxmayaraq, bu rəqəm Kvebek ə yalətintə 936 ABŞ dolları olmuşdur. 2012-2013-cü maliyyə ili üzrə isə bu proqram çərçivəsində hər əyalətə adambaşına 960 ABŞ dolları ayrılması nəzərdə tutulmuşdur. Onu qeyd edək ki, təsdiq olunmuş proqramlar çərçivəsində transferlər həm vergi, həm də pul şəklində həyata keçirilir. Federal hökümət vergi yardımının pul yardımından çox olmaması üçün hər il pul yardımının minimum səviyyəsini müəyyənləşdirir. Bu həd 2012-2013-cü maliyyə ilində 12,5 mlyd. ABŞ dolları olmuşdur. 2012-2013-cü maliyyə ilində bu proqram üzrə ayrılan yardımın, demək olar ki, 50 %- i vergi, 50 %-i isə pul şəklində köçürülmüşdür. Ə razilərin maliyyələşdirilməsi proqramı yalnız şimal ərazilərə şamil edilir. Ə yalərlər bu proqram çərçivəsində vəsait almır. Federal hökümət bu proqramı bir sıra faktorlara görə həyata keçirir. Bu amillərə şimal ərazisində əhalinin artım tempinin yüksək olması, əhalinin gəlir səviyyəsinin aşağı olması və vergi bazasının zəif inkişafı daxildir. 2012-2013-cü maliyyə ilində bu proqram çərçivəsində şimal ə razilərə 1,2 mlyd. ABŞ dolları həcmində vəsait ayrılmışdır. Bu isə ümumi ayrılmaların 3,1 faizini təşkil edir. Bu proqram çərçivəsində ayrılan vəsait yalnız pul transferi formasında olur. Federal büdcə tərəfindən ayrılan köçürmələr müxtəlif əyalətlərin büdcə gəlirlərinin formalaşmasında fərqli paya malikdir. Belə ki, Alberta əyalətinin gəlirlərinin 14 faizi. Nyufaundlend əyalətinin büdcə gəlirlərinin isə 42 faizi federal büdcədən ayrılmalar hesabına formalaşır. 2012-2013-cü maliyyə ilində regional və yerli büdcələrin xərclərini maliyyələşdirmək üçün federal büdcədən, ümumilikdə,
59
37,5 mlyd. ABŞ dolları ayrilmişdir ki, bu da cəmi büdcə xərclərinin 17 faizini təşkil edir. Kanadada müxtəlif səviyyəli büdcələr borc vəsaitləri cəlb etmək hüququna malikdir. Federal qanunvericilik cəlb edən borc vəsaitlərinin həcminə məhdudiyyət qoymur. Federal qanunvericilikdən fərqli olaraq, əyalətlərin qanunvericiliyi regional büdcələrin kəsirini örtmək üçün cəlb edilən borc vəsaitinin həcminə müəyyən məhdudiyyətlər qoyur. Məsələn, Alberta əyalətinin qanunvericiliyinə görə, regional büdcənin kəsirini örtmək üçün cəlb edilən borc vəsaitinin həcmi əyalət üzrə proqnozlaşdırılan vergi daxilolmalarından çox ola bilməz. Federal hökümət büdcə kəsirini maliyyələşdirmək üçün bir sıra mənbələrdən istifadə edir. Federal büdcənin kəsiri daxili və xarici bazarlarda borc kağıızları yerləşdirməklə və ya Kanada Pensiya Fondunun vəsaitlərindən kredit kimi istifadə etməklə maliyyələşdirilir. Regional büdcələr də borc vəsaiti cəlb etmək üçün daxili bazarda borc kağızları yerləşdirmək və Kanada Pensiya Fondunun vəsaitlərindən kredit kimi istifadə etmək hüququna malikdir. Bələdiyyələrin yerli büdcələri isə mövcud qanunvericiliyə əsasən cari xərclərə gəlirləri tarazlaşdırmalıdır. Yalnız kapital qoyuluşları zamanı yerli büdcələrin kəsiri yaranarsa, borc vəsaitlərindən istifadə edə bilər. Buna görə də, kapital qoyuluşlarını həyata keçirmək üçün hazırlanan investisiya proqramları əyalətin icraedici qurumuna təqdim olunmalıdır. Layihələr qəbul edildikdən sonra əyalətin qanunvericiliyində borc vəsaitlərinin cəlb edilməsinə qoyulan məhdudiyyətlər çərçivəsində yerli büdcələrə borc vəsaitləri cəlb etməyə icazə verilir. Avropa ölkələrində büdcələrarası münasibətlərin qurulması ilə tanış olarkən Avropa Birliyinə üzv ölkələrin sərhədlərinin «əriməsi» və vergi sisteminin harmonizasiyası həmin ölkələrdə bu prosesin vahid ssenari üzrə aparıldığı qənaətinə gəlmək olur. Bu ölkələr sırasında istisna olaraq Almaniya təcrübəsinin fərqləndiyini nəzərə alaraq, bu ölkənin və digər ölkələrin timsalında isə Fransa modelini nəzərdən keçirək. Almaniya modelini aşağıdakı kimi xarakterizə etmək olar: Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|