Microsoft Word Maqistr dissertasiya isi Fuad Memmedli doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
69
axınlarının effektiv idarə edilməsi maliyyə menecmentinin ən aktual problemlərindən biridir. Pul axınlarının təhlili müəssisənin pul vəsaitləri ilə təmin edilməsi vəziyyətini qiymətləndirməyə imkan verir. Pul axınlarının təhlilinin əsas məqsədi pul vəsaitlərinin çatışmaması səbəblərini aşkara çıxarmaq, onların cəlb edilmə mənbəylərini və istifadə istiqamətlərini müəyyənləşdirməkdən ibarətdir. Pul axınlarının təhlili müəssisənin əsas, investisiya və maliyyə fəaliyyəti üzrə ayrıca aparılır ki, bu da fəaliyyət növlərinin hər birindən alınan gəlirin xüsusi çəkisini müəyyənləşdirməyə və inkişaf perspektivlərini qiymətləndirməyə imkan verir. Dünya uçot-analitik təcrübədə pul vəsaitlərinin hərəkətini müəyyənləşdirmək üçün təhlilin birbaşa və dolayısı metodlarından istifadə edilir. Birbaşa metod pul vəsaitlərinin daxil olması və istifadəsinin hesablanmasına əsaslanır, müəssisənin likvidliyini qiymətləndirməyə, cari öhdəliklər üzrə ödənişlər, investisiya fəaliyyəti və əlavə xərclər üçün pul vəsaitlərinin kifayət qədər olması barədə operativ nəticə çıxartmağa imkan verir. Bu metodun nöqsan cəhəti alınmış maliyyə nəticələri və müəssisənin hesablaşma hesabında pul vəsaitlərinin dəyişilməsi arasında qarşılıqlı ə laqəni müəyyənləşdirə bilməməsidir. Dolayısı metod pul vəsaitləri ilə əlaqədar əməliyyatların və balansın maddələrinin uçotuna və xalis mənfəətin məbləğində müvafiq dəyişikliklərin aparılmasına əsaslanır, müəssisənin xalis mənfəəti və aktivlərində baş verən dəyişikliklər arasında qarşılıqlı əlaqəni aydınlaşdırmağa imkan verir. Gəlir və xərclərin elə növləri vardır ki, onlar pul vəsaitlərinə toxunmadan xalis mənfəət yaradırlar. Təhlil prosesində gəlir və xərclərin həmin maddələrinə və xalis mənfəətə müvafiq düzəlişlər edilir, çünki xərc maddələri pul vəsaitlərinin daxil olmasından asılı deyil, vəsaitin xərclənməsi ilə müşayət olunmayan gəlir maddələri xalis mənfəətin məbləğinə təsir etmir. Maliyyə hesabatlarının bütün istifadəçiləri praktiki öz maraqlarına uyğun qərarların qəbulu üçün təhlilin müxtəlif metodlarından istifadə edirlər. Məsələn, mülkiyyətçilər kapitalın gəlirliyini artırmaq və şirkətin dayanaqlı fəaliyyətini təmin etmək üçün, kreditorlar və investorlar borclar və qoyuluşlar üzrə riskləri azaltmaq
70
üçün maliyyə hesabatlarını təhlil edirlər. Maliyyə hesabatlarının beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması təhlilin yeni metodikasından istifadəni zəruri edir. Bu metodika tərəfdaşların seçilməsini əsaslandırmaq, müəssisənin maliyyə dayanaqlığı səviyyəsini müəyyənləşdirmək, işgüzar aktivliyi və sahibkarlıq fəaliyyətinin effektivliyini qiymətləndirmək üçün vacibdir. Azərbaycan Respublikasında bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar geniş miqyaslı islahatların həyata keçirilməsi prosesində xarici investisiyanın cəlb edilməsinin mühüm kanallarından biri sayılan birgə müəssisələr və xarici firmaların yaradılması məsələsinə xüsusi diqqət yetirilmişdir.
Təhlil göstərir ki, ölkədə istehsal olunan ümumi daxili məhsulun 57,7 faizi, iqtisadiyyatda məşğul olan əhalinin 12,9 faizi xarici və müştərək müəssisələrin payına düşür. Müştərək müəssisələr və xarici firmalar Azərbaycan iqtisadiyyatına xarici investisiyaların cəlb edilməsində əhəmiyyətli rol oynayırlar. Belə ki, 2010- cu ildə müştərək müəssissələr və xarici firmalar tərəfindən ölkə iqtisadiyyatına 659,6 milyon ABŞ dollar və 2012-ci ildə 1094,5 milyon dollar həcmində investisiya qoyulmuşdur ki, bu ölkə iqtisadiyyatına yönəldilən xarici investisiyaların 8-10 faizini təşkil etmişdir (cədvəl 6).
Göstəricilər llər 2000 2005 2010 2011 2012
Fəaliyyət göstərən müəssisələrin sayı, vahid 551 796
1091 899
1083 ş ləyənlərin siyahı sayı, nəfər 2214
5 5841
3 55936 63918 76651 71
Orta aylıq əmək haqqı, manat 208,4 672,7 1008,0 1117,2 1241,0 Məhsulun (işlərin, xidmətlərin) həcmi, mlyn manat
1239, 8 7081, 4 24011,
9 29651,
2 29439,
5 Xarici
investisiya, mlyn.dollar 118,0 230,5 659,6 886,0 1094,5
Müştərək müəssisələrin inkişafında vergi dərəcəsi, rentabellik səviyyəsi və valyuta tənzimlənməsi əhəmiyyətli rol oynayır. Azərbaycan Respublikasında müştərək müəssisənin iştirakçısı olan xarici investorun əldə etdiyi dividendə görə 15 faiz vergi dərəcəsi təyin edilmişdir. Ayrı-ayrı dövlətlərlə bağlanmış müqavilələrə əsasən ikiqat verginin aradan qaldırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Respublikası Türkiyə, ABŞ, Böyük Britaniya və s. ölkələrlə ikiqat verginin aradan qaldırılması haqqında bağladığı müqavilələrə əsasən həmin ölkələrin investorları öz ölkələrində Azərbaycanda götürdüyü gəlirlərə görə tutulan vergilərin həcmindən Azərbaycanda alınan vergilər çıxılır və Azərbaycan tərəfindən bu gəlirlərə görə vergi dərəcəsinin aşağı salınması nəzərdə tutulur. Müştərək müəssisələrin iştirakçısı olan xarici investorun əldə etdiyi dividend, faiz və digər gəlirlərin xaricə köçürülməsində heç bir məhdudiyyət yoxdur. Xarici investorlar müvafiq sənədləri təqdim etmək şərtilə öz vəsaitlərini sərbəst şəkildə repotasiya edə bilər və milli valyutada əldə etdikləri gəlirləri xarici valyutaya çevirə bilərlər. Müştərək müəssisənin və tamamilə xarici investisiyalı müəssisənin yaradılması üçün Azərbaycan Respublikasının ərazisinə gətirilən əmlak gömrük rüsumundan və əlavə dəyər vergisindən azaddır.
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|