Microsoft Word Maqistr dissertasiya isi Fuad Memmedli doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
59
fəaliyyətinin büdcə planlaşdırılması sistemi aşağıdakı funksional büdcələrin yaradılmasını nəzərdə tutur: əməyin ödənilməsi büdcəsi, material məsrəfləri büdcəsi, enerji istehlakı büdcəsi, amortizasiya büdcəsi ( fondu ), kreditlərin ödənilməsi büdcəsi, vergi büdcəsi, sair xərclər büdcəsi. Müəssisənin fəaliyyətinin yekun (kompleks) büdcə planlaşdırılması sisteminin tərkib elementləri aşağıdakılardır: • ilkin proqnoz məlumatları ; • istehsal proqramı; • mənfəət və zərərlər balansı; • müəssisənin balansı; • pul vəsaitlərinin hərəkəti haqda hesabat. Büdcənin gəlirlər hissəsi xərclər hissəsindən çox olduğu halda mənfəət, xərclər hissəsi gəlirlər hissəsindən çox olduğu halda isə büdcə kəsiri yaranır. Qeyd etmək lazımdır ki, müəssisənin illik, rüblük və aylıq yekun büdcələri tərtib olunur. Bu iş müəssisənin plan-iqtisad şöbəsi tərəfindən maliyyə xidmətlərinin iştirakı ilə yerinə yetirilir. Yekun büdcə gəlirlər və xərclər hissəsindən ibarət olur. Yekun büdcəni ümumi şə kildə, cədvəl 5-dakı kimi göstərmək olar: Cədvəl 5.
1.Məhsul satışından və sair satışlar- 1. Büdcə vergiləri dan gəlirlər 2. Əmək haqqı 2.Satışdankənar əməliyyatlardan 3. Xammal və materialların alınması gəlirlər 4. Elektrik enerjisinin ödənilməsi 3. Plan dövrünün əvvəlinə bank 5. Kreditlərin ödənilməsi (faizlər hesablarında vəsait qalıqları nəzərə alınmaqla) 4. Kreditlər və borclar 6.Xammal və materialların alınması 5. Sair gəlirlər 7. Sair xərclər Büdcə gəlirləri (gəlirlərin xərclərdən Büdcə kəsiri ( xərclərin gəlirlərdən çox olduğu halda) çox olduğu halda)
60
Müəssisənin maliyyə planı onun iqtisadi inkişaf planının digər bölmələri ə sasında yaradılır. Eyni zamanda, maliyyə planının tərtib olunması maya dəyəri planının formalaşmasına, maddi və digər resurslardan istifadəyə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Müəssisələrin öz öhdəlikləri üzrə digər müəssisələrlə hesablaşmaları, bir qayda olaraq, bank idarələri vasitəsilə nağdsız qaydada aparılır. Bununla yanaşı, müəssisələrlə, vətəndaşlarla (işçilərlə, alıcılarla və s.) nağd pulla hesablaşmalar da həyata kecirilir (əmək haqqı və başqa ödənişlərin verilməsi
Fəsil 3. Maliyyə menecmentinin təşkilinin təkmilləşdirilməsinin başlıca istiqamətləri 3.1. Müasir şəraitində maliyyələşdirmə metodlarının təkmilləşdirilməsi Ümumi şəkildə maliyyələşmə sistemi bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan iki hissədən ibarətdir: 1. Dövlətin maliyyəsi (maliyyə sistemi); 2. Təsərrüfat subyektlərinin maliyyəsi. Öz növbəsində dövlətin maliyyəsi özündə aşağıdakı tərkib hissələrini cəmləşdirir: dövlət büdcəsi, büdcədənkənar fondlar, dövlətin kredit sistemi və sığorta sistemi. Təsərrüfat subyektlərinin maliyyəsinə isə onun tərkibindəki subyektlərin investisiya ödəyən maliyyə bölmələri daxildir. Maliyyələşmə sistemindəki tutduğu yerinə baxmayaraq biznes fəaliyyətinin investisiya (maliyyə) təminatı aşağıdakı prinsiplərə əsaslanmalıdır: 1. Maliyyə vəsaiti maksimum nəticənin əldə edilməsinə yönəldilməsi; 61
2. Biznes fəaliyyətinin maliyyələşməsinin texniki-iqtisadi cəhətdən ə saslandırılması və hüquqi cəhətdən qorunması; 3. Böyük sayda maliyyələşmə mənbələrinin mövcudluğu; 4. Konkret şərait üçün maliyyə sisteminin uyğunlaşması və çevikliyi. Dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində uğurla fəaliyyət göstərən firmaların iş təcrübəsi ilə sübuta yetirilmişdir ki, biznes fəaliyyətində yaxşı təşkil olunmuş maliyyələşmə sistemi onların səmərəli işləməsinə zəmanət verir. Mülkiyyət münasibətlərindən asılı olaraq, ümumi şəkildə biznes fəaliyyətinin maliyyələşmə mənbəyinin üç növü mövcuddur: a) mülkiyyətçinin maliyyə resursları; b) cəlb edilən vəsait; c) borc vəsaiti. Mülkiyyətçinin maliyyə resurslarına nizamnamə kapitalı, amortizasiya ayırma- ları, fiziki və hüquqi şəxslərin əmanətləri, eləcə də sığorta təşkilatlarının ödənişləri daxildir. Cəlb edilən vəsaitə - səhmlərin satışından əldə edilən vəsait, əmək kollektivi üzvlərinin payı və ödənişi, borc vəsaitinə isə - bank kreditləri, xarici investisiyalar, beynəlxalq maliyyə və investisiya institutlarının vəsaiti və s. daxil edilir. Qeyd edilən mənbələri şərh edərkən inkişaf etmiş ölkələrin eyni adlı iş təcrübəsini ön plana çəkmək yerinə düşərdi. Məsələn, Almaniya Federativ Respublikasında fəaliyyət göstərən sənaye, ticarət və nəqliyyat sahələrində passivlərin içərisində mülkiyyətçinin maliyyə vəsaitinin xüsusi çəkisi 18%; cəlb olunan vəsaitin verimi – 5,1%; real bank stavkasınınkı isə - 3,6% təşkil edir. Başqa bir misal, Avropa yenidənqurma və inkişaf bankı kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına kömək məqsədilə həyata keçirdiyi layihənin 65%-ni özü təmin edir. Bazar iqtisadiyyatlı ölkələrdə biznes fəaliyyətində müxtəlif maliyyələşmə metodlarından istifadə edilir. Onlara aşağıdakılar daxildir (şəkil 7).
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|