Microsoft Word Maqistr dissertasiya isi Fuad Memmedli doc
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- N ətic ə v ə t əklifl ər
87
Cədvəldən göründüyü kimi Azərbaycanda əsas kapitala yönəldilmiş investisiyanın həcmi 2013-cü ildə 2005-ci illə müqayisədə 3,1 dəfə artmışdır, həm də bu artım əsasən daxili vəsaitlərin hesabına təmin edilmişdir. Belə ki, həmin dövrdə əsas kapitala yönəldilmiş daxili vəsaitlər 5,8 dəfə artmış, xarici vəsaitlər isə ə ksinə 11,1% azalmışdır. Bunun nəticəsidir ki, əsas kapitala yönəldilmiş investisiyanın ümumi həcmində daxili vəsaitlərin xüsusi çəkisi 2005-ci ildəki 36,5 %-dən 2013-cü ildə 79,5%-ə qalxmış, xarici vəsaitlərin xüsusi çəkisi isə əksinə 63,5%-dən 21,2%-ə Təhlil göstərir ki, əsas kapitala yönəldilmiş investisiyanın quruluşunda tikinti-quraşdırma işlərinin xüsusi çəkisi 2005-ci ildəki 53,9%-dən 2013-cü ildə 62,3%-ə çatmış, avadanlıq, alət və invertarların xüsusi çəkisi isə 23,4%-dən 15,1%- ə düşmüşdür.
Beləliklə, investisiyanın qiymətləndirilməsi zamanı inflyasiyanın nəzərə alınmasına rəğmən aşağıdakı nəticələri çıxarmaq olar: 1. nflyasiyanı nəzərə almaq lazımdır. 2. Kapital qoyuluşu büdcəsinin formalaşması zamanı inflyasiyanın təhrif olunan təsirinin aradan qaldırılmasının daha səmərəli yolu qiymət dəyişmələrinin təsiri altında onların dəyişmə dərəcəsindən asılı olmaqla ayrılan pul axını tərkibinin təshihindən ibarətdir. 3. nflyasiyanın gələcək templərinin dəqiq qiymətləndirilməsini aparmaq mümkün olmadığına görə, səhvlər qaçılmazdır. 4. nflyasiya kapital qoyuluşunun risk dərəcəsini yüksəldir. Son illər Azərbaycanda istər antiinflyasiya, istərsə də investisiya siyasətlərinin hüquqi təminatı müvafiq qanunvericilik bazası və digər normativ aktlarla daha möhkəmləndirilmişdir. Eyni zamanda Azərbaycan inkişaf etmiş ölkələr üçün strateji maraq kəsb etdiyinə görə ölkədə investisiya iqlimini normal hesab etmək olar. 88
Nəticə və təkliflər Maliyyə sistemi və onun idarə edilməsi məsələsinə həsr edilmiş bu doktorluq dissertasiyası konseptual, sistemli iqtisadi problemlərlə əlaqədardır. Bütövlükdə iş iqtisad elminin, makroiqtisadi nəzəriyyənin, o cümlədən maliyyə nəzəriyyəsi və praktikasının ən vacib, vaxtı çatmış problemlərinə həsr edilmişdir. Burada maliyyə menecmenti həm də bazar idarəetmə mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi, onun milli iqtisadiyyatın stabilləşməsinə pozitiv təsiri baxımından da nəzərdən keçirilmişdir. Bu məqsədlə qlobal iqtisadiyyatın, habelə bir çox ölkələrin pozitiv təcrübəsindən geniş istifadə edilmiş və həm də yeri gəlmişkən müəllif müvafiq problemli məsələlərə öz tədqiqatçı mövqeyini bildirmişdir.
Müasir dövrdə qlobal və milli iqtisadiyyatda, makro və mikro səviyyəli problemlər getdikcə kəskinləşmiş, qeyri-müəyyənlik və riskli hallar daha da artmışdır. Bu baxımdan müasir şəraitdə maliyyə menecmentinin təkmilləşdirilməsi probleminə həsr edilmiş dissertasiya mühüm əhəmiyyət kəsb edir.Dissertasiya işində maliyyə menecmentinin təkmilləşdirilməsi problemləri sistemli şəkildə tədqiqi aşağıdakı elmi-nəzəri nəticələr çıxarmağa və təkliflər irəli sürməyə əsas verir:
Maliyyənin klassik nəzəriyyəsinin çərçivəsində əsasən mərkəzləşdirilmiş maliyyə inkişaf etdirilmiş və sistemləşdirilmişdi. kinci dünya müharibəsi ərəfəsin- də və ondan sonrakı dövrdə dünya iqtisadiyyatında vəziyyət kəskin şəkildə dəyişdi, bazar iqtisadiyyatı inkişaf etdikcə dövlətin və açıq ittifaqların iqtisadiyyatda rolu azalmağa başladı. Kapitalın inkişafı və beynəlmiləşməsi, transmilli şirkətlərin rolunun artması, istehsalın təmərküzləşməsi prosesi, biznesin resurs təminatı siste- mində maliyyə resurslarının əhəmiyyətinin artması XX əsrin ortalarında istənilən iqtisadi sistemin əsas sistemyaradıcı səviyyəsində, yəni təsərrüfat subyektində maliyyənin rolunun nəzəri cəhətdən dərk edilməsini zəruriyyətə çevirdi. Maliyyə menecmenti üç elmi istiqamətin: maliyyə, mühasibat uçotu və idarəetmənin kəsişməsində müstəqil sistemləşdirilmiş elmi-praktiki istiqamət kimi
89
formalaşmışdır.Bazar münasibətlərinin bərqərar olduğu ölkələrdə maliyyə menecmenti maliyyə, idarəetmə, uçot və təhlil sahəsindəki müvafiq nəzəri və praktiki yanaşmaların vəhdəti şəklində meydana çıxmaqla ən perspektivli elmi istiqamətlərdən birinə çevrilmişdir Bazar iqtisadiyyatı şəraitində maliyyə menecmentinin ayrılmaz tərkib hissəsi olan maliyyə təhlilinin əhəmiyyəti xeyli artmışdır. Müasir dövrdə maliyyə təhlilinə dair iki yanaşma mövcuddur. Birinci yanaşmada maliyyə təhlili geniş aspektdə başa düşülür, yəni kapital bazarı da daxil olmaqla ətraf mühit kontekstində təsərrüfat subyektlərinin maliyyəsinin idarə edilməsi ilə əlaqədar analitik işlərin bütün bölmələrini əhatə edir, ikinci yanaşma maliyyə təhlilinin ə hatə sferasının mühasibat uçotunun təhlili ilə məhdudlaşdırılmasını nəzərdə tutur. Müştərək sahibkarlıq xarici kapitalın ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsində, beynəlxalq əmək bölgüsünün dərinləşməsində, firmalararası koopera-siya ə laqələrinin qurulmasında, əhalinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsində və rifah halının yaxşılaşdırılmasında müstəsna rol oynayır. Müştərək sahibkarlığın inkişafı iqtisadi artıma, ümumi daxili məhsulun strukturuna və keyfiyyətinə müsbət təsir göstərir, həmçinin yerli xammal resurslarından daha səmərəli istifadə olunmasına, daxili bazarın keyfiyyətli əmtəə və xidmətlər ilə zənginləşdirilməsinə, ixrac potenmsialının artırılmasına səbəb olur. Pul axınları müəssisənin istehsal-kommersiya fəaliyyəti prosesində baş verir və maliyyə fəaliyyətinin son nəticələrinə təsir edirBazar münasibətləri şəraitində pul axınlarının effektiv idarə edilməsi maliyyə menecmentinin təşkilinin mühüm alətinə çevrilib, çünki müəssisənin fəaliyyətinin yüksək son nəticələrinə nail olmağın əsas yolları istehlak bazarında cəmlənmişdir.
90
Istifadə edilmiş ədəbiyyat 1. D. A. Bağırov , M.X. Həsənli “ Maliyyə” dərslik Bakı 2011 2. Abbasov S.A. Maliyyə menecmenti: təşkili və təkmilləşdirilməsi problemləri (monoqrafiya). Bakı, “Elm və Təhsil”, 2009. – 288 səh. 3. Biznesin təşkili və idarə edilməsi. Dərslik. Bakı, “ qtisad Universiteti” nəşriyyatı, 2011. – 464 səh. 4. Səhmdarlıq işi. Dərslik. Bakı. “ qtisad Universiteti” nəşriyyatı, 2010. – 491 səh. 5. Брихем Ю., Хьюстон Дж. Финансовый менеджмент. СПБ: Питер, 2007. – 544 6. Джемс К., Ван Хорн, Джон М. Вахович. Основы финансового менеджмента – М: ООО «ИД Вильямс», 2006. – 1232 с. 7. Дранко О.Ш. Финансовый менеджмент: Технологии управления финансами предприятия. Учеб. Пособие для вузов. – М.:ЮНИТИ – ДАНА
, 2004. – 351 с. 8. Ковалев В.В. Финансовый анализ: методы и процедуры. – М.: Финансы и статистика, 2006. – 560 с. 9. Ковалев В.В. Курс финансового менеджмента. Учебник. – М.: ТК Велби
. Проспект, 2008. – 448 с. 10. Финансовый менеджмент: Учебное пособие. М.: КНОРУС, 2010. – 432 с.i
91
Məmmədli Fuad Kamal oğlunun"Müasir şəraitində maliyyə menecmentinin təkmilləşdirilməsi” mövzusunda magistr dissertasiyasının
Рефераты Mövzunun aktuallığı. Qlobal maliyyə böhranının təsiri maliyyə sistemində daha çox psixoloji xarakterli olmuş və maliyyə institutlarının inkişaf strategiyalarını yenidən nəzərdən keçirməyə sövq etmişdir. Maliyyə sistemi çərçivəsində maliyyə resurslarının yenidən bölüşdürülməsi həmişə müəyyən məqsədlərin əldə olunmasına yönəldilmişdir. O, idarəetmənin müəyyən sxeminin yaradılmasını tələb edir.
idarəçiliyinin maliyyə təminatı, dövlət siyasətinin prioritet istiqamətlərində maliyyə resurslarının cəmləşdirilməsi, milli sərvətlərin və əvəzedilməz resursların istifadə olunması üçün rasional rejimin müəyyən olunması, dövlətin maliyyə sabitliyinin və maliyyə təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, əhalinin dövlətin sosial siyasət tapşırıqlarına cavab verən normativ həyat səviyyəsinin təmin olunmasıdır. qtisadi sistemin transformasiyası şəraitində Azərbaycanda bazar prinsipləri ə sasında fəaliyyət göstərən iqtisadi cəhətdən təhlükəsiz və sivil cəmiyyətin qurulması zərurəti xeyli dərəcədə ölkənin maliyyə potensialının formalaşması, ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sahələri üzrə onların düzgün bölüşdürülməsi və istifadəsi ilə müəyyən olunur. nkişaf etmiş ölkələrin iş təcrübəsi göstərir ki, maliyyə potensialından istifadə problemi mürəkkəb və sistemli bir prosesdir. Keçid iqtisadi şə raitində maliyyə potensialının formalaşması və istifadəsi özünə dövlətin və təsərrüfat subyektlərinin iqtisadi mənafelərinin uzlaşdırılmasını daxil edir. Deməli, maliyyə potensialından səmərəli istifadə mexanizmini həm ölkə, həm onun regionları səviyyəsində, eləcə də təsərrüfat subyektləri üzrə qarşılıqlı fəaliyyət halında müəyyən edilməlidir. Bu proses isə öz növbəsində biznes mühitinin yaradılması ilə bilavasitə bağlıdır.
92
Maliyyə menecmentinin müstəqil sistemləşdirilmiş elmi-praktiki istiqamət kimi formalaşmasına biznesin idarə edilməsində yaranmış meyllərin reallığına alimlərin və praktiklərin təbii reaksiyası səbəb olmuşdur. Biznesin idarə edilməsində yaranmış meyllər maliyyə resurslarının və maliyyə bazarlarının ə həmiyyətinin artması, biznesin beynəlmiləşməsinin güclənməsi və iri transmilli ş irkətlərin inkişafı ilə şərtlənir. Bu reallıq, hər şeydən əvvəl, xüsusi kapitalın idarə edilməsi metodlarının ümumiləşdirilməsini və inkişafını nəzərdə tutan maliyyənin neoklassik nəzəriyyəsinin təşəkkülünə gətirib çıxarmışdır. Maliyyə menecmenti maliyyə, idarəetmə, uçot və təhlil sahəsindəki nəzəri işləmələri və onun çərçivəsində hazırlanmış yanaşmaların praktiki tərəflərini müvəffəqiyyətlə əlaqələndirən iqtisad elminin ən perspektiv istiqamətlərindən biridir. Maliyyə menecmenti maliyyə nəzəriyyəsi ilə mühasibat uçotu arasında ə laqələndirici həlqədir. Maliyyə menecmentinin məzmununa bir-biri ilə sıx qarşılıqlı əlaqəli məsələlər: ümumi maliyyə təhlili və planlaşdırma; pul vəsaitlərinin cari idarə edilməsi; istehsalın rentabellik səviyyəsinin yüksəldilməsini təmin edən maliyyə fəaliyyətinin idarə edilməsi; investisiya fəaliyyətinin idarə edilməsi; maliyyə resursları mənbələrinin idarə edilməsi aid edilirMaliyyə menecmenti maliyyə, idarəetmə, uçot və təhlil sahəsindəki nəzəri işləmələri və onun çərçivəsində hazırlanmış yanaşmaların praktiki tərəflərini müvəffəqiyyətlə ə laqələndirən iqtisad elminin ən perspektiv istiqamətlərindən biridir. Maliyyə menecmenti maliyyə nəzəriyyəsi ilə mühasibat uçotu arasında əlaqələndirici həlqədir. Başqa sözlə, maliyyə menecmentinə gedən yolun başlanğıcı mühasibat uçotundan keçir. Maliyyə menecmentinin mühasibat uçotu ilə sıx qarşılıqlı əlaqəsi aşağıdakı səbəblərlə izah olunur: - bəzi təsərrüfat subyektlərində, xüsusilə kiçik müəssisələrdə maliyyə meneceri və mühasib vəzifəsi birləşdirilir; - maliyyə xarakterli qərarlar mühasibat uçotunun informasiyaları əsasında qəbul edilir; - maliyyə menecmenti müəssisənin maliyyə fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması və müəyyən maliyyə nəticələrinin əldə edilməsi məqsədilə həyata keçirilən prosesdir; 93
- maliyyə xarakterli bir çox vacib qərarların əsaslandırılması uçot obyektinin fəaliyyətinin bu və ya digər aspektlərinin başa düşülməsinin adekvat səviyyəsindən bilavasitə asılıdır; - maliyyə menecmentinin strukturlaşma məntiqi və onun əsas bölmələrinin məzmunu ən yaxşı halda mühasibat balansına əsaslanır. Bazar iqtisadiyyatı strukturlarının böyük müstəqilliyə malik olduqları və özlərinin istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin son nəticələrinə görə səhmdarlar, işçilər, banklar və kreditorlar qarşısında tam məsuliyyət daşıdıqları hazırki vaxtda maliyyə menecmentinin təkmilləşdirilməsi problemlərinin tədqiqi xüsusi aktuallıq kəsb edir.
Tədqiqatın məqsədi və vəzifələri. Dissertasiya işinin məqsədi maliyyə menecmentinin nəzəri-metodoloji və əməli tərəflərinin tədqiq edib öyrənilməsi ə sasında elmi cəhətdən əsaslandırılmış təklif və tövsiyələr işləyib hazırlamaqdan ibarətdir. Qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün aşağıdakı məsələlərin həll edilməsi nəzərdə tutulmuşdur: . maliyyənin klassik və neoklassik nəzəriyyələrinin təşəkkülü və inkişafı mərhələlərinin öyrənilməsi • müəssisədə maliyyə menecmentinin təşkilinin xüsusiyyətlərinin öyrənilib aşkara çıxarılması; • maliyyə menecmentinin metodoloji və
konseptual planının formalaşmasının metodiki səmtlərinin açıqlanması; • maliyyə menecmentinin təkmilləşdirilməsinin başlıca istiqamətləri • təsərrüfat subyektlərinin maliyyə resurslarının formalaşması, istifadəsi və idarə edilməsi proseslərinin tədqiq edilməsi; • maliyyə menecmenti sistemində investisiya fəaliyyətinin səmərəli təşkili ilə bağlı məsələlərin araşdırılması; Tədqiqatın predmeti və obyekti. Tədqiqatın predmetini maliyyə və investisiya təminatı məsələləri, obyektini isə milli iqtisadiyyatın sənaye sektorunda biznes fəaliyyəti təşkil edir.
94
Tədqiqatın informasiya bazası və işlənməsi metodlarını Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin hesabatları, respublikamızda maliyyə menecmentinin genişləndirilməsinə həsr edilmiş Dövlət Proqramları təşkil edir. Tədqiqatın elmi yeniliyi aşağıdakılardan ibarətdir: • müəssisədə maliyyə
menecmentinin təşkilinin təkmilləşdirilməsi məsələləri kompleks şəkildə tədqiq edilmişdir; • maliyyə strategiyasının işlənib hazırlanması və reallaşdırılması prinsipləri və metodları araşdırılmışdır; • müəssisənin maliyyə dayanıqlığının kompleks təhlil edilməsi; • qeyri-müəyyənlik şəraitində müəssisənin maliyyələşdirilməsinin səmərəli variantının seçilməsi və qiymətləndirilməsi modeli işlənilmişdir; • Azərbaycanın sahibkarlıq mühitində maliyyə menecmentinin mövcud və- ziyyəti və investisiya təminatı müxtəlif təhlil metodlarının köməyi ilə qiymətləndirilmiş və ehtiyat imkanları aşkara çıxarılmışdır. Tədqiqatın praktiki əhəmiyyəti ondan ibarətdir ki, onun əsas müddəaları, hazırlanan əməli nəticə və təkliflər Respublikamızda fəaliyyət göstərən sənaye müəssisələrində biznesin inkişafını sürətləndirməyə, keyfiyyətcə yeni mərhələyə qaldırmağa imkan verər. Müəssisədə maliyyə menecmentinin təkmilləşdirilməsi üzrə irəli sürülən təklif və tövsiyələr müvafiq Dövlət Proqramlarının işlənib hazırlanmasında istifadə oluna bilər Nəticə və təkliflər Maliyyə sistemi və onun idarə edilməsi məsələsinə həsr edilmiş bu doktorluq dissertasiyası konseptual, sistemli iqtisadi problemlərlə əlaqədardır. Bütövlükdə iş iqtisad elminin, makroiqtisadi nəzəriyyənin, o cümlədən maliyyə nəzəriyyəsi və praktikasının ən vacib, vaxtı çatmış problemlərinə həsr edilmişdir. Burada maliyyə menecmenti həm də bazar idarəetmə mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi, onun milli iqtisadiyyatın stabilləşməsinə pozitiv təsiri baxımından da nəzərdən keçirilmişdir. Bu məqsədlə qlobal iqtisadiyyatın, habelə bir çox ölkələrin pozitiv təcrübəsindən geniş istifadə edilmiş və həm də yeri gəlmişkən müəllif müvafiq problemli məsələlərə öz tədqiqatçı mövqeyini bildirmişdir.
95
Müasir dövrdə qlobal və milli iqtisadiyyatda, makro və mikro səviyyəli problemlər getdikcə kəskinləşmiş, qeyri-müəyyənlik və riskli hallar daha da artmışdır. Bu baxımdan müasir şəraitdə maliyyə menecmentinin təkmilləşdirilməsi probleminə həsr edilmiş dissertasiya mühüm əhəmiyyət kəsb edir.Dissertasiya işində maliyyə menecmentinin təkmilləşdirilməsi problemləri sistemli şəkildə tədqiqi aşağıdakı elmi-nəzəri nəticələr çıxarmağa və təkliflər irəli sürməyə əsas verir:
Maliyyənin klassik nəzəriyyəsinin çərçivəsində əsasən mərkəzləşdirilmiş maliyyə inkişaf etdirilmiş və sistemləşdirilmişdi. kinci dünya müharibəsi ərəfəsin- də və ondan sonrakı dövrdə dünya iqtisadiyyatında vəziyyət kəskin şəkildə dəyişdi, bazar iqtisadiyyatı inkişaf etdikcə dövlətin və açıq ittifaqların iqtisadiyyatda rolu azalmağa başladı. Kapitalın inkişafı və beynəlmiləşməsi, transmilli şirkətlərin rolunun artması, istehsalın təmərküzləşməsi prosesi, biznesin resurs təminatı siste- mində maliyyə resurslarının əhəmiyyətinin artması XX əsrin ortalarında istənilən iqtisadi sistemin əsas sistemyaradıcı səviyyəsində, yəni təsərrüfat subyektində maliyyənin rolunun nəzəri cəhətdən dərk edilməsini zəruriyyətə çevirdi. Maliyyə menecmenti üç elmi istiqamətin: maliyyə, mühasibat uçotu və idarəetmənin kəsişməsində müstəqil sistemləşdirilmiş elmi-praktiki istiqamət kimi formalaşmışdır.Bazar münasibətlərinin bərqərar olduğu ölkələrdə maliyyə menecmenti maliyyə, idarəetmə, uçot və təhlil sahəsindəki müvafiq nəzəri və praktiki yanaşmaların vəhdəti şəklində meydana çıxmaqla ən perspektivli elmi istiqamətlərdən birinə çevrilmişdir Bazar iqtisadiyyatı şəraitində maliyyə menecmentinin ayrılmaz tərkib hissəsi olan maliyyə təhlilinin əhəmiyyəti xeyli artmışdır. Müasir dövrdə maliyyə təhlilinə dair iki yanaşma mövcuddur. Birinci yanaşmada maliyyə təhlili geniş aspektdə başa düşülür, yəni kapital bazarı da daxil olmaqla ətraf mühit kontekstində təsərrüfat subyektlərinin maliyyəsinin idarə edilməsi ilə əlaqədar analitik işlərin bütün bölmələrini əhatə edir, ikinci yanaşma maliyyə təhlilinin ə hatə sferasının mühasibat uçotunun təhlili ilə məhdudlaşdırılmasını nəzərdə tutur. 96
Müştərək sahibkarlıq xarici kapitalın ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsində, beynəlxalq əmək bölgüsünün dərinləşməsində, firmalararası koopera-siya ə laqələrinin qurulmasında, əhalinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsində və rifah halının yaxşılaşdırılmasında müstəsna rol oynayır. Müştərək sahibkarlığın inkişafı iqtisadi artıma, ümumi daxili məhsulun strukturuna və keyfiyyətinə müsbət təsir göstərir, həmçinin yerli xammal resurslarından daha səmərəli istifadə olunmasına, daxili bazarın keyfiyyətli əmtəə və xidmətlər ilə zənginləşdirilməsinə, ixrac potenmsialının artırılmasına səbəb olur. Maliyyə təhlilinin başlıca məqsədi müəssisənin maliyyə vəziyyətini obyektiv şəkildə xarakterizə edən əsas parametrləri, yəni aktiv və passivlərin strukturunda, debitor və kreditor borclarında, mənfəət və zərərin tərkibində baş verən dəyişiklikləri aşkara çıxarmaqdan ibarətdir. Maliyyə təhlilinin köməyilə təsərrüfat subyektlərinin maliyyə dayanaqlığını obyektiv qiymətləndirmək, maliyyə resurslarından istifadənin səmərəliliyini müəyyənləşdirmək, mütərəqqi maliyyələşdirmə mənbələrini aşkara çıxarmaq mümkündür.
Pul axınları müəssisənin istehsal-kommersiya fəaliyyəti prosesində baş verir və maliyyə fəaliyyətinin son nəticələrinə təsir edirBazar münasibətləri şəraitində pul axınlarının effektiv idarə edilməsi maliyyə menecmentinin təşkilinin mühüm alətinə çevrilib, çünki müəssisənin fəaliyyətinin yüksək son nəticələrinə nail olmağın əsas yolları istehlak bazarında cəmlənmişdir.
Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|