Microsoft Word maya book 2013 A5 son
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Günəş sunamiləri.
158 sahillərində 50 ildən bir güclü sunami olur. Kenon Biç şəhəri kurort şəhəridir. Yay aylarında burada turistlərlə birlikdə 20 minə qədər insan olur. Orada sunami- lərdən qorunmaq üçün müasir hazırlıq işləri görülüb. Suna- mi təhlükəsi olan hallarda sirena (siqnal) çalır və məktəb şagirdləri təcili çölə çıxaraq bir neçə dəqiqəyə yaxınlıqdakı hündürlüyə çıxırlar və xilas olurlar. Orada axırıncı sunami 30 il bundan əvvəl baş verib. Az insan tələfatı olub. Vaşinqton Ştatındakı Lonq Biç şəhəri sunami dalğaları üçün daha təhlükəlidir. Məs. orada 1994-cü ildə baş vermis sunami vaxtı əhali təhlükəli əraziləri operativ tərk etmiş və insan tələfatı olmamışdır. Hazırda Dövlət qoruyucusunda qurulmuş 6 metrlik qurğu qabaqcadan sunaminin hündürlüyünü, gücünü və vaxtını xəbər verməyə imkan verir. Tektonik hərəkətlər nəticəsində Havay adalarında 96 km uzunluğu olan nəhəng çat əmələ gəlmişdir ki, o istənilən vaxt adanı iki yerə bölə bilər. Bundan başqa meteoridlərin düşməsi nəticəsində sunami yarana bilər. 50 il bundan əvvəl belə bir sumami qeydə alınmışdır. Keçmiş ittifaq ərazisində güclü sunamilər 1737, 1780, 1898, 1918, 1923, 1953-cü illərdə qeyd edilmişdir. Sunami- lərin qorxusu müxtəlifdir və dalğanın hərəkət yolundakı okeanın dərinliyi ilə müəyyən olunur. Keçmiş İttifaqda su- namilərin yerləşməsini müəyyənləşdirmək üçün iki əsas: seysmik və hidroakustik üsuldan istifadə edən xəbərdaretmə xidməti mövcud idi. Seysmik və hidrostatik dalğaların ya- yılma sürəti sunamilərin sürətindən xeyli çox olduğundan, xəbərdarlıq xidməti əksər hallarda həyəcan siqnalını 30-40 dəqiqə qabaqcadan verə bilər. 1952-ci il noyabrın 4-dən 5-nə keçən gecə, səhər saat 4-ə yaxın Şimali Kurilsk şəhərinin sakinləri 7 ballıq zəlzələ ilə yuxudan oyanırlar. Qorxmuş 159 C ədv əl 9.5 160 insanlar evlərdən çıxırlar. Təkanlar dayandıqdan sonra in- sanlar evlərinə qayıtmağa başlayırlar. Yalnız sunamilərlə keçmişdə tanış olanlar, o cümlədən balıqçı-koreyalılar bax- mayaraq ki, sakit dəniz var idi, onlar birinci təkanı hiss edən kimi dağa qaçmışlar. Zəlzələdən 45 dəqiqə sonra okean tə- rəfdən bərk uğultu eşidildi və bir neçə saniyəyə şəhərə yüksək dalğalar çırpıldı. Dalğa qüvvətli sürətə malik idi və 5 m yüksəkliklə şəhərin mərkəzinə doğru irəliləyir və şəhərin içərisindən keçən çayın dərəsinə qədər çatır. Bir neçə dəqi- qədən sonra dalğa öz yolunda dağıtdığı hər şey ilə birlikdə dənizə çəkilir. Dalğanın geri çəkilməsi o qədər intensiv idi ki, dənizin dibi bir neçə yüz metrlərlə çılpaqlaşır, sakitlik başlayır. 15 dəqiqədən sonra şəhərə yüksəkliyi daha hündür 10 m olan ikinci dalğa çırpılır. Bu dalğa qabağına çıxan hər şeyi dağıdaraq daha çox ziyan vurur. Dalğaların ardınca yalnız evlərin sement bünövrəsi qalmışdı. Şəhərin içindən keçən bu dalğa ətrafındakı dağların yamaclarına qədər qalxaraq şəhər- dəki dərəyə tökülür. Burada dəhşətli bir su dövranı baş verir. Bu suyun tərkibində tikinti-töküntüləri və kiçik gəmilər də sürətlə fırlanır. Bir neçə dəqiqə ərzində bu su dövranında çoxlu insan məhv olmuşdur. Geriyə qayıdan dalğa arxadan sahil valını vurur və dağın ətrafına fırlanaraq Kuril boğazına soxulmuşdur. Sahil valı və dağ bir neçə dəqiqəyə adaya çevrilir. İkinci dalğadan bir neçə dəqiqə sonra daha zəif üçüncü dalğa gələrək, sahilə çoxlu tör-töküntü gətirir. Səhər saat 9-da okeanın səthi qüvvətli hərəkətə gəlir və bütün gün ərzində yavaşıyır. 1737- ci ildə Avaçidə, Kuril Lopatasında və adalarda baş vermis zəlzələ zamanı dəhşətli subasma olmuşdur. Oktyabrın 6-da gecə yarı 15 dəqiqədə bir neçə təkan olur və bunun nəticəsində çoxlu kamçatkalıların obaları və köçlərini yuyub 161 aparmışdır. Günəş sunamiləri. Günəşin səthində ləkələrin olması hamıya bəllidir. Onlar Günəşdə fiziki proseslər nəticəsində yaranırlar, yanacaq yanarkən termonüvə prosesləri zəifləyir. Alimlər belə fıkirləşirlər ki, ləkələr səsin sürətinin kəskin azalması ilə əlaqədar olan kosmik yaranmadır. Belə ki, bu ləkələrin yaxınlığında səsin sürəti adi haldan xeyli azdır. Məlumat, rabitə, idarəetmə, elm, cəmiyyət (MAUSU) Bey- nəlxalq Akademiyasının prezidenti Y.İ.Borovkov bu fıkirləri çoxdan söyləsə də 2003-cü ildə Los Anjelesli fiziklər öz günəşətrafı «Soxo» zondunun köməkliyi ilə ölçülər apararaq həmin fikirləri təsdiqləmişlər. Ləkə-Günəş ətrafında daima yaranan günəşətrafı «qara» dəlikdir. Bu dəlik Günəşdən 2-10 mln. km məsafədə yaranır. Bu «qara dəliklərin» (deşiklərin) Yer səthinə istiqamətlən- məsi Yerdə çoxsaylı katoklizmaların, tayfunların yaranma- sına şərait yaradır. Bundan əlavə bu «qara» ləkələr Yer sət- hindəki havada daha xırda dəyişikliyin yaranmasına səbəb olur. Bu ona görə baş verir ki, Yer Günəşin fokusunda dayanmışdır. Fərz etsək ki, Günəş iri uzunfokuslu linzadır, onda Yer planeti onun fokusunda olur. Alimlər hesablamışlar ki, L/GD - Günəşdən yerə qədər olan orta məsafənin Günəşin diametrinə (GD-1,39 mln.km) nisbəti (L-149, 5 mln. km), sonra isə Günəşin diametrinin Yerin diametrinə nisbəti (YD-12,756 min km), yəni GD/YD eyni qiymət-108 alırsa da, belə münasibət Ay üçün də alınır: LA/GD=108 olur. Günəş şüalarının fokuslaşmasından qızır. Bizim Günəş sisteminin başqa planetləri isə Günəşin foku- sunda deyillər və ona görə də onlarda həyat yoxdur və ola bilməz. 26 dekabr 2004-cü il sunamisi xüsusilə qüvvətli olmuş- dur, çünki, o gün Ay tam görünürdü. Ona görə də okeanın Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|