Suа
l-19. Е
llsvо
rt Miltо
n Stа
tlе
rin mе
hmа
nха
nа
iş
inin təş
kilində
е
tdiyi yе
niliklə
r
Ellsvort Milton Statler bütün dövrlərin və xalqların mehmanxana işinin baş mütəxəssisi hesab
edilir. Məhz o, ilk dəfə olaraq orta səviyyəli səyyahlar üçün münasib qiymətlərlə komfort və
rahatlığın yüksək standartlarına cavab verən otellər təşkil etmişdir. Statler 15 yaşında Qərbi
Virciniya ştatının Uilinqa şəhərinin qabaqcıl otelində kuryer işləmiş, sonra baş dəhliz xidmətçisi
vəzifəsinə yüksəlmişdir. Statler tezliklə anlayır ki, bilyard otağı və dəmir yolu biletlərini sifariş
etmək üçün nəzərdə tutulmuş masa nə qədər gəlir gətirə bilər və otelin müdirini inandırır ki, bu
iki gəlirli yeri onun tabeliyinə versin. Istedadlı təşkilatçı Statler bilyard üzrə yarışlar keçirir.
Tezliklə o, boulinq üçün zal açır və çox keçmədən özünün xüsusi restoranını («The Pie House»)
açır. Artıq 1894-cü ildə 31 yaşlı Statler ildə 10 000 dollar gəlir əldə edirdi. Statler Nyu-York
ş
tatının Buffalo şəhərində özünün yeni «Ellicott Square Buildinq» ofisinin birinci mərtəbəsində
restoran açır. Tezliklə o anlayır ki, Buffalo şəhərinin əksər əhalisi evində yeməyi üstün tutur.
Statler yaradıcılıq fantaziyası tətbiq etmiş və uzun sürən çətinlikdən sonra şəhərin mərkəzində
işləyən iş adamlarını öz vərdişlərini dəyişdirməyə müvəffəq olmuşdur. Belə ki, onun reklam
kampaniyalarından biri belə adlanırdı: «25 sentə kifayət qədər yeyə bilərsiniz». Biznesinin
müvəffəqiyyətlə getdiyini görən Statler daha yüksək işlər haqqında düşünürdü. Əvvəlcə Statler
2257 nömrəli «Inside-Inn» otelini açır. Sent-Luisdə keçirilən ümumdünya sərgisində bu otel
ə
lamətdar tikinti kimi qəzetlərdə reklam olunmuşdu. 1908-ci ildə Buffalo şəhərində 300 nömrəli
«Buffalo Statler» oteli açılır. Otelin işinin təşkilində Statlerin bacarığı, dahiliyi özünü bütün
varlığı ilə göstərir. Bu otel orta səviyyəli qonaqlara xidmət göstərən ilk mehmanxana idi ki, hər
nömrənin öz vanna otağı vardı. Statler o oteldə digər yeniliklər də tətbiq etmişdi. Bu, Buffalo
şə
hərində ilk otel idi ki, nömrələrində su kranları, dəsmal asılqanları, telefon və işıqlı olan geniş
tualetlər var idi. Statlerin mehmanxana biznesi üçün geniş imkanlar açılırdı. 1912-ci ildə o,
«Cliveland Statler» otelini tikdirir. Bu mehmanxana iri biznes qrupları üçün nəzərdə tutulmuşdu.
Hər qonağa pulsuz qəzet çatdırılması oteldə bir yenilik idi. Burada hər bir şey nəzərə alınmışdı.
Belə ki, mətbəx işinin təşkili, işçilərin bir-birinə mane olmadan hərəkət etmələri, yeməklərin
keyfiyyətlə və vaxtında hazırlanması, mətbəxin bilavasitə yaxında olması və s. Statler otellərdə
bir çox yeniliklər tətbiq etmişdi. Bunlar poçt xidmətinin otellərdə tətbiqi, otaqlarda yataq
yanında işıqlandırıcı cihazlar, pulsuz radio nöqtələri, dəsmalların və dəftərxana ləvazimatının
olması idi.
Suаl-20. Kоnrаd Hiltоnun mеhmаnхаnа biznеsində əsаs strаtеgiyаsı
Konrad Hiltonun müvəffəqiyyətini adətən iki strategiya üzrə müəyyən edirlər:
1) Ən yaxşı menecerləri işə dəvət edib onlara fəaliyyətində tam müstəqillik vermək;
2) Məharətli danışıq aparmaq qabiliyyəti Bank işində uğur qazanan Konrad Hilton sonradan
mehmanxana biznesi ilə məşğul olur və böyük nailiyyətlər qazanır. Hələ 1919-cu ildə bank işi
ilə məşğul olduğu vaxtlar Texas ştatının Sisko şəhərində «Mobley» adlı Konrad Hilton adlı
oteli 5000 dollara alır və ora xeyli sərmayə qoyur. Hilton mehmanxana otaqlarını neft axtaran
işçilərə və inşaatçılara icarəyə verir. Mehmanxana nömrələrinə böyük ehtiyac olduğundan o, bir
otağı eyni zamanda üç və ya dörd adama yaşamağa verərdi. Bəzən hətta öz otağını da icarəyə
verər və özü dəhlizdə kresloda yatardı. Bank biznesini yaxşı bildiyindən və bu sahədə müəyyən
ə
laqələri olduğundan Hilton çox asanlıqla kredit götürərək əldə edilmiş yeni obyektlərin haqqını
ödəyirdi. Məhz bu səbəbdən onun biznesi sürətlə inkişaf edir və o, tezliklə yeddi otelin sahibi
olur. Hiltonun strategiyasına görə, biznesi sürətlə inkişaf etdirmək üçün çoxlu borc (kredit pul)
götürmək lazımdır. Bu strategiya 1930-cu ilə kimi (Böyük depressiyanın başlanması ilə
ə
laqədar) yaxşı işləyirdi. Hilton aldığı borcları (kreditləri) qaytara bilməyərək iflasa uğrayır.
Buna baxmayaraq, Hilton yenidən müvəffəqiyyət qazanmağa can atırdı. Xərcləri azaltmaq
məqsədilə Hilton həyatını sığortalayaraq pul götürür, özü isə başqa bir oteldə işə düzəlir.
Hiltonun biznesi və onun otelçilik işində müvəffəqiyyəti və uğursuzluqları onu bu sahədə
ə
fsanəyə çevrilib.
«Nyu-York Tayms» qəzeti Hilton haqqında yazırdı ki, o, maliyyə əməliyyatlarının ustadı və
məharətli danışıqlar aparan işgüzar adam idi. Hilton danışıqlarda diqqət edirdi ki, aldığı əmlaka
görə artıq pul verməsin. O, «zamanı və vaxtı» gözəl və mükəmməl hiss edirdi.
Hilton otelin vestibülündə kresloda əyləşən, dincələn insanları müşahidə edərək ilk dəfə bu
vestibüllərdə görüş yeri, bar, qəzet və hədiyyələr satılan köşk təşkil edərək əlavə pul
qazanmışdır.
1994-cü ildə «Hilton» şirkəti özünün 75 illik yaradıcılıq biznesinin brilyant yubileyini keçirib
(Konrad Hilton 1919-cu ildə «Mobley» otelini almaqla bu biznesin əsasını qoymuşdur).
Suа
l–21. Mе
hmа
nха
nа
lа
rın tə
snifа
tı х
üsusiyyə
tlə
ri.
Mehmanxanaların kateqoriyası, təqdim etdiyi müxtəlif səviyyəli xidmət növləri müəssisənin
işinin təşkilinə, iqtisadi göstəricilərinə böyük təsir göstərir. Mehmanxanaların təsnifatı problemi
həmişə olduğu kimi bü gün də turizm və otelçilik sahəsində çalışan mütəxəssislərin diqqət
mərkəzindədir. Mehmanxanaların təsnifatının işlənib hazırlanması sistemi turizm sahəsinin
mürəkkəb problemlərindən biridir. Hazırda dünyada 30-a yaxın milli təsnifat sistemi mövcuddur.
Dünyada vahid təsnifat sisteminə keçməyə müxtəlif amillər, o cümlədən mədəni-tarixi, milli
ə
nənələr, iqlim şəraitinin müxtəlifliyi və s. mane olur. Buna baxmayaraq ümumi təsnifat
ə
lamətləri mövcuddur. Müxtəlif milli təsnifat sistemlərinin mühüm fərqlərinə baxmayaraq, bu
oxşar əlamətlər seçilir. Bunlar mehmanxananın nömrə fondunun tutumu (yerlərin sayı),
mehmanxana müəssisəsinin funksional təyinatı (buna məqsədli bazar deyilir), xidmət səviyyəsi,
mülkiyyət forması, mehmanxananın yerləşdiyi yer və sairədir. Təbii ki, hər hansı bir təsnifat
məlum həddə nisbidir. Bu nisbilik konkret olaraq özünü mehmanxananın bir neçə dərəcəyə aid
edilə bilməsində və ya əksinə, heç bir dərəcəyə aid edilməməsində göstərə bilər. Mehmanxana
sənayesini öyrənərkən təkcə məhdud milli təsnifat sistemlərini bilmək kifayət etmir (Bura,
ə
sasən, mehmanxana bazasının kəmiyyət xarakteristikası, göstərilən xidmətin səviyyəsi və
keyfiyyəti aiddir). Mehmanxanaların müxtəlif təsnifat əlamətləri həm milli, həm də mehmanxana
sənayesi üzrə beynəlxalq statistikada istifadə olunur. Ümumdünya Turizm Təşkilatının
tövsiyyəsi əsasında turistləri yerləşdirmə vasitələrinin standart təsnifatı qəbul olunmuşdur. Bu
təsnifata əsasən yerləşdirmə vasitələri iki qrupa bölünür - kollektiv və fərdi.
Suа
l–22. Mehmanxanaların tə
snifatlaş
dırılması meyarları.
Mehmanxanalar müxtəlif meyarlara görə təsnifləşdirilir:
1. Komfort səviyyə;
2. Nömrə fondunun tutumu;
3. Mehmanxanaların funksional təyinatı;
4. Mehmanxananın yerləşdiyi yer;
5. Mehmanxananın işləmə müddəti;
6. Qonaqların yeməklə təminatı;
7. Qonaqların qalma müddəti;
8. Qiymətlərin səviyyəsi.
Komfort sə
viyyə