Mehmanxanaların təsnifat sistemində əsas yeri komfort səviyyə tutur. Komfort səviyyə
mehmanxananın göstərdiyi xidmət keyfiyyətlərini özündə cəmləşdirir. Bünlar aşağıdakılardır:
mehmanxananın nömrə fondunun vəziyyəti, nömrələrin sahəsi (m
2
), biryerli (birotaqlı),
çoxotaqlı, apartament nömrələrin olması. Kommunal xidmətlərin rahatlığı, mebel inventarları,
sanitar-gigiyena avadanlığının təyinatı, yemək müəssisələri və onların vəziyyəti (kafe, bar,
restoran), mehmanxana binasının yeraltı yollarının olması, binaya bitişik ərazinin abadlıq
vəziyyəti, informasiya təminatı və texniki təchizatı, o cümlədən telefon, peyk rabitəsi, televizor,
faks, kompüter, soyuducu, mini-bar, mini-seyf və s. Göstərdiyimiz parametrlər mehmanxanaların
bütün təsnifat sisteminə aiddir.
Nömrə
fondunun tutumu
Mehmanxanaların tutumu nömrələrin və ya yerlərin sayı ilə müəyyən
olunur. Dünyada mehmanxanaların kiçik, orta, iri olması təyinatına ümumi yanaşma yoxdur. Hər
ölkə öz tarixi, sosial-iqtisadi xüsusiyyətlərinə görə bu məsələyə fərdi yanaşır. Hər il nəşr olunan
«Illik məcmuə»də dünyanın bütün kiçik lüks mehmanxanalarının (10 nömrədən 200
nömrəyədək) siyahısı göstərilir. ÜTT 30 nömrəyədək olan mehmanxanaları kiçik mehmanxana
saymağı tövsiyə edir. Avropa üçün kiçik mehmanxanalar tipikdir. Almaniyada 40 nömrəyədək
olan mehmanxanalar kiçik sayılır, 40-dan 80-dək orta, 80-dən yuxarı nömrəsi olan
mehmanxanalar iri sayılır. Amerikada və Asiyada bundan daha çox yeri olan mehmanxanalar iri
sayılır. Bir çox ölkələrdə mehmanxanaları yerləşdirmə (nömrə fondunun tutumuna) təsnifatına
görə dörd dərəcəyə bölürlər:
1. Kiçik mehmanxanalar (10-100 nömrə);
2. Orta mehmanxanalar (100-dən 300-400 nömrə);
3. Iri mehmanxanalar (300-400-dən 1000-dək nömrə);
4. Nəhəng mehmanxanalar (1000 nömrədən çox).
Nömrə fondunun tutumu, təsnifatı eyni tipli mehmanxanaların iş fəaliyyətini müqayisə etməyə
imkan verir.
Suаl–23. Mehmanxanaların funksional təyinatı.
Funksional təyinatına görə mehmanxanalar iki qrupa bölünür:
1. Işgüzar təyinatlı mehmanxanalar;
2. Istirahət təyinatlı mehmanxanalar.
Işgüzar təyinatlı mehmanxanaların əsasını 1908-ci ildə «Buffalo Statler» mehmanxanasının
açılışı ilə Ellsvort Statler qoymuşdür. Bü mehmanxana biznesmenlərə və kommersantlara xidmət
edirdi. Elə mehmanxanalara tələbat olduğundan mehmanxana xidmətləri bazarında bu
konsepsiya aparıcıdır. Işgüzar müştərilər mehmanxanalar üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir:
1) konfrans, simpozium iştirakçısı olan işgüzar adamlar imkanlıdır və onlar nəinki nömrələrinin,
həm də istifadə etdiyi müxtəlif əlavə xidmətlərin pulunu verirlər (camaşırxana, bərbərxana,
massaj, sauna, üzgüçülük hovuzu, idman zalı və s.). Bundan əlavə, işgüzar adamlar çox vaxt öz
ailələri ilə gəlir. Ailə üzvləri mehmanxanada əyləncəli proqramlardan istifadə edir. Bu da son
nəticədə mehmanxananın gəlirini artırır;
2) işgüzar müştərilərə qulluq edən mehmanxana əvvəlcədən sifariş qəbul edir, mehmanxananın
neçə nömrəsinin tutulmasını bilir və proqnozlaşdırır;
3) yüksək səviyyəli, keyfiyyətli xidmət göstərməklə mehmanxana öz nüfuzunu qaldırır və
işgüzar qonaqların təkrar gəlişi üçün şərait yaradır.
Işgüzar təyinatlı mehmanxanalarda aşağıdakı şərait olmalıdır;
- mehmanxana ictimai və inzibati yerlərə yaxın olub, mərkəzdə yerləşməlidir;
- mehmanxanaya ailəsi ilə gələn işgüzar qonaqlar üçün apartament nömrələr olmalıdır;
- mehmanxanada tədbirlər keçirmək üçün sinxron aparatla və tərcüməçilərlə təchiz və təmin
olunmuş konfrans zalları olmalıdır;
- valyutadəyişmə məntəqəsi və kredit kartlarla pulverən aparatlar (bankomat) olmalıdır;
- yüksək keyfiyyətli Avropa və milli yeməklərlə müştəriləri təmin edən restoranlar, kafe, bar,
həmçinin nömrələrə restoran xidməti olmalıdır;
- nəqliyyat vasitələri üçün dayanacaq və qaraj olmalıdır.
Istirahət təyinatlı mehmanxanalara kurort və turist mehmanxanaları aiddir.
Suаl–24. Müхtəlif ölkələrin mehmanxana təsnifаt sistеmi.
1989-cü ilin noyabrında Madriddə Ümumdünya Turizm Təşkilatının mehmanxanaların təsnifatı
sisteminin tövsiyəsi işlənib hazırlanmışdır. Tövsiyədə mehmanxana avadanlığına, mebellərə,
enerji və su təchizatına, istilik şəbəkəsinə, sanitar qovşaqlarının vəziyyətinə, təhlükəsizlik
tədbirlərinə, rabitəyə, mətbəxə, mehmanxana xidmətlərinin çeşidinə və keyfiyyətinə, kadrların
peşə hazırlığına minimal tələblər irəli sürülür. Mehmanxanaların təsnifat sisteminin işlənib
hazırlanmasını hər bir ölkənin rəsmi dövlət orqanları həyata keçirir və onlara nəzarət edir. Belə
ki, Fransada milli təsnifat sistemi Fransa Ticarət Nazirliyinin qərarı ilə 23 iyün 1966-cı ildə
Rusiyada dövlət standartları əsasında, 1994-cü ildə Azərbaycanda Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə
16 iyul 2004-cü ildə işlənib hazırlanmışdır. «Ulduzlar sistemi» adlanan Fransa milli təsnifat
sistemi həm də Avropa sistemi adlanır. Bu təsnifata görə, mehmanxanalar 1-dən 5-dək ulduzlara
bölünür. Bü təsnifat sistemi Fransadan başqa, Avstriya, Avstraliya, Andorra, Braziliya, Çin,
Rusiya, Meksika, BƏƏ, Macarıstan, Misir və bir çox ölkələrdə tətbiq olunur. Minimum tələblərə
cavab verməyən mehmanxanaya ulduz verilmir. Alman təsnifat sisteminə görə mehmanxana
müəssisələri 5 dərəcəyə bölünür. Bu Avropa (Fransa) sisteminə uyğun olaraq hər dərəcə bir
ulduza uyğundur.
Turist dərəcə
- 1 ulduz
Standart dərəcə - 2 ulduz
Komfort dərəcə
- 3 ulduz
Birinci dərəcə
- 4 ulduz
Lüks
- 5 ulduz
Alman mehmanxana təsnifat sistemində dərəcəsindən asılı olmayaraq 22 məcburi tələb qoyulur.
Bunlar qəbul xidmətinin keyfiyyətli işi, səhər yeməyi, içki servisi, seyfin olması və sairədir.
Almaniyada, sonuncu təsnifat sisteminə görə, lüks mehmanxanalar üçün 270, birinci dərəcəli
mehmanxanalar üçün 120, komfort mehmanxanalar üçün 70, standart mehmanxanalar üçün 25
meyar müəyyən olunub. Bu təsnifat sisteminin xüsusiyyəti ondadır ki, meyarlar təkcə
mehmanxanalara deyil, həmçinin mehmanxana tipli müəssisələrə də aid edilir.
Yunanıstanda «hərf» sistemi mövcuddur və bu sistem üzrə təsnifat aparılır. Ölkədəki
mehmanxanalar 4 dərəcəyə - A, B,C,D bölünür.
Böyük Britaniyada mehmanxanaların təsnifat sistemi mürəkkəbdir. Otellərin fasadında «tac» əks
edilmişdir. Məsələn, 4 tac 3 ulduza bərabərdir.
Böyük Britaniyada «tac» təsnifat sistemi ilə yanaşı, Britaniya Turist Agentləri Assosiasiyasının
aşağıdakı təsnifatı mövcuddur: büdcə mehmanxanaları (1 ulduz); turist dərəcəli mehmanxana (2
ulduz); orta dərəcəli mehmanxana (3 ulduz); yüksək dərəcəli mehmanxana (5 ulduz). Italiya
mehmanxana təsnifat sistemi bir az mürəkkəbdir. Mehmanxana sistemində rəsmi olaraq
ulduzlardan istifadə edilmir. Otellər 3 dərəcəyə bölünür. 1-ci dərəcə 5 ulduza bərabərdir.
Italiya otelləri əsasən 50-80 nömrədən ibarətdir. Kiçik mehmanxanalar, bir qayda olaraq, yüksək
dərəcəyə iddialı deyil və 2 ulduza müvafiqdirlər.