Microsoft Word Meqamlar fin +. doc
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Hər hansı müqayisə, əslində, müqayisə olunanların daha dərin dərki üçündür”.
- Kamal Abdulla
- Kamal Abdulla.
133 “Hər hansı müqayisə, əslində, müqayisə olunanların daha dərin dərki üçündür”. Salam. Məşhur türk jurnalisti və yazarı İrfan Ülkü bir türk qəzetində sizi “Azərbaycanın Borxesi” adlandırmışdı. Siz Borxesi çox sevir- siz, bilirəm. “Adaşlar” hekayənizi də ona həsr eləmisiz. Maraqlı faktdır. Bir Azərbaycan yazarı öz hekayəsini məşhur Argentina yazıçısına həsr edir. İntonasiya, ahəng, ruh eyniliyi bu hekayəni elə bir hala salır ki, ona “Borxesvari” də demək olar. Nə isə. İrfan Ülküyə qayıdaq. İstərdim ki, bu yanaşmanın üzərində bəzi məqamlara aydınlıq gətirək. Bilirsiniz, bizdə hələ də keçə bilmədiyimiz bir psixoloji baryer var – biz öz yazar- larımızı hətta layiq olduqları halda belə, dünya yazarlarıyla eyni müqayisə müstəvisinə gətirməkdən çəki-nirik. Ancaq düşünürəm ki, Azərbaycan yazarlarını həm burada, həm də xaricdə oxutdurmaq üçün oxucuya müəyyən kodlar vermək lazımdır. O kodlardan biri də bizim yazarların genetik əcdadını müəyyənləşdirmək deyilmi?! Kamal Abdulla. Mən də sənin kimi düşünürəm. “Dos- tunu mənə nişan ver, deyim, sən necə adamsan”. Bu da belə bir şeydir. Amma məsələ göründüyü kimi də asan deyil. Ni- 11-úè ìÿãàì 134 zamini Dante ilə, Füzulini Şekspirlə, Axundovu Molyerlə, nə bilim, Vəzirovu Ostrovski ilə müqayisə eləmək elə də çə- tin iş deyil. Bu müqayisə ilkin müqayisədir. Müqayisənin digər mərhələsi isə artıq obyektə daha dərin bələdçilik və intellekt tələb edir. Müqayisə ediləni sən az-çox yaxşı tanı- yıb duya bilərsən, müqayisə olanı (başqa mədəni məkanın komponentini) isə hələ tanıyıb duyman lazım. “Duymaq” sö- zünü təsadüfi işlətmədim. Belə müqayisələrdə yazıçını duy- maq əsas şərtdir. Əlbəttə ki, sən qeyd elədiyin kimi, oxucuya bu cür kodlar verərkən həm özümüz-özümüzü daha yaxşı ta- nıyırıq, həm də böyük kontekstə bir addım daha yaxınlaşmış oluruq. Hər hansı müqayisə, əslində, müqayisə olunanların daha ətraflı dərkinə və xüsusilə, duyumuna gətirir. Sənin adını çəkdiyin İrfan Ülküyə isə Allah rəhmət elə- sin. O, böyük türk oğlu, çox işıqlı və istedadlı yazar, əsl intellektual, Azərbaycanın vəfalı dostu idi. Yeri bu gün də görünür. Şəxsən mən onun üçün, onunla ünsiyyətdən ötrü darıxıram. Onun kimi bir fəzilət sahibinin mənə belə bir qiymət verməsi mənim üçün çox önəmlidir. Salam. Yeri gəlmişkən, içində olduğumuz bir kom- pleksə də münasibət bildirərdiniz. Məncə, bizim intellektual kəsim daim dünyadakı dəyərlərin qarşısında heyran pozasın- da, "farağat" vəziyətindədir. Bizim dünyadakı bədii, fəlsəfi düşüncə sistemləriylə mübahisə etmək heç ağlımıza da gəl- mir. Dünya yazarları haqqında Azərbaycanda aparılan bütün ədəbiyyatşünaslıq işlərinin mahiyyətində yalnız TƏQDİR dayanır. Mən hansısa xarici müəllifi tənqid eləyən bircə dənə də yazıya rast gəlməmişəm. Sizə elə gəlmirmi ki, dünyanın intellektual məkanına inteqrasiya oluna bilməməyimizin bir 135 səbəbi də heyran bir pozadan çıxıb təftişçi iddiasında çıxış etməməyimizdir? Ümumiyyətlə, dünyanın intellektual mə- kanında biz varıqmı? Kamal Abdulla. Hər nə cür də olsa, hökmən tənqid, təftiş, bir addım irəli daha ataq və daha sərt deyək – ifşa et- mək fəlsəfəsi ilə mən razı deyiləm. Əlbəttə ki, dünyanın şe- devrləri qarşısında “farağat” durmaq vacibdir. Heyran olmaq da gərək kənar qınağa düçar olmasın. Bununla yanaşı, mə- nim bəyənməyib qəbul etmədiyim o qədər nümunələr var ki... Sadəcə insan, istər yazar olsun, istər tənqidçi, mənə görə ancaq xoşu gəldiyi, təqdir etdiyi nəsnələrdən yazmalıdır. Bəzən elə bilirlər ki, bu münasibət müasir dövrdə formala- şıb. Amma elə deyil. Bunu hələ antik dövr filosoflarından, məsələn, Platonun dialoqlarındakı Sokratdan başlayaraq üzü bu yana çox adam deyib... Dünyanın intellektual məkanında isə biz varıq. Çox zaman görünməyə bilərik, ancaq varıq! Etimad. Dünyanın intellektual məkanında biz, şübhəsiz ki, varıq. Mən əminliklə deyirəm, bizdə müəlliflər var ki, on- ların əsərləri adekvat tərcümə edilib lazımi səviyyədə dünya oxucusuna çatdırılsaydı, bizim bu məkanda yerimiz daha aydın görünərdi. Əlbəttə, hansısa bir ədəbiyyatın təmsilçisi- nin dünya arenasında tanınması həmin ədəbiyyatın daha sü- rətli inkişafına nədən ola bilir. Çingiz Aytmatov fenomeni buna misaldır. Məncə, bu məsələyə bu nöqteyi-nəzərdən ba- xılmalıdır. «Dünyanın intellektual məkanında biz varıqmı» sualının özü indiki gedişatla bağlı pessimist ovqatdan doğan sualdır. Lakin sonacan bədbin olmağa da dəyməz… 136 Kamal Abdulla. Mən də hesab edirəm ki, sonadək bədbin olmağa dəyməz. Sona həmişə "hələ bir az" qalır. Salam. Nolar, qoy mən pessimist olum. Amma razıyam ki, bizim optimist olmamaqçün da əsasımız yoxdur. Kamal müəllim, sizin “Yarımçıq əlyazma” romanınız Fransada, Ru- siyada, Türkiyədə, Polşada, nəhayət, Braziliyada nəşr edil- miş, bu əsər haqqında həmin ölkələrin nüfuzlu ədəbi imzala- rı kitaba ön sözlər yazmış, haqqında məqalələr çap etdirmiş- lər. Müxtəlif dünya universitetlərində prezentasiya və müza- kirələr təşkil edilib. Həmin romanın bir neçə ölkədə, eləcə də Moskvanın “İnostrannaya literatura” jurnalında 10 nüfuzlu tənqidçinin iştirakıyla müzakirəsi keçirilib. “İnostrannaya literatura” ilk dəfə idi ki, postsovet məkanı yazarından yazdı. Məhz “Yarımçıq əlyazma”dan sonra dünyanın seçmə yazıçılarını birləşdirən Rus Pen-klubuna üzv qəbul olunan ilk Azərbaycan yazıçısı da sizsiniz. Bu hadisə kitabın həmin Pen-klubda müzakirəsindən sonra baş verdi. Və, nəhayət, “Yarımçıq əlyazma” 2008-ci ildə Nobel mükafatı komitəsi tərəfindən mükafata təqdim edilmiş əsər kimi registrasiya edildi. Bütün bunlar, düşünəndə, qısqanclıq yarada biləsi faktlardır. Özünüzə qarşı belə bir “solaxay” münasibət, ola bilər ki, hiss eləmisiz. Amma, məncə, əsas məsələ odur ki, siz özünüzdən sonrakı ədəbi nəsillər üçün dünyaya çıxış yolunu təmizləyirsiniz. Azərbaycan ədəbiyya- tının səviyyəsi haqqında informasiya blokadasını dağıdırsı- nız. Və bununla başqalarının da dünyaya çıxışını asanlaş- dırırsınız. Etimad. Məsələnin çox ciddi tərəflərindən biri də bu- dur. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|